HCV – co to i jaką chorobę powoduje? Jak się można zarazić? Jakie badanie wykrywa HCV?

HCV to wirus zapalenia wątroby typu C. Do zakażenia dochodzi podczas kontaktu z krwią nosiciela wirusa HCV. Potencjalne sytuacje grożące zakażeniem to zabiegi medyczne i niemedyczne, np. piercing, tatuowanie. Z uwagi na skąpe i mało charakterystyczne objawy osoby zakażone wirusem HCV przez długi czas mogą nie być świadome swojej choroby.

Wirus HCV odpowiada za rozwój wirusowego zapalenia wątroby typu C. Jak dotąd nie opracowano skutecznej szczepionki przeciw wirusowi HCV. Stwierdzenia zakażenia HCV dokonuje się na podstawie testów serologicznych. W ostatnich latach u niespełna 1% mieszkańców Polski stwierdzono przeciwciała anty-HCV. Leczenie opiera się przede wszystkim na farmakoterapii, gdzie zastosowanie znajdują głównie interferon i rybawiryna, a w ostatnich latach też terapia bezinterferonowa.

HCV – co to jest?

HCV to akronim angielskiej nazwy Hepatitis C virus, która oznacza wirusa zapalenia wątroby typu C (WZW C). HCV to wirus zbudowany z jednej nici RNA, otoczonej osłonką. Wirus HCV został zidentyfikowany w 1989 r. przez zespół badaczy pod kierownictwem Michaela Houghtona, Harveya Altera, Charles’a Rice’a. Badacze ci w 2020 r. za swoje osiągnięcie otrzymali Nagrodę Nobla.

Jak się można zarazić wirusem HCV?

Do zakażenia HCV dochodzi w wyniku przerwania ciągłości tkanek osoby podatnej na zakażenie i kontakt z krwią lub zanieczyszczonymi nią płynami ustrojowymi osoby zakażonej. Do sytuacji potencjalnie prowadzących do zakażenia wirusem HCV zaliczamy zabiegi medyczne, takie jak operacyjne, usuwanie znamion, pobieranie i transfuzja krwi, zabiegi stomatologiczne, dializy, zastrzyki. Istnieje ryzyko okołoporodowej transmisji wirusa HCV z matki na dziecko. Dzieci urodzone przez matki zakażone HCV powinny podlegać rutynowym badaniom w kierunku zakażenia HCV.

Możliwym źródłem zakażenia HCV są również zabiegi niemedyczne, takie jak:

• wykonywanie tatuażu,
• zabiegi kosmetyczne (manicure, pedicure),
• zabiegi fryzjerskie (zranienie nożyczkami, brzytwą),
• piercing,
• akupunktura.

Istnieje ryzyko zakażenia HCV po zakłuciu igłą i innymi niesterylnymi akcesoriami podczas podawania narkotyku czy innych środków. Potencjalnie niebezpieczną sytuacją, zagrażającą infekcją HCV jest bójka i sporty kontaktowe, w których może dojść do zranienia.

Poza tym infekcją HCV grożą:

• korzystanie z innymi osobami z tych samych przyborów kosmetycznych,
• praca z materiałem zakaźnym, osobami chorującymi na wirusowe zapalenie wątroby HCV,
• udzielanie pierwszej pomocy bez przestrzegania zasad bezpieczeństwa.

Jaką chorobę powoduje zakażenie wirusem HCV?

Wirus HCV wywołuje ostre i przewlekłe zapalenie wątroby. Większość osób zakażonych nie jest świadoma swojego stanu z uwagi na skąpoobjawowy przebieg przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C, które występuje zdecydowanie częściej niż postać ostra. U 75–85% zakażonych osób rozwija się przewlekłe WZW.

Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu C

Najczęściej ma łagodny przebieg. Do możliwych objawów zalicza się: zmęczenie, spadek apetytu, spadek masy ciała, mdłości, bóle mięśniowo-stawowe. Może rozwinąć się żółtaczka.

Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C

Rozpoznawane jest nierzadko przypadkowo lub dopiero na etapie późnych powikłań. Jeżeli już pojawiają się u chorego objawy WZW C, to należą do nich: męczliwość, bóle brzucha, nudności, wymioty, bóle mięśniowo-stawowe, żółtaczka. Zakażenie może przypominać grypę, przeziębienie, zatrucie pokarmowe i być ignorowane przez chorego. Z czasem może dojść do powiększenia wątroby. Ciężkimi konsekwencjami bywa marskość i choroba nowotworowa wątroby.

Jakie badanie wykrywa HCV?

Aby wykryć zakażenie HCV, należy w pierwszej kolejności wykonać test serologiczny. Badanie to można zrealizować na własną rękę – prywatnie lub bezpłatnie na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza chorób zakaźnych. Jeżeli zachodzi podejrzenie HCV w ciąży, skierowanie może pochodzić od ginekologa. Na skierowaniu w polu rozpoznania powinno znajdować się oznaczenie V48, które w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 oznacza przeciwciała HCV.

Materiałem do badania jest krew. Badanie polega na jakościowym oznaczeniu przeciwciał anty-HCV w krwi (swoistych dla antygenów wirusa zapalenia wątroby typu C). Wyniki dostępne są zazwyczaj w ciągu 1–3 dni. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Nie trzeba nawet być na czczo. Przeciwciała anty-HCV wykrywane są po mniej więcej 3 miesiącach od zakażenia.

Jeżeli osoba badana nie miała kontaktu z wirusem HCV, wynik badania powinien być ujemny. Nisko dodatni wynik oznaczenia anty-HCV powinien zostać zweryfikowany. W tym celu przeprowadza się badanie molekularne, polegające na potwierdzeniu lub wykluczeniu obecności  materiału genetycznego RNA wirusa we krwi. HCV RNA wykrywa się już po 1–3 tygodniach od zakażenia. W przypadku wyników dodatnich w badaniu oznaczającym przeciwciała anty-HCV konieczna jest dalsza diagnostyka, bo HCV dodatni świadczy o kontakcie z wirusem, a nie pozwala rozróżnić trwania zakażenia czy jego charakteru – ostrego i przewlekłego.

Na czym polega leczenie HCV?

Ostre zakażenie wirusem HCV w 20–40% przypadków ustępuje samoistnie w ciągu 6 miesięcy. Leczenie rozpoczyna się od momentu rozpoznania zakażenia, postępowaniem z wyboru jest terapia bezinterferonowa. Przewlekłe i nieustępujące zakażenia wirusem HCV leczone są przede wszystkim z wykorzystaniem takich środków, jak interferon i rybawiryna.

W ostatnich latach wprowadzono terapie bezinterferonowe, które polegają na stosowaniu środków o bezpośredniej aktywności przeciwwirusowej i działają na swoiste białka HCV (direct-acting antivirals – DAA). Terapia bezinterferonowa HCV poza dużą skutecznością daje mniej działań niepożądanych, jest dobrze tolerowana i dość krótka.

Leczenie zakażenia HCV ma na celu eliminację zakażenia, a tym samym zatrzymanie lub cofnięcie zmian histologicznych, ograniczenie ryzyka ciężkich powikłań zagrażających życiu i zmniejszenie potencjalnych źródeł nowych zakażeń.

W Polsce działa wiele organizacji popularyzujących w społeczeństwie wiedzę na temat HCV i pomagających osobom zakażonym tym wirusem. Wśród bardziej znanych wymienia się Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pomocy Chorym z HCV „Prometeusze” czy Fundację św. Jerzego na rzecz przeciwdziałania skutkom epidemii WZW C.

Autor: Olga Dąbska

Weryfikacja: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. W. Halota i wsp., Rekomendacje leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C w roku 2019 Polskiej Grupy Ekspertów HCV, „Zakażenia XXI Wieku” 2019, t. 2, nr 2, s. 61–69.
2. B. Lorenc i wsp., Nowe możliwości leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu C, „Forum Nefrologiczne” 2018, t. 11, nr 2, s. 127–133.
3. M. Hartleb i wsp., Zakażenie HCV – epidemiologia, wyzwania diagnostyczne i szanse stworzone przez nowe terapie, „Gastroenterologia Kliniczna” 2016, t. 8, nr 3, s. 75–84.

A.M. Chmielewska i wsp., Wirusowe zapalenie wątroby typu C – nowe metody leczenia i zapobiegania, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2015, nr 69, s. 946–963.