Hirsutyzm (nadmierne owłosienie) – co to za choroba? Objawy, przyczyny i badania

Nadmierne owłosienie to dla wielu kobiet krępujący i bardzo uciążliwy problem. Na szczęście, w dzisiejszych czasach, włosy można usuwać na miliony sposobów. W części przypadków, obfite owłosienie to tylko „taka uroda”, ale warto wiedzieć, że nadmierne owłosienie może być także wyrazem zaburzeń hormonalnych.

Hirsutyzm – co to takiego?

Hirsutyzm jest to obecność nadmiernej ilości dojrzałych włosów na obszarach androgenowrażliwych (czyli typowo męskich) u kobiet. Do takich miejsc zaliczamy: wargę górną, brodę, klatkę piersiową, ramię, górną część brzucha, podbrzusze, górną część pleców, dolną część pleców i udo. Nieprawidłowe owłosienie typu męskiego wskazuje na nadmiar androgenów w organizmie.

Należy  rozróżniać hirsutyzm od hipertrychozy, czyli uogólnionego, wzmożonego owłosienia ciała, które nie dotyczy jedynie androgenowrażliwych obszarów i nie jest wywołane hiperandrogenemią. Hipertrychoza rozwija się na podłożu czynników genetycznych, może być wywołana lekami (np. fenytoiną, cyklosporyną), niektórymi chorobami (np. niedoczynnością tarczycy czy jadłowstrętem psychicznym) lub mieć nieznaną etiologię. 

Hirsutyzm – badania

Jeśli zaobserwujesz u siebie nadmierne owłosienie, udaj się do swojego lekarza. Hirsutyzm najczęściej rozwija się powoli i stopniowo, często mając swój początek w okresie dojrzewania. W przypadku nagłego pojawienia się hirsutyzmu i jego szybkiego narastania, pilnie poszukaj pomocy! Przyczyną może być bowiem guz jajnika lub nadnerczy. Poinformuj lekarza o swoich objawach, a jeśli zaobserwujesz u siebie inne niepokojące symptomy (np. obniżenie głosu, łysienie, przyrost masy ciała, nieregularne miesiączki i inne) koniecznie o wszystkich opowiedz. Przedstaw też listę wszystkich zażywanych przez Ciebie leków.

Do oceny owłosienia, stosuje się skalę Ferrimana-Gallweya, w której analizuje się rozmieszczenie i rodzaj włosów w 9 androgenowrażliwych obszarach ciała. Wynik przekraczający 8 punktów świadczy o hirsutyzmie. Do podstawowych badań laboratoryjnych w diagnostyce hirsutyzmu należy pomiar we krwi stężenia: testosteronu całkowitego i wolnego testosteronu, DHEAS, prolaktyny i 17-OH- progesteronu. Wszystkie te badania możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. W zależności od uzyskanych wyników, diagnostykę pogłębia się o badania obrazowe (TK nadnerczy i jajników), test hamowania deksametazonem i inne badania w kierunku konkretnych zaburzeń. Pamiętaj, że stężenie testosteronu w osoczu powinno oznaczać się rano, w 4-10 dniu cyklu miesiączkowego u kobiet miesiączkujących regularnie. Ze względu na wahania poziomu hormonów zależne od pory dnia, stresu, wysiłku, cyklu miesięcznego etc. przed przystąpieniem do badań hormonalnych należy zapoznać się z obowiązującymi w takich przypadkach wymaganiami.  

Nadmierne owłosienie – przyczyny

Najczęstszą przyczyną nadmiernego owłosienia u kobiet jest zespół policystycznych jajników, czyli zespół zaburzeń hormonalnych prowadzących do braku owulacji, odpowiedzialny za około 80% przypadków hirsutyzmu. Do rzadszych przyczyn należą inne choroby układu endokrynnego np.: zespół Cushinga; niedoczynność tarczycy; akromegalia czy hiperprolaktynemia; wrodzony przerost nadnerczy; zespół oporności na insulinę; guzy jajnika lub nadnerczy produkujące androgeny (wśród nich również nowotwory złośliwe); stosowane leki, w przypadku androgenów również te stosowane miejscowo przez partnera. Jeśli wyniki badań są w normie, nie obserwuje się nadmiaru androgenów ani objawów hiperandrogenemii i nie udaje się ustalić przyczyny hirsutyzmu, można mówić o hirsutyzmie idiopatycznym.

Hirsutyzm – objawy

Przyjrzyj się swojemu owłosieniu we wspomnianych wyżej, obszarach wrażliwych na androgeny. Nadmiar androgenów może doprowadzić do pojawienia się także innych objawów, takich jak: trądzik i zmiany łojotokowe, łysienie typu męskiego (zaczyna się od kątów skroniowych i widoczne jest także na czubku głowy), zaburzenia miesiączkowania, obniżenie głosu, zmniejszenie piersi, powiększenie łechtaczki czy zwiększenie masy mięśniowej. Zwróć uwagę na przyrost masy ciała, zmiany na skórze (brązowe, pogrubione fragmenty skóry w okolicy pach czy szyi to rogowacenie ciemne), mlekotok, zmianę rysów twarzy lub sylwetki, zwiększone pragnienie i wielomocz, skłonność do powstawania siniaków, nadmierny apetyt oraz pojawienie się rozstępów na skórze.

Jak leczyć hirsutyzm?

Terapia hirsutyzmu zależy od jego przyczyny. Stosuje się odpowiednie leczenie hormonalne (np. doustne środki antykoncepcyjne, antyandrogeny), leczenie chorób wyjściowych i ich powikłań, a w przypadku guzów jajnika lub nadnerczy – leczenie operacyjne. Dla wielu kobiet, nadmierne owłosienie stanowi istotny problem kosmetyczny, więc wszelkie dostępne metody bezpośredniego usuwania niepożądanego owłosienia odgrywają ważną rolę w postępowaniu.

Pamiętaj, że w obliczu aktualnych kanonów piękna i dążenia do absolutnie gładkiego ciała, temat nadmiernego owłosienia może być kwestią bardzo dyskusyjną. Szczególnie u ciemnowłosych kobiet, subtelne i delikatne, ale widoczne włosy w niektórych rejonach ciała (np. nad górną wargą) często są wariantem normy i nie wymagają żadnej diagnostyki ani leczenia. Jeśli jednak coś budzi Twój niepokój lub wątpliwości, udaj się do lekarza. Możesz także skorzystać z konsultacji online w DIAGNOSTYCE.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik.
• Płaczkiewicz-Jankowska E.: Rozpoznawanie i leczenie hirsutyzmu u kobiet w wieku prokreacyjnym. Podsumowanie wytycznych Endocrine Society 2018. Med. Prakt., 2018; 9: 34–39.