Jak dbać o trzustkę? Profilaktyka chorób trzustki

Trzustka jest gruczołem znajdującym się w jamie brzusznej, pełniącym rolę zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczą. Choroby tego narządu mogą prowadzić do zaburzeń trawienia, metabolizmu, a niekiedy nawet do śmierci. Ryzyko wystąpienia schorzeń trzustki możesz jednak zmniejszyć. Jak to zrobić? Dowiedz się, jak możesz zadbać o trzustkę.

Trzustka – dlaczego powinieneś dbać o ten narząd?

Trzustka jest narządem, który w organizmie pełni wiele istotnych dla zdrowia i życia funkcji. Składa się z dwóch odmiennych funkcjonalnie części:

• zewnątrzwydzielniczej – zbudowanej z komórek pęcherzykowych i przewodowych; komórki pęcherzykowe wydzielają enzymy trawienne (lipazy, proteinazy i amylazy), które następnie są wyprowadzane w soku trzustkowym do dwunastnicy, czyli początkowej części jelita cienkiego. Tam uczestniczą w procesie trawienia tłuszczów, białek i węglowodanów;
• wewnątrzwydzielniczej – zbudowanej z wysp Langerhansa, które odpowiadają za syntezę i wydzielanie hormonów – insuliny, glukagonu, polipeptydu trzustkowego, greliny i somatostatyny. Insulina i glukagon są kluczowymi hormonami w regulacji poziomu glukozy we krwi.

Do uszkodzenia trzustki może dojść m.in. w przebiegu ostrego lub przewlekłego zapalenia tego narządu czy choroby nowotworowej. Zaburzeniu może wówczas ulec wydzielanie przez ten gruczoł hormonów i/lub enzymów trawiennych. Konsekwencją tego może być np. cukrzyca i zaburzenia trawienia. Prowadząc odpowiedni tryb życia, możesz jednak zmniejszyć ryzyko rozwinięcia się chorób trzustki.

Czy wiesz, jak można zregenerować trzustkę? Mimo wielu badań obecnie nie są znane metody odbudowujące trzustkę. Uszkodzenie jej komórek jest nieodwracalne, dlatego tak ważna jest profilaktyka chorób tego narządu.

Jak zadbać o trzustkę?

Jeśli chcesz zadbać o prawidłową pracę trzustki, powinieneś przestrzegać kilku prostych zasad:

• utrzymuj prawidłową masę ciała – otyłość jest czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób trzustki, dlatego dbaj, aby Twoje BMI mieściło się w granicach 18–25 kg/m²;
• zrezygnuj z palenia papierosów, a jeśli palisz biernie, unikaj kontaktu z dymem tytoniowym;
• ogranicz ilość spożywanego alkoholu – za bezpieczne picie uważa się wypijanie 1 piwa dziennie przez kobietę lub 2 piw przez mężczyznę, z zachowaniem co najmniej 2 dni abstynencji w tygodniu;
• jeśli zmagasz się z chorobą trzustki, postaraj się unikać stosowania leków mogących być przyczyną wystąpienia ostrego zapalenia trzustki, m.in. kwasu walproinowego, paracetamolu, estrogenów, azatiopryny;
• wykonuj regularne badania kontrolne;
• stosuj odpowiednią dietę, przede wszystkim bogatą w warzywa.

Ogromną rolę w profilaktyce chorób trzustki ma edukacja społeczeństwa. Jakiekolwiek pytanie na temat metod zapobiegania schorzeniom trzustki możesz zadać lekarzowi rodzinnemu. Nie tylko udzieli Ci on wyczerpującej odpowiedzi, ale również pomoże w rzuceniu palenia lub leczeniu uzależnienia od alkoholu.

Jak dbać o trzustkę? Dieta wspomagająca pracę trzustki

Zastanawiasz się, co jeść, aby wzmocnić trzustkę? Co lubi, a czego nie lubi trzustka? Jak już wspomniano wcześniej, trzustka nie lubi alkoholu, dlatego chcąc zadbać o zdrowie wątroby i trzustki, powinieneś ograniczyć ilość spożywanych napojów alkoholowych. Wprowadź także zmiany w codziennym jadłospisie. Dieta wspomagająca pracę trzustki powinna:

• uwzględniać częstsze spożywanie posiłków o mniejszej objętości (optymalnie ok. 5 posiłków dziennie);
• zawierać dużą ilość warzyw, owoców, nieprzetworzonych zbóż;
• zawierać niewielką ilość nasyconych kwasów tłuszczowych i cukrów prostych (zawartych m.in. w słodyczach i napojach słodzonych);
• uwzględniać produkty bogate w nienasycone kwasy omega-3 (ryby, owoce morza, orzechy, nasiona);
• zawierać niewielką ilość czerwonego mięsa.

Podczas przygotowywania posiłków postaraj się zrezygnować ze smażenia – możesz zastąpić je pieczeniem, gotowaniem lub przygotowywaniem na parze. Unikaj też wysokoprzetworzonych produktów i posiłków typu fast-food – mają one zwykle wysoką zawartość tłuszczu.

Profilaktyka chorób trzustki – jakie badania możesz wykonać?

Chcesz wiedzieć, czy Twoja trzustka funkcjonuje prawidłowo? A może w Twojej rodzinie występowały przypadki zachorowań na raka trzustki lub cukrzycę? Dowiedz się, jakie badania pozwolą Ci na ocenę morfologii i pracy tego gruczołu:

• e-PAKIET TRZUSTKOWY (badanie aktywności lipazy, amylazy i stężenia markera nowotworowego CA 19-9),
• stężenie glukozy we krwi,
• stężenie insuliny we krwi,
• poziom elastazy trzustkowej w kale,
• badanie poziomu polipeptydu trzustkowego,
• USG jamy brzusznej.

Pamiętaj, iż we wczesnym stadium niektórych chorób trzustki podstawowe badania krwi i badania obrazowe mogą nie wykazywać żadnych nieprawidłowości. Jeżeli pojawiły się u Ciebie niepokojące objawy (np. bóle brzucha czy zmniejszenie masy ciała) niezwłocznie zgłoś się na konsultację lekarską.

Przeczytaj także: Rola badań laboratoryjnych w diagnostyce chorób trzustki.

Kawa a trzustka

Wpływ kofeiny na częstość zachorowań na raka trzustki jest od lat przedmiotem badań. Do dziś nie udało się jednak odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie, czy picie kawy może być przyczyną chorób tego narządu.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. M. Petrov, D. Yadav, Global epidemiology and holistic prevention of pancreatitis, „Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology” 2019, dostęp online: czerwiec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6597260/.
2. I. Casari, M. Falasca, Diet and Pancreatic Cancer Prevention, „Cancers” 2015, dostęp online: czerwiec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4695892/.