Jak rozpoznać i leczyć łupież pstry?

Łupież pstry jest grzybiczym zakażeniem naskórka, które ma przebieg przewlekły lub nawracający. Podczas rzutu choroby występują charakterystyczne żółtobrunatne plamy, które odbarwiają się pod wpływem promieni słonecznych. Choroba dotyczy zwykle osób z obniżoną odpornością i pacjentów po przeszczepieniu narządów. Dowiedz się więcej, jakie mogą być przyczyny, objawy i sposoby leczenia łupieżu pstrego.

Czym jest łupież pstry?

Łupież pstry (Pityriasis versicolor) należy do częstych chorób skóry. Stanowi powierzchowne zakażenie naskórka, które ma pochodzenie grzybicze. Za występowanie objawów choroby odpowiada drożdżak Malassezia furfur, który może fizjologicznie zasiedlać ludzką skórę. Choroba dotyczy zwykle osób dorosłych, a zakażenia u dzieci występują bardzo rzadko.

Jakie mogą być przyczyny występowania łupieżu pstrego?

Drożdżak Malassezia furfur stanowi czynnik, który wywołuje objawy łupieżu pstrego. Grzyb ten może zasiedlać także skórę ludzi zdrowych, ale nie powoduje u nich żadnych dolegliwości. Umiejscawia się wówczas najczęściej w obrębie owłosionej skóry głowy, karku i barków.

Objawy pojawiają się, gdy zakażeniu towarzyszą inne czynniki, które osłabiają odporność pacjenta lub upośledzają funkcję ochronną skóry. Należą do nich m.in.:

• osobnicza podatność skóry chorego;
• duża wilgotność skóry i nadmierne pocenie się, które sprzyjają rozwojowi grzybic;
• zwiększone wydzielanie łoju;
• zaburzenia układu odpornościowego;
• stan po przeszczepie  wymagający długotrwałego przyjmowania leków immunosupresyjnych. Łupież pstry należy do najczęstszych infekcji grzybiczych u pacjentów po transplantacji nerki. Szacuje się, że może dotyczyć nawet ponad 30% osób po takim zabiegu;
• zakażenie ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV), zwłaszcza w zaawansowanym stadium, czyli AIDS.

Jakie mogą być objawy łupieżu pstrego?

W przebiegu łupieżu pstrego na skórze pojawiają się charakterystyczne wykwity, czyli żółtobrunatne lub różowe plamy. Zwykle są liczne, mają nieregularne zarysy i tendencję do złuszczania się. Zmiany najczęściej lokalizują się na szyi, karku, ramionach, klatce piersiowej, tułowiu i w obrębie owłosionej skóry głowy.

Wykwity ulegają odbarwieniu pod wpływem promieni słonecznych, np. po opalaniu. Brak barwnika w miejscu występowania grzyba wynika z jego możliwości blokowania produkcji melaniny w obrębie skóry. Malassezia furfur wytwarza bowiem kwas azelainowy, który hamuje powstawanie barwnika.

Niekiedy wykwity mogą przypominać zmiany w przebiegu trądziku pospolitego. Najczęściej taki obraz kliniczny występuje u pacjentów po przeszczepieniu nerki, gdy dolegliwościom związanym z łupieżem pstrym towarzyszy także zapalenie mieszków włosowych pochodzenia grzybiczego. Zmiany lokalizują się wówczas głównie na twarzy, klatce piersiowej, barkach i plecach.

Osoby, które chorują na łupież pstry, przeważnie nie zgłaszają objawów ogólnych. Co więcej, pacjenci zwykle nie są zakaźni dla otoczenia, a infekcja grzybem Malassezia furfur nie stanowi zagrożenia dla osób o prawidłowej odporności. Łupież pstry ma charakter przewlekły i wieloletni przebieg, a jego objawy mogą nawracać.

Jak można rozpoznać łupież pstry?

W przypadku wystąpienia objawów, które mogą wskazywać na łupież pstry, należy zgłosić się na konsultację do dermatologa. Specjalista ustali przebieg diagnostyki, która pozwoli na poznanie  przyczyny problemu i wdrożenie skutecznego leczenia. Wstępne rozpoznanie łupieżu pstrego lekarz może postawić już na podstawie charakterystycznych zmian skórnych. Podejrzenie wymaga jednak potwierdzenia za pomocą:

• bezpośredniego badania mikologicznego pod mikroskopem, które pozwala uwidocznić grzyby;
• badania w lampie Wooda, w którym wykwity wykazują ceglastą lub żółtawą fluorescencję.

Łupież pstry należy różnicować z innymi chorobami, w których przebiegu występują podobne zmiany skórne. Należą do nich np. wyprysk łojotokowy, bielactwo nabyte czy bielactwo kiłowe.

Jakie są możliwości leczenia łupieżu pstrego?

Terapia w łupieżu pstrym może obejmować leczenie miejscowe i ogólne. Opiera się przede wszystkim na stosowaniu skutecznych i bezpiecznych dla pacjenta leków przeciwgrzybiczych.

Leczenie pierwszego rzutu stanowią preparaty, które działają miejscowo na skórę. W większości przypadków okazują się one wystarczające. W terapii łupieżu pstrego, który obejmuje skórę owłosioną głowy, można wykorzystać szampony przeciwłupieżowe. Preparaty powinny zawierać w składzie substancje o działaniu przeciwgrzybiczym, np.: klotrimazol, ketokonazol, ekonazol, oktopiroks, siarczek selenu czy pitytonian cynku. Po spienieniu należy pozostawić szampon na skórze przez kilka minut i dopiero spłukać, aby wydłużyć kontakt leków z zakażoną powierzchnią. Dodatkowo można stosować miejscowe leki przeciwgrzybicze w postaci kremu lub maści.

Jeżeli zmiany skórne są bardzo rozległe i nasilone lub zakażenie nie ustępuje przez dłuższy czas, należy wprowadzić leczenie ogólnoustrojowe. Opiera się ono na stosowaniu doustnych leków przeciwgrzybiczych, np. flukonazolu lub itrakonazolu.

Długość leczenia zależy od rodzaju preparatu, który został wybrany przez lekarza, współpracy pacjenta, jego wyjściowego stanu zdrowia i odpowiedzi organizmu na terapię. Jeżeli terapia została rozpoczęta po wystąpieniu odbarwień, ogniska pozbawione barwnika mogą utrzymywać się nawet kilka tygodni po eradykacji grzyba.

Łupież pstry ma charakter nawrotowy, dlatego zaleca się, aby po ustąpieniu dolegliwości utrzymać leczenie podtrzymujące. Polega ono na stosowaniu preparatów przeciwgrzybiczych, które działają miejscowo, 1–2 razy w tygodniu, aby zapobiec ponownemu wystąpieniu wykwitów. Dużą rolę odgrywa także utrzymywanie odpowiedniej higieny wrażliwej skóry.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone droga płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. 90–91.
2. B. Olszewska i in., Powierzchowne zakażenia grzybicze skóry u chorych po transplantacji narządów, „Dermatologia po Dyplomie” 2018, nr 5.