Hipermobilność stawów – co to za schorzenie?

Hipermobilność stawów, znana też jako zespół hipermobilności stawów (JHS), to stan, w którym stawy są bardziej elastyczne i mogą poruszać się poza normalnym zakresem. Te nadmierne zakresy ruchu mogą prowadzić do różnorodnych objawów i problemów zdrowotnych, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. Dowiedz się więcej na temat hipermobilności stawów.

Co to jest hipermobilność stawów?

Hipermobilność (nadmierna ruchliwość) stawów to stan, w którym zakres ruchu w wielu stawach przekracza wartości typowe dla wieku, płci i pochodzenia etnicznego. Określenie nadmierna ruchliwość stawów łączy się z terminami łagodnego zespołu hipermobilności, BJHS (ang. benign hipermobility syndrome) oraz zespołu hipermobilności (JHS). Są one stosowane w piśmiennictwie zamiennie zależnie od sytuacji. Osoby z hipermobilnością stawów często nazywane są „gumowymi” lub „elastycznymi”. Mogą oni łatwo wykonywać zadania wymagające zwiększonej elastyczności, takie jak dotykanie kolan palcami bez zginania ich, zginanie kciuków aż do nadgarstków lub nadmierne zginanie łokci i kolan.

Dla niektórych osób hipermobilność stawów jest po prostu cechą ich ciała i nie powoduje problemów zdrowotnych. Szacuje się, że częstość nadmiernej ruchomości stawów wykazuje mniej więcej 1 na 10 osób. Jednak dla innych, zwłaszcza tych z chorobą tkanki łącznej, IHS może być źródłem znacznego dyskomfortu i wymagać aktywnego zarządzania.

Przeczytaj również: Bóle mięśni i stawów – czego mogą być objawem? Poznaj przyczyny.

Hipermobilność stawów może być wynikiem różnych czynników, w tym:

• uwarunkowań genetycznych – hipermobilność stawów może być dziedziczona; 
• budowy ciała – niektórzy ludzie naturalnie mają słabe, mniej sztywne więzadła i ścięgna, co pozwala ich stawom na większą swobodę ruchu;
• płci – kobiety częściej wykazują hipermobilność stawów niż mężczyźni, co częściowo można przypisać wpływowi hormonów, takich jak estrogen, które wpływają na elastyczność i relaksację tkanki łącznej;
• specyficznych stanów zdrowotnych – hipermobilność jest często związana z niektórymi schorzeniami, takimi jak zespół Ehlersa-Danlosa, zespół Marfana i inne zaburzenia tkanki łącznej.

Hipermobilność stawów – objawy

Najbardziej typowym objawem hipermobilności stawów jest ich nadmierna elastyczność, czyli zdolność do łatwego zginania, skręcania lub rozciągania stawów poza normalne granice, bez bólu lub dyskomfortu. Dla przykładu jest to zdolność do dotykania podłogi dłońmi bez zginania kolan, zginania palców do tyłu o niemal 90 stopni do grzbietu ręki, nadmiernego skręcania łokci lub kolan. Wspomnieć trzeba, że hipermobilność stawów bywa cechą normalną, zwłaszcza u dzieci i młodzieży, i może zmniejszać się z wiekiem. Dlatego w niektórych przypadkach zalecana jest regularna obserwacja, aby monitorować rozwój objawów i ewentualnych komplikacji.

Zobacz także: Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

Pacjenci z hipermobilnością stawów często doświadczają bólu stawów, który może być wynikiem przeciążenia tych struktur i nadmiernej pracy mięśni próbujących stabilizować „luźne” stawy. Zwiększona praca mięśni, potrzebna do stabilizacji stawów może prowadzić do szybszego męczenia. Powszechne wśród osób z hipermobilnością są skręcenia, zwichnięcia i subluksacje (częściowe zwichnięcia) stawów.

Wzmożona elastyczność stawów może wpływać na zdolność utrzymania stabilności, a tym samym na problemy z koordynacją ruchową i równowagą. Utrzymująca się długo hipermobilność prowadzi do przedwczesnego zużycia stawów i rozwoju chorób zwyrodnieniowych. W niektórych przypadkach hipermobilność stawów wiąże się z innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak:

• częste skurcze lub bóle brzucha,
• zaburzenia pracy jelit,
• problemy z sercem i naczyniami krwionośnymi.

Jak diagnozuje się hipermobilność stawów?

Diagnozowanie hipermobilności stawów opiera się głównie na ocenie klinicznej, która uwzględnia historię medyczną pacjenta i badanie fizykalne oraz wyniki testów oceniających zakres ruchu stawów. Lekarz zaczyna od badania podmiotowego, w którym pyta pacjenta m.in. o:

• obecność, charakter, intensywność dolegliwości bólowych stawów,
• historię wcześniejszych urazów stawowych, takich jak zwichnięcia czy nadwyrężenia,
• występowanie hipermobilności i podobnych objawów w rodzinie,
• wpływ hipermobilności na codzienne funkcjonowanie.

Następnie lekarz przechodzi do badania fizykalnego. Przeprowadza ocenę zakresu ruchu stawów, do czego wykorzystuje zazwyczaj test (skalę) Beightona. To system punktowy, który ocenia hipermobilność na podstawie pięciu specyficznych manewrów wykonywanych na różnych stawach (np. zginanie palców do tyłu, zginanie kciuka do przedramienia). Maksymalna liczba punktów wynosi 9, przy czym wyższe wyniki wskazują na większą hipermobilność.

Chociaż nie ma specyficznych testów laboratoryjnych lub obrazowych wykorzystywanych rutynowo do diagnozowania samej hipermobilności, mogą one być przeprowadzane w celu wykluczenia innych schorzeń. Lekarz może zlecić badania obrazowe (RTG, USG, MRI) do oceny stanu stawów, w tym obecności zmian zwyrodnieniowych czy stanów zapalnych; reumatologiczne testy krwi, które mogą pomóc wykluczyć reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń. W niektórych przypadkach, szczególnie gdy istnieje podejrzenie zespołu Ehlersa-Danlosa lub innych schorzeń tkanki łącznej, pacjent kierowany jest do genetyka i na badania genetyczne. 

Jak hipermobilność stawów wpływa na codzienne funkcjonowanie?

Hipermobilność stawów, choć może się wydawać korzystną cechą dla niektórych aktywności, takich jak gimnastyka czy taniec, może również powodować różne problemy i komplikacje wpływające na życie codzienne. Istotne są m.in.:

• Ból stawów, który może być przewlekły lub pojawiać się okresowo, szczególnie po intensywnym wysiłku fizycznym, długotrwałym staniu czy siedzeniu w jednej pozycji.
• Zarządzanie przewlekłym bólem i stabilizacja niestabilnych stawów wymaga dodatkowej pracy mięśni. Wysokie zapotrzebowanie energetyczne na utrzymanie normalnych ruchów może sprawić, że osoby z hipermobilnością będą szybciej się męczyć.
• Nawet proste czynności, jak podnoszenie ciężkich przedmiotów, pisanie na klawiaturze czy uprawianie sportów, mogą prowadzić do urazów ze względu na nadmierną ruchomość stawów.
• Większe ryzyko upadków i kontuzji, szczególnie w mniej stabilnych warunkach, takich jak chodzenie po nierównym terenie.
• Zadania wymagające precyzji ruchów rąk, takie jak pisanie, szycie czy nawet jedzenie, mogą być trudniejsze dla osób z hipermobilnością stawów ze względu na ich niestabilność i ból.
• Długotrwałe problemy ze stawami mogą prowadzić do nieprawidłowej postawy, co może z kolei powodować dalsze komplikacje, takie jak bóle pleców, karku i innych części ciała.

Olga Dąbska