Jęczmień na oku - przyczyny i objawy. Jak radzić sobie z jęczmieniem?

Jęczmień to bolesny guzek na powiece dolnej lub górnej, spowodowany przeważnie przez zapalenie zlokalizowanych w okolicy oka gruczołów. Typowe są dla niego zaczerwienienie, obrzęk, ból, tkliwość powieki. Sprawdź, na podstawie jakich badań lekarz stawia rozpoznanie i dowiedz się, na czym polega leczenie jęczmienia.

Od czego robi się jęczmień?

Jęczmień to grudkowaty ropień gruczołów okolicy oka, których ujścia znajdują się na brzegach powiek. Fachowa nazwa tej przypadłości to Hordeolum, co oznacza z łaciny „małe ziarnko jęczmienia”. Najczęstszą przyczyną jęczmienia na oku jest zakażenie bakteriami rodzaju gronkowców – stafylokok (łac. Staphylococcus spp.). W zależności od lokalizacji zmiany, za jej powstanie odpowiadać może stan zapalny w obrębie innych gruczołów.

Eksperci rozróżnili jęczmień wewnętrzny, występujący od wewnętrznej strony powieki i jęczmień zewnętrzny – po zewnętrznej stronie powieki. Do powstania pierwszego z nich dochodzi w wyniku zapalenia gruczołów tarczkowych Meiboma. To gruczoły łojowe odpowiedzialne za wytwarzanie lipidowej warstwy filmu łzowego. Zewnętrzny jęczmień jest spowodowany zapaleniem mieszka włosowego rzęs, zmodyfikowanych gruczołów łojowych Zeissa, które są związane z cebulkami rzęs, gruczołów potowych Molla (uchodzą do mieszków włosowych lub występują pomiędzy rzęsami).

Czynniki sprzyjające powstawaniu jęczmienia na oku

Jęczmień może się rozwinąć w każdym wieku. Z nieznanych jak dotąd powodów dzieci to grupa szczególnie podatna na jego nawroty. Przypadłość ta częściej występuje też w przebiegu trądziku różowatego, łojotokowego zapalenia skóry oraz u diabetyków, czyli osób chorych na cukrzycę. Wysoki poziom glukozy we krwi sprzyja bakteryjnemu zapaleniu spojówek, które prowadzi do rozwoju jęczmienia.

Eksperci zwracają uwagę na okoliczności sprzyjające powstawaniu jęczmienia na oku, wśród których wymieniają przede wszystkim:

• niedbałe zmywanie makijażu,
• źle dobrane kosmetyki do malowania oczu,
• pocieranie powiek brudnymi dłońmi,
• ekspozycję na dym tytoniowy,
• narażenie na długotrwałe działanie drażniących środków chemicznych i środowiskowych,
• nieprzestrzeganie higieny noszenia soczewek kontaktowych.

Objawy jęczmienia na oku

Jęczmień na oku w większości przypadków rozwija się u podstawy rzęsy na zewnętrznej stronie powieki. Rzadziej pojawiają się jęczmienie wewnętrzne. Objawami jęczmienia na oku są przede wszystkim:

• obecność guzka zakończonego początkowo białym, a wraz z postępem choroby żółtym czubeczkiem,
• ból, obrzęk, tkliwość, swędzenie, zaczerwienienie okolicy oka,
• zaczerwienienie spojówki,
• łzawienie oka,
• zbieranie się na powierzchni oka wydzieliny,
• wrażenie obecności w oku ciała obcego,
• większa wrażliwość na światło,
• zwężenie szpary ocznej, które może ograniczyć pole widzenia.

Specjaliści przestrzegają przed wyciskaniem jęczmienia. Nie powinno się samodzielnie manipulować przy zmianie. Ropień, gdy dojrzeje, pęknie samoistnie. Towarzyszyć będzie temu ewakuacja płynnej zawartości jęczmienia. Powstała w ten sposób niewielka rana zagoi się w ciągu kilku dni.

Czy jęczmień jest niebezpieczny?

Jęczmień na oku nie stanowi poważniejszego zagrożenia. Zazwyczaj nie powoduje zaburzeń widzenia. W przypadku niecałkowitego wyleczenia może dojść do powstania jęczmienia przewlekłego. Tzw. gradówka ma postać guzka, który może uciskać rogówkę, a w konsekwencji prowadzić do astygmatyzmu (wady wzroku charakteryzującej się niewyraźnym i nieostrym widzeniem na każdą odległość) i trwałych zaburzeń widzenia.

Jak rozpoznać jęczmień na oku?

Z podejrzeniem jęczmienia na oku zgłoś się najlepiej do okulisty. W większości przypadków chorobę rozpoznaje się na podstawie objawów chorobowych i charakterystycznego wyglądu jęczmienia. Jeśli zajdzie taka konieczność – w przypadkach nietypowych – lekarz może zlecić posiew z wydzieliny jęczmienia. Badanie pozwala na identyfikację patogenu odpowiedzialnego za zakażenie i określenie jego lekowrażliwości (antybiogramu). Z uwagi na zbliżony obraz kliniczny jęczmień powinien być różnicowany z Blepharitis – przewlekłym procesem zapalnym brzegu powiek.

Jak szybko pozbyć się jęczmienia z oka?

Zastanawiasz się, jak zlikwidować jęczmień? W większości przypadków leczenie ogranicza się do:

• nagrzewania okolicy chorego oka – w tym celu wykorzystać możesz termofor lub ręcznik namoczony w ciepłej wodzie. Na rynku farmaceutycznym dostępne są ciepłe, suche kompresy, które również się nadadzą. Ciepło zmniejsza opuchliznę, przyspiesza odprowadzanie ropy i pęknięcia jęczmienia;
• ciepłych okładów 10-minutowych z etakrydyny 0,1% – barwnika akrydynowego (mleczanu etakrydyny) o działaniu przeciwbakteryjnym, stosowanego do odkażania skóry i błon śluzowych;
• aplikowania maści okulistycznych na powieki – substancją czynną w ich składzie są z reguły: neomycyna, bacytracyna lub erytromycyna, maść na jęczmień na oku zawiera też często witaminę B2;
• dodatkowo, w przypadku jęczmienia wewnętrznego – stosowania kropli z antybiotykiem do przemywania oczu. Ich zadaniem jest wspomaganie oczyszczania oka i przyspieszenie dojrzewania zmiany;
• masażu – przed jego wykonaniem należy dokładnie umyć ręce. Ma na celu odblokowanie zamkniętych ujść gruczołów. Wykonywany jest w kierunku ujścia gruczołów, czyli w powiece górnej z góry do dołu, a w powiece dolnej – z dołu ku górze.

Gdy leczenie zachowawcze nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, konieczna może być interwencja chirurgiczna. Zabieg polega na delikatnym nacięciu i usunięciu (ewakuacji) zawartości zmiany.

Pamiętaj, aby w trakcie leczenia jęczmienia:

• nie dotykać chorego oka i jego okolic (poza czynnościami pielęgnacyjnymi),
• nie stosować makijażu oczu,
• nie używać soczewek kontaktowych.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. K. Antoniak, Farmakoterapia zakażeń bakteryjnych narządu wzroku, „Postępy Farmakoterapii” 2009, t. 65, nr 2, s. 124–131.
2. W. Haust, M. Rękas, Patologia narządu wzroku i guzy wewnątrzgałkowe, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.
3. W. Hładki, J. Lorkowski, Rozpoznanie i wstępne zaopatrzenie ostrych stanów okulistycznych w oddziale ratunkowym, „Ostry Dyżur” 2014, t. 7, nr 3, s. 101–104.
4. J. Szaflik, J. Izdebska, Choroby aparatu ochronnego oka i rogówki, Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.