Fenyloalanina – wpływ na zdrowie i źródła

Fenyloalanina jest jednym z aminokwasów egzogennych, czyli takich, których organizm człowieka nie jest w stanie sam zsyntetyzować. Aby zapewnić prawidłowy poziom, niezbędne jest więc regularne jej dostarczanie w produktach spożywczych. Zarówno zbyt wysokie, jak i zbyt niskie stężenie fenyloalaniny we krwi może wiązać się z poważnymi konsekwencjami. Dowiedz się, jakie działanie wykazuje ten aminokwas!

Fenyloalanina – co to jest?

Aminokwasy są grupą związków organicznych, których obecność w organizmie jest warunkiem prawidłowego wzrostu, rozwoju i przebiegu procesów metabolicznych. Wiążąc się ze sobą, tworzą peptydy i białka, które stanowią podstawowy składnik budulcowy organizmu człowieka. Część aminokwasów (np. alanina, glutamina, glicyna) jest syntetyzowana w ustroju – mowa wówczas o aminokwasach endogennych. Fenyloalanina należy do grupy aminokwasów egzogennych, określanych również mianem niezbędnych. Ponieważ nie są one wytwarzane w ustroju, dlatego konieczne jest ich dostarczanie wraz z pożywieniem.

Jakie produkty są źródłem fenyloalaniny?

Fenyloalanina jest związkiem występującym naturalnie w takich produktach spożywczych, jak:

• mięso;
• jaja;
• ryby;
• mleko i produkty mleczne (np. sery, masło, jogurty);
• produkty zbożowe;
• orzechy i nasiona;
• warzywa strączkowe.

Fenyloalanina jest wchłaniana w jelicie cienkim, skąd jest transportowana wraz z krwią do innych tkanek i narządów. Największe stężenie tego aminokwasu stwierdza się w przestrzeni wewnątrzkomórkowej, ale jest on obecny również we krwi. Wykorzystuje się to w diagnostyce, m.in. w badaniu profilu aminokwasów.

• Sprawdź też, kiedy warto wykonać badanie gastryny.

Za co odpowiada fenyloalanina? Działanie

Fenyloalanina to składnik białek, prekursor enzymów, hormonów i neuroprzekaźników. Jest niezbędna do syntezy takich związków, jak:

• melanina – barwnik znajdujący się m.in. w skórze i we włosach;
• dopamina – neuroprzekaźnik, który wpływa m.in. na motywację i samopoczucie;
• noradrenalina – neuroprzekaźnik odpowiadający za czujność i koncentrację;
• tyroksyna – hormon wytwarzany w komórkach tarczycy, regulujący procesy metaboliczne.

Wytwarzana z fenyloalaniny noradrenalina wpływa również na samopoczucie (działa jak antydepresant) i wspomaga pamięć. Szerokie działanie tego aminokwasu znalazło zastosowanie nie tylko w medycynie, ale także w wielu gałęziach przemysłu.

Fenyloalanina – gdzie znajduje zastosowanie?

L-fenyloalanina znalazła zastosowanie w leczeniu bielactwa i depresji. Może jednak nasilać dyskinezę (nagłe, niekontrolowane ruchy) u  chorych na schizofrenię lub osób przyjmujących neuroleptyki [1]. L-fenyloalanina bywa również składnikiem leków homeopatycznych i suplementów diety. Producenci zalecają ich stosowanie osobom zmagającym się z zaburzeniami widzenia, bólami głowy, zaburzeniami koncentracji, wahaniami nastroju czy zaparciami. W przypadku wystąpienia powyższych objawów wskazana jest jednak konsultacja z lekarzem. Na podstawie całokształtu obrazu klinicznego (zgłaszanych objawów, wyników badania fizykalnego i badań dodatkowych) specjalista ustali przyczynę dolegliwości i w razie konieczności zaordynuje odpowiednie leczenie.

Fenyloalanina jest również wykorzystywana w przemyśle spożywczym jako wzmacniacz smaku i składnik aspartamu, czyli popularnej substancji słodzącej. Dodaje się ją ponadto często do leków weterynaryjnych i karm dla zwierząt.

Jakie objawy mogą wskazywać na niedobór fenyloalaniny?

Zbyt niski poziom aminokwasów egzogennych, w tym fenyloalaniny, w organizmie może być przyczyną uciążliwych objawów – obniżenia nastroju, niepokoju, trudności ze snem, osłabienia, a nawet zaburzenia wzrostu u dzieci. Na niedobór fenyloalaniny narażone są osoby, które nie dostarczają dostatecznej ilości tego aminokwasu w diecie, zwykle w przebiegu długotrwałych wymiotów lub obniżonego apetytu.

Następstwa nadmiaru fenyloalaniny w organizmie

Z groźnymi dla zdrowia konsekwencjami wiąże się nadmiar fenyloalaniny we krwi, który dotyczy przede wszystkim osób zmagającym się z fenyloketonurią. To uwarunkowana genetycznie choroba metaboliczna, związana z całkowitym lub niemal całkowitym brakiem aktywności enzymatycznej hydroksylazy fenyloalaninowej. Prowadzi to do nadmiernego gromadzenia się fenyloalaniny w ustroju, uszkodzenia układu nerwowego i narządów. W Polsce wszystkie noworodki objęte są programem badań przesiewowych w kierunku fenyloketonurii. Wczesne wdrożenie odpowiedniego postępowania dietetycznego umożliwia prawidłowy rozwój dziecka i uniknięcie groźnych powikłań, np. niepełnosprawności umysłowej, zaburzeń motorycznych czy zaburzeń zachowania. Nadmiar fenyloalaniny towarzyszy też innym chorobom metabolicznym, takim jak tyrozynemia typu 2, tyrozynemia typu 3 i niedobór cyklohydrolazy GTP.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian