HCV przeciwciała

Oznaczanie przeciwciał anty-HCV swoistych dla antygenów  wirusa zapalenia wątroby typu C (HCV) stanowi obecnie podstawowy test przesiewowy w diagnostyce zakażeń HCV. HCV jest hepatotropowym wirusem RNA należącym do rodziny flaviwirusów (Flaviviridae), czynnikiem etiologicznym wirusowego zapalenia wątroby typu C (WZW C), bardzo niebezpiecznej choroby o zasięgu globalnym. Zakażenie HCV, dotykające na świecie od 3 do 4 milionów osób rocznie, przebiega jako ostre i chroniczne zapalenie wątroby, prowadzące do trwałego uszkodzenia wątroby, uruchomienia mechanizmów autoimmunizacyjnych i nowotworu, następstw poważniejszych niż konsekwencje lepiej utrwalonego w powszechnej świadomości WZW B, powodowanego przez wirus zapalenia wątroby typu B: HBV. Przeciwciała wykrywane w stosowanych obecnie metodach są immunoglobulinami klasy G (IgG) swoistymi w stosunku do antygenów kodowanych przez cztery różne regiony genomu wirusa. Wykorzystywana najczęściej trzecia generacja testów wykrywa przeciwciała średnio 9 tygodni po zakażeniu, które zwykle przebiega bezobjawowo. Oznaczenie przeciwciał ma charakter jakościowy, a dodatni wynik świadczy o kontakcie z wirusem HCV. Nie pozwala natomiast na rozróżnienie zakażenia przebiegającego aktualnie od zakażenia w przeszłości i rozstrzygnięcie o całkowitej eliminacji wirusa. Nie pozwala również na rozróżnienie zakażenia ostrego od przewlekłego, do którego dochodzi w około 80 procentach przypadków. Największe prawdopodobieństwo ustalenia ostrego zakażenia HCV daje wykrycie obecności wirusowego RNA lub antygenu rdzeniowego, przy jednoczesnym braku przeciwciał anty-HCV. Zgodnie z publikowanymi rekomendacjami, nisko dodatni wynik oznaczenia anty-HCV powinien być potwierdzony dla wykluczenia wyników fałszywie dodatnich. W tym celu zalecana jest  metoda RIBA, tzw. rekombinowany immunoblot, wykazujący reaktywność przeciwciał w stosunku do kilku antygenów  lub oznaczenie RNA wirusa w krwi. U osób z obniżoną odpornością w wyniku zakażenia HIV typu 1, niewydolnością nerek lub mieszaną  krioglobulinemią związaną z HCV, może występować wynik fałszywie ujemny, polegający na braku przeciwciał mimo przebiegu aktywnego zakażenia HCV.

Obecność przeciwciał: kontakt z wirusem HCV w wyniku przebiegającego  lub przebytego  zakażenia.

Przeciwciała heterofilne, HAMA, czynnik reumatoidalny.

HCV to wirus, który odpowiedzialny jest za wywoływanie wirusowego zapalenia wątroby typu C. Jest to niezwykle groźna choroba, która w wielu przypadkach może rozwijać się w sposób bezobjawowy przez wiele lat. Pomimo powolnego przebiegu może ona prowadzić do licznych, poważnych powikłań zdrowotnych – z tego powodu niezwykle istotna jest wczesna diagnostyka zakażenia wirusem HCV oraz włączenie odpowiedniego leczenia. Czym jest wirus HCV, jakie są objawy zakażenia, na czym polega badanie przeciwciał HCV, ile czeka się na wynik HCV oraz co oznaczają poszczególne rezultaty badania HCV?

HCV, czyli wirus zapalenia wątroby typu C (hepatitis C virus) to patogen, który wywołuje wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C). Wirus ten posiada otoczkę oraz materiał genetyczny w postaci jednoniciowego RNA. Wyróżnia się kilka podtypów genetycznych wirusa HCV, z czego w Polsce najczęściej występuje genotyp 1B. Wirus HCV został odkryty i opisany stosunkowo późno, bo dopiero w 1989 roku. Szacuje się, że co roku na świecie pojawia się ok. 1.5 miliona nowych przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu C.

Długotrwałe, nieleczone zakażenie omawianym wirusem HCV może prowadzić do wystąpienia poważnych powikłań zdrowotnych, które mogą skutkować rozwojem niewydolności wątroby, a nawet zgonem pacjenta. W początkowych okresach wirusowego zapalenia wątroby typu C choroba może przebiegać w sposób bezobjawowy, co jest dość niekorzystne, jako że w wielu przypadkach znacznie opóźnia postawienie trafnej diagnozy oraz włączenie celowanego leczenia.

Po zakażeniu choroba przebiega w dwóch fazach, gdzie początkowa nazywana jest fazą ostrą. W wielu przypadkach faza ostra zakażenia HCV nie prowadzi do wystąpienia objawów chorobowych. Po fazie ostrej choroba przechodzi w fazę przewlekłą, która może trwać wiele lat bez uwidaczniania jakichkolwiek dolegliwości. W tym czasie dochodzi jednak do rozwoju postępujących uszkodzeń tkanek wątroby, które z czasem mogą w sposób istotny zaburzać jej funkcjonowanie i skutkować pojawieniem się wtórnych schorzeń.

Ze względu na częsty, skąpoobjawowy przebieg zakażenia niezwykle istotna jest znajomość mechanizmów transmisji wirusa, aby wiedzieć kiedy mogło dojść do zakażenia oraz zadecydować o przeprowadzeniu stosownych badań. Podstawowym badaniem przesiewowym w kierunku zakażenia HCV jest oznaczenie w próbce krwi pacjenta specyficznych przeciwciał skierowanych przeciwko temu patogenowi, czyli przeciwciał anty-HCV. Te swoiste immunoglobuliny klasy IgG produkowane są przez komórki układu odpornościowego danej osoby w odpowiedzi na kontakt z wirusem HCV.

W związku ze specyficznymi mechanizmami immunologicznymi regulującymi produkcję przeciwciał badanie to powinno zostać przeprowadzone ok. 9 tygodni od momentu potencjalnego wniknięcia wirusa do organizmu. Ze względu na jakościowy charakter testu badanie to nie pozwala na odróżnienie świeżej infekcji od zakażenia, które pojawiło się w przeszłości. Po uzyskaniu dodatniego wyniku testu niezbędne jest przeprowadzenie dodatkowych testów potwierdzających rozpoznanie.

Badanie przeciwciał skierowanych przeciwko HCV należy wykonać w przypadku, gdy mogło dojść do zakażenia omawianym patogenem. Jest to podstawowy test laboratoryjny, którego wyniki pozwalają na ukierunkowanie dalszej diagnostyki oraz wdrożenie właściwego postępowania medycznego w przypadku wykrycia wirusa HCV.

Do zakażenia wirusem HCV dochodzi na drodze krwiopochodnej. Oznacza to, że materiałem zakaźnym jest krew osoby zakażonej, w której znajdują się kopie wirusa odpowiedzialnego za rozwój WZW C. Zakaźne mogą być także inne płyny ustrojowe, które zostały zanieczyszczone krwią. Aby doszło do zakażenia materiał zakaźny musi mieć kontakt z uszkodzoną skórą. Ze względu na ten mechanizm transmisji wirusa do infekcji najczęściej dochodzi na skutek m.in.:

• Stosowania niesterylnych igieł przez osoby zażywające narkotyki dożylnie (jest to najczęstsza przyczyna rozwoju WZW C w tzw. krajach rozwiniętych),
• Przeprowadzenia operacji lub zabiegu kosmetycznego przebiegającego z naruszeniem ciągłości skóry za pomocą niesterylnych narzędzi (np. tatuaż, piercing, akupunktura),
• Przeprowadzenia transfuzji krwi z wykorzystaniem zanieczyszczonego, nieprzebadanego preparatu krwiopochodnego (bardzo rzadkie zjawisko w krajach zachodnich),
• Zakłucia się igłą lub innym narzędziem chirurgicznym przez personel zajmujący się osobą zakażoną wirusem HCV,
• Stosunku seksualnego z osobą zakażoną bez stosowania właściwych środków ochronnych np. w postaci prezerwatyw.

Poza opisanymi powyżej drogami zakażenia do transmisji wirusa HCV może także dojść na drodze matka-dziecko podczas okresu ciąży i okresu okołoporodowego. Z tego powodu istotne jest przeprowadzenie badań w kierunku zakażenia wirusem HCV przez kobiety w ciąży lub też starające się o dziecko. Badanie przeciwciał HCV w ciąży stanowi jedno z obowiązkowych badań laboratoryjnych wykonywanych podczas regularnych wizyt kontrolnych u lekarza ginekologa. Warto zaznaczyć, że wykrycie przeciwciał HCV u matki nie jest jednoznaczne z transmisją wirusa na płód. Do zakażenia na tej drodze dochodzi w ok. 10% przypadków, gdy matka cierpi na WZW C. Dalsze postepowanie w przypadku wykrycia zakażenia ustalane jest indywidualnie przez lekarza odpowiedzialnego za prowadzenie danej ciąży.

Po wniknięciu wirusa do organizmu dochodzi do rozwoju ostrej fazy zakażenia HCV. Warto zaznaczyć, że objawy z nią związane pojawiają się jedynie u ok. 20 do 30% pacjentów. U pozostałych osób ostra faza wirusowego zapalenia wątroby typu C może przebiegać bez uwidocznienia jakichkolwiek dolegliwości chorobowych. W przypadku ostrej infekcji WZW C do wystąpienia pierwszych objawów zazwyczaj dochodzi w przeciągu 4 do 12 tygodni od momentu zakażenia, przy czym czas ten może wynosić nawet do pół roku. Najczęstsze dolegliwości obejmują m.in.:

• Uogólnione zmęczenie,
• Nudności,
• Wymioty,
• Gorączkę,
• Bóle mięśni i stawów,
• Bóle brzucha,
• Utratę apetytu,
• Ciemniejsze zabarwienie moczu.

Po ostrej fazie infekcji u ok. 70% pacjentów następuje przejście choroby w fazę przewlekłą. To właśnie w tej fazie najczęściej stawiana jest diagnoza, zazwyczaj przypadkowo, podczas wykonywania badań w innym celu. W znaczącej większości przypadków przewlekła faza wirusowego zapalenia wątroby typu C nie powoduje wystąpienia dolegliwości chorobowych. Pomimo braku objawów następuje ciągła replikacji wirusa w organizmie oraz postępujące niszczenie tkanek wątroby, co z czasem prowadzi do rozwoju powikłań w postaci marskości wątroby, raka wątrobowokomórkowego oraz postępującej niewydolności zajętego narządu.

Objawy zaawansowanej niewydolności wątroby mogą obejmować m.in.:

• Przewlekłe zmęczenie,
• Bóle w prawym podżebrzu,
• Powiększenie obwodu brzucha (na skutek wodobrzusza),
• Zaburzenia krzepliwości krwi – łatwe siniaczenie, przedłużające się krwawienia,
• Zaburzenia koncentracji, zaburzenia pamięci, pogorszenie ogólnej sprawności mentalnej na skutek uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego przez toksyczne metabolity,
• Żółtaczkę (żółte zabarwienie skóry i błon śluzowych),
• Żylaki przełyku,
• Zaburzenia świadomości.

W celu interpretacji wyników badania przeciwciał HCV należy zestawić otrzymane rezultaty z informacjami umieszczonymi na wydawanej dokumentacji.

Opisywane badanie jest testem jakościowym. Oznacza to, że wyniki tego badania potwierdzają lub wykluczają obecność przeciwciał klasy IgG skierowanych przeciwko wirusowi HCV w surowicy krwi pacjenta.

Wynik niereaktywny badania przeciwciał anty-HCV nazywany jest także wynikiem ujemnym. Oznacza to, że przeciwciała te nie zostały wykryte w badanej próbce krwi. Warto mieć na uwadze, że w określonych przypadkach klinicznych może to być wynik fałszywie ujemny.

Sytuacja ta może mieć miejsce np. w przypadku testu wykonanego zbyt wcześnie po wniknięciu patogenu do organizmu lub też w przypadku osób ze współwystępującymi zaburzeniami funkcjonowania układu odpornościowego. Z tego względu lekarz może zlecić powtórne przeprowadzenie tego badania, w celu upewnienia się co do stanu zdrowia pacjenta.

Dodatni wynik badania przeciwciał anty-HCV oznacza, że w badanej próbce zostały wykryte immunoglobuliny skierowane przeciwko wirusowi HCV. Ze względu na charakter badania wynik ten nie pozwala jednak na odróżnienie ostrej fazy infekcji od infekcji przewlekłej. Z tego powodu otrzymanie dodatniego wyniku badania wymaga przeprowadzenia dodatkowych testów diagnostycznych, które mają na celu potwierdzenie zakażenia oraz dokładne określenie fazy choroby. Szczegóły postepowania diagnostyczno-leczniczego po wykryciu przeciwciał anty-HCV omawiane są każdorazowo przez lekarza prowadzącego danego pacjenta.