Grzybica paznokci u nóg i rąk - jak wygląda, jak leczyć? Podpowiadamy

Grzybica paznokci u nóg oraz grzybica paznokci u rąk to względnie często występujące schorzenia dermatologiczne. W wielu przypadkach dość trudno jasno określić źródło infekcji, jednak po zidentyfikowaniu tego problemu zdrowotnego oraz wdrożeniu odpowiedniego, celowanego leczenia możliwe jest skuteczne wyleczenie grzybicy. Warto mieć na uwadze, że w wielu przypadkach farmakoterapia może być dość długotrwała. Skąd bierze się grzybica paznokci, jak wygląda grzybica paznokci, jakie są najczęstsze przyczyny grzybicy paznokci oraz jak rozpoznać i wyleczyć grzybicę paznokci?

Grzybica paznokcia – co to jest? 

Grzybica paznokci to choroba dermatologiczna, w przebiegu której dochodzi do rozwoju infekcji grzybiczej w obrębie tkanki paznokcia. Choroba może rozwinąć się zarówno na paznokciach dłoni, jak i stóp, przy czym grzybica paznokci u stóp występuje częściej.

Do powstania zmian grzybiczych może prowadzić zakażenie wieloma rodzajami mikroskopowych grzybów. Najczęściej są to dermatofity z rodzaju Trichophyton rubrum. Źródłem zakażenia w większości przypadków są przestrzenie publiczne, takie jak np. baseny, szatnie lub sauny. 

Szacuje się, że w Polsce nawet 40% wszystkich zakażeń grzybiczych stanowią grzybice paznokci, a na tę jednostkę chorobową może cierpieć nawet do 10% populacji ogólnej. Częstość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, co związane jest ze współwystępującymi wówczas czynnikami ryzyka zdrowotnego. Warto jednak zaznaczyć, że wiele grzybic paznokci może przebiegać ze słabym nasileniem objawów, przez co przypadków infekcji może być więcej, niż jest to diagnozowane w poradniach dermatologicznych. 

Podczas infekcji grzybiczej paznokcia dochodzi do niszczenia struktury płytki paznokciowej. Ze względu na obraz kliniczny choroby oraz sposób zajęcia tkanek, grzybicę paznokci dzieli się na kilka poszczególnych klas. Dzięki dokładnemu określeniu rodzaju grzybicy możliwe jest wdrożenie optymalnego leczenia w danym przypadku. W klasyfikacji grzybicy paznokci wyróżnia się: 

• grzybicę podpaznokciową (boczną oraz dalszą), 
• grzybicę podpaznokciową bliższą, 
• grzybicę paznokci powierzchowną, 
• grzybicę paznokci całkowitą, dystroficzną. 

W celu poprawnej klasyfikacji schorzenia należy skonsultować się z lekarzem dermatologiem, który po przeprowadzeniu badania przedmiotowego pacjenta może zadecydować o konieczności wykonania dodatkowych testów laboratoryjnych. Na podstawie wyników tych badań możliwe będzie precyzyjne określenie gatunku drobnoustroju chorobotwórczego odpowiedzialnego za rozwój grzybicy oraz wdrożenie właściwego postępowania terapeutycznego. 

Grzybica paznokci – jakie są przyczyny choroby? 

Za rozwój grzybicy paznokci odpowiada zakażenie wywoływane przez patogenne gatunki mikroskopowych grzybów, czyli tzw. dermatofity. Wraz z grzybicą paznokci często mogą współwystępować infekcje okolicznych tkanek, takich jak skóra i tkanka podskórna bezpośrednio sąsiadujące z płytką paznokciową, palce oraz powierzchnie międzypalcowe. 

Za ponad 70% przypadków grzybicy paznokci odpowiada jeden gatunek drobnoustroju chorobotwórczego. Jest to dermatofit Trichophyton rubrum, który poza omawianą grzybicą paznokci może prowadzić także do rozwoju grzybicy stóp oraz innych okolic ciała, przy czym najczęściej są to obszary pokryte nieowłosioną skórą. Inne gatunki odpowiedzialne za rozwój grzybicy paznokci, poza Trichophyton rubrum, to m.in. Epidermophyton floccosum, Trichophyton interdigitale oraz Tricholosporum violaceum. 

Specyficznym typem grzybicy paznokci jest drożdżyca paznokci. W tym przypadku za rozwój schorzenia odpowiedzialne są grzyby zaliczane do drożdżaków, czyli z gatunku Candida. Najczęściej jest to Candida albicans, choć w określonych przypadkach mogą to być też m.in. Candida krusei lub też Candida tropicalis. Od zakażeń wywoływanych przez typowe patogeny odróżnia je przebieg choroby, zbiór objawów oraz inne leczenie celowane. Szczególną grupą ryzyka rozwoju drożdżycy paznokci są kobiety, które wykazują zawodowe, długotrwałe narażenie na wilgotne środowisko. 

Do rozwoju grzybicy paznokci, niezależnie od gatunku chorobotwórczego, może dojść u każdej osoby. Wyróżnia się kilka czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia tej choroby. Są to m.in.: 

• współwystępujące uszkodzenie naskórka okolic paznokcia, 
• długotrwałe, wilgotne środowisko, 
• nadmierna potliwość, 
• cukrzyca, 
• zaburzenia krążenia w obrębie palców, 
• ciąża, 
• niedobory poszczególnych witamin (zwłaszcza z grupy B), 
• narażenie na kontakt z patogenami, np. na siłowni lub basenie, 
• zaburzenia odporności (np. zakażenie wirusem HIV), 
• zaburzenia gospodarki hormonalnej.

Statystycznie, na grzybicę paznokci, w porównaniu z kobietami, częściej chorują starsi mężczyźni. Jednak warto mieć na uwadze, że to schorzenie może rozwinąć się u każdej osoby, niezależnie od płci i wieku. 

Grzybica paznokci u dzieci 

Grzybica paznokci u dzieci występuje znacznie rzadziej, niż zdarza się to w populacji dorosłej. Ze względu na lepsze ukrwienie płytki paznokciowej, niższą częstotliwość występowania chorób współistniejących oraz szybszą regenerację paznokci, dzieci są dość odporne na rozwój grzybicy paznokci. Warto jednak zwracać uwagę na wszystkie niepokojące zmiany w obrębie palców stóp oraz dłoni u dziecka – w populacji pediatrycznej grzybica paznokcia najczęściej rozwija się w dystalnej oraz bocznej części płytki paznokciowej. Objawy choroby są podobne do dolegliwości występujących u osób dorosłych. 

W przypadku zauważenia rozwoju grzybicy paznokcia u dziecka należy skonsultować się z lekarzem. Pod żadnym pozorem nie należy samodzielnie rozpoczynać leczenia, jako że farmakoterapia dzieci oraz osób dorosłych różni się w znaczący sposób – w wielu przypadkach leki, które mogą być bezpiecznie stosowane u osób dorosłych, mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia dziecka. Z tego powodu leczenie powinno być każdorazowo ustalane z lekarzem, który na podstawie wieku dziecka, współwystępujących chorób oraz obecnych dolegliwości będzie w stanie zaplanować bezpieczną i skuteczną farmakoterapię. 

Grzybica paznokci – objawy 

Grzybica paznokci na wczesnych etapach może nie wywoływać nasilonych objawów. Warto jednak uważnie obserwować wszystkie niepokojące zmiany w obrębie paznokci, jako że nieleczona grzybica może w krótkim czasie prowadzić do rozwoju szeregu powikłań zdrowotnych. 

Najczęściej pierwsze objawy grzybicy pojawiają się w obrębie dużego palca u stopy. W wielu przypadkach początkowe dolegliwości obejmują przebarwienie płytki paznokciowej, które szerzy się od jej brzegów do środka. Kolor przebarwienia zależny jest od patogenu odpowiedzialnego za rozwój zakażenia – zazwyczaj jest to kolor żółty, biały lub też brązowo-zielony. W przypadku postępującej grzybicy może dochodzić również do wystąpienia dolegliwości takich jak: 

• zmiana faktury paznokcia, 
• pojawienie się pofałdowania paznokcia, 
• zwiększona łamliwość i kruchość płytki paznokciowej, 
• zgrubienie paznokcia, 
• odkształcanie się płytki paznokciowej, 
• odklejanie się płytki paznokciowej od łożyska. 

Poza objawami związanymi z uszkodzeniem tkanki paznokcia dodatkowo mogą występować dolegliwości wynikające ze współwystępującego zakażenia okolicznej skóry oraz tkanki podskórnej. Skóra otaczająca paznokieć może być zaczerwieniona, obrzęknięta oraz nadmiernie ucieplona. Dodatkowo zmianom tym w wielu przypadkach może towarzyszyć nasilony ból, a także obecność cuchnącej, ropnej wydzieliny. 

Warto mieć na uwadze, że nie wszystkie przebarwienia pojawiające się w obrębie płytki paznokciowej świadczą o rozwoju grzybicy paznokci. Zmiany koloru płytki paznokciowej mogą wynikać także z innych nieprawidłowości zdrowotnych, takich jak m.in.: 

• niedobory poszczególnych minerałów i witamin, 
• łuszczyca, 
• liszaj,
• określone choroby autoimmunologiczne. 

Z tego powodu w przypadku zauważenia niepokojących zmian najlepiej skonsultować się z lekarzem dermatologiem, który po zbadaniu pacjenta oceni konieczność przeprowadzenia dodatkowych badań oraz zaproponuje stosowne postępowanie lecznicze. 

Diagnozowanie grzybicy paznokci – jakie badania wykonać? 

W celu potwierdzenia rozpoznania grzybicy paznokci możliwe jest przeprowadzenie badań mikrobiologicznych, które pozwolą na dokładne określenie drobnoustroju chorobotwórczego odpowiedzialnego za rozwój zmian chorobowych. Materiał do badania uzyskuje się poprzez zeskrobanie fragmentu zmienionego chorobowo paznokcia. Uzyskany w taki sposób preparat następnie poddawany jest badaniu mikroskopowemu oraz przeprowadza się z niego posiew na specjalnym podłożu hodowlanym. Dzięki wykonaniu tych badań mikologicznych możliwe jest dobranie odpowiedniego leczenia, które będzie najbardziej skuteczne w stosunku do danego patogenu. 

Ze względu na specyficzne metody hodowli laboratoryjnej dermatofitów, czas oczekiwania na wynik może wynosić od 10 do 33 dni roboczych. Dokładny czas otrzymania wyniku może różnić się, w zależności od danego punktu laboratoryjnego – w celu uzyskania dokładnych informacji w tym zakresie należy kontaktować się z daną placówką. Po otrzymaniu wyników należy skonsultować je z lekarzem zlecającym badanie oraz odpowiedzialnym za prowadzenie leczenia danego pacjenta. 

Co na grzybicę paznokci? Leczenie grzybicy 

W dużej części przypadków leczenie grzybicy paznokci stóp oraz paznokci rąk ogranicza się do stosowania miejscowych preparatów grzybobójczych w formie kremu lub maści. Dzięki zastosowaniu środków działających lokalnie znacząco zmniejsza się ryzyko wystąpienia ogólnoustrojowych objawów niepożądanych. Zaawansowana grzybica paznokci może wymagać wdrożenia leczenia z wykorzystaniem leków doustnych, które działają na cały organizm. Ta forma terapii może zostać również zlecona w przypadku nawracających epizodów grzybicy. Niezależnie od metody leczenia należy dokładnie przestrzegać zaleceń lekarskich, szczególnie w zakresie czasu trwania terapii. Zbyt wczesne przerwanie kuracji może prowadzić do pojawienia się nawrotów choroby, które będą cechowały się większą opornością na leczenie. W przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości podczas stosowania danego preparatu lub dalszego postępu zmian chorobowych należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, który zadecyduje o konieczności modyfikacji wdrożonej terapii.