Prolaktyna

Wskazaniem do wykonania oznaczenie prolaktyny (PRL) są, u kobiet:  brak miesiączki, cykle bezowulacyjne, mlekotok, powiększenie piersi i utrata libido; u mężczyzn: ginekomastia, mlekotok, utrata libido, niepłodność związana z oligospermią; u obu płci  podejrzenie gruczolaka przysadki,

podejrzenie niedoczynności przysadki lub podwzgórza. PRL jest hormonem białkowym wytwarzanym w komórkach laktotropowych gruczołowej części przysadki. Nasilenie sekrecji PRL wykazuje cykl dobowy, z maksimum w nocy i nad ranem,  lecz poza tym pozostaje na względnie stałym poziomie u osobników obu płci. W warunkach fizjologicznych u kobiet wzrasta w II-gim okresie cyklu miesięcznego, w ciąży i w okresie laktacji, a u obu płci w wyniku wysiłku fizycznego, silnego stresu,w hipoglikemii i nieznacznie z wiekiem.  Wydzielanie PRL podlega regulacji opartej na ujemnym sprzężeniu zwrotnym. Podstawowa rola PRL w ustroju polega na działaniu mammotropowym   (zwiększanie masy gruczołu sutkowego) i laktogennym (stymulacja wydzielanie mleka w okresie poporodowym).  PRL moduluje również czynność gonad i wpływa na układ immunologiczny. U mężczyzn oddziałując na komórki jąder nasila syntezę testosteronu. Niedobór PRL nie ma większego znaczenia klinicznego, ale stanowi dodatkową informację w przypadku osób z rozpoznaną chorobą przysadki. Klinicznie manifestuje się hiperprolaktynemia (nadmiar PRL),  którą definiuje się jako przekroczenie górnej granicy zakresu dla ludzi zdrowych w co najmniej dwóch kolejnych oznaczeniach, lub w jednym przy pięciokrotnym przekroczeniu zakresu. Wyróżnia się dwie postacie hiperprolaktynemii: organiczną i czynnościową. Głównymi przyczynami  hiperprolaktynemii organicznej są: gruczolaki przysadki wywodzące się z komórek prolaktynowych (prolaktynoma), somatotropowych oraz kortykotropowych, urazy przysadki, choroby i urazy w obrębie czaszki; przyczynami hiperprolaktynemia czynnościowej są: terapie lekowe, niedoczynność tarczycy, niewydolność nerek, niewydolność kory nadnercza. Przy braku uchwytnej przyczyny stosuje się termin hiperprolaktynemii samoistnej.  W przypadku wysokich stężeń  PRL należy wykluczyć  u badanego obecność makroprolaktyny. Makroprolaktyna jest dimeryczną lub polimeryczną formą PRL o mniejszej  lub zerowej aktywność biologicznej, która zawyża w różnym stopniu wyniki oznaczeń.