Kamienie migdałkowe - przyczyny, objawy, leczenie

Kamienie migdałkowe są skutkiem powtarzających się stanów zapalnych gardła i migdałków i naszych zaniechań higienicznych w jamie ustnej. Zwykle nie wiemy o ich istnieniu i jedynie nieświeży oddech i ból gardła może nas skłonić do ich poszukiwania. Czym są kamienie migdałkowe i jak z nimi postępować?

Kamień migdałkowy – co to?

Migdałki podniebienne są skupiskiem tkanki limfatycznej w gardle i pełnią ważne funkcje w procesach odpornościowych organizmu; chronią przed drobnoustrojami dostającymi się do dróg oddechowych. Ich rola polega na umożliwieniu kontaktu z komórkami odpornościowymi, które następnie ulegają pobudzeniu, produkując przeciwciała.

Wśród migdałków wyróżnia się: migdałek gardłowy, językowy, migdałki trąbkowe oraz podniebienne. Migdałki podniebienne położone są po obu stronach gardła i zbudowane są z od 8 do 30 mikroskopijnych kanałów zwanych kryptami migdałkowymi. Właśnie obecność krypt ułatwia gromadzenie się w nich komórek odpornościowych, złuszczonych komórek nabłonka, resztek jedzenia i bakterii w następstwie czego dochodzi do rozwoju stanów zapalnych. Powtarzające się stany zapalne powodują poszerzenie krypt, ich bliznowacenie co zaburza proces ich samooczyszczania w trakcie mówienia czy przełykania śliny. Zawartość krypt się zwiększa co prowadzi z czasem do ich zatkania z wytworzeniem czopów zwanych detrytem, które w rzadkich wypadkach ulegają zwapnieniu tworząc kamienie migdałkowe.

Zwykle są one pojedyncze i jednostronne, ale czasami mogą być mnogie i występować obustronnie. Przeważnie występują w przedziale wiekowym 20-60 lat, częściej u młodych dorosłych. Kamienie migdałkowe u dzieci zdarzają się stosunkowo rzadko.

Kamień migdałkowy to kilku-, kilkunastomilimetrowa zwarta masa wydzieliny w kolorze białym biało-szarym lub żółtym zatykająca ujście krypt migdałka.

Kamienie migdałkowe – przyczyny

Powstawaniu kamieni migdałkowych sprzyja:

• choroba refluksowa przełyku,
• zapalenie zatok,
• alergie,
• niedostateczna higiena jamy ustnej,
• suchość jamy ustnej – spowodowana np. działaniem leków.

Ślina oprócz swojej funkcji mechanicznej w procesie samooczyszczania krypt posiada w sowim składzie składniki o działaniu ograniczającym rozwój bakterii.

Kamienie migdałkowe – objawy

Gdy są niewielkich rozmiarów mogą przebiegać bezobjawowo i mogą być przypadkiem wykryte np. w czasie badania RTG. Zazwyczaj poszukuje się ich obecności przy pojawieniu się uciążliwych objawów a głównie nieświeżego oddechu, czyli halitozy. Dolegliwość ta powstaje wskutek rozkładu związków organicznych przez bytujące w kryptach migdałkowych bakterie beztlenowe. Przykry zapach z ust to produkt uboczny ich metabolizmu. Inne objawy to:

• nieprzyjemny posmak w ustach,
• ból gardła promieniujący do ucha,
• ból przy przełykaniu,
• kaszel.

Niekiedy kamień migdałka może prowadzić do infekcji bakteryjnej migdałka, a następnie do powstania ropnia. Stan ten objawia się:

• jednostronnym bólem migdałka promieniującym do ucha,
• gorączką, dreszczami,
• utrudnionym otwieraniem ust czy przełykaniem.

Taki stan wymaga pilnej konsultacji lekarskiej, a czasem nawet interwencji chirurgicznej.

Kamienie migdałkowe – leczenie

Wśród sposobów leczenia kamieni migdałkowych wymienia się:

• płukanie gardła roztworem soli fizjologicznej, wody utlenionej lub innymi płynami antyseptycznymi lub naparami ziołowymi. Z jednej strony ułatwia to mechaniczne usunięcie kamieni z drugiej zaś działa dezynfekująco na bytujące w migdałkach bakterie. Ta metoda może być skuteczna tylko w przypadku małych kamienie położonych blisko powierzchni, należy mieć na uwadze, że kamienie mogą się odnawiać w ciągu kilku, kilkunastu dni.
• usuwanie kamieni migdałkowych manualnie – należy do mechanicznych sposobów pozbycia się kamieni migdałkowych, najprostszy z nich polega na uciskaniu błony śluzowej migdałka wokół kamienia za pomocą szpatułki, patyczka higienicznego lub dostępnej specjalnej pętli. Inny sposób to użycie pipety do usuwania kamieni migdałkowych, działa ona na zasadzie odsysania zawartości krypt.

Jest również w tym celu używany specjalny irygator, który służy do wypłukiwania złogów z krypt migdałków. Należy jednak zachować ostrożność przy stosowaniu metod inwazyjnych, które mogą prowadzić do powstawania urazów, dalszego bliznowacenia migdałków i pogorszenia mechanizmów samooczyszczania. Może skutkować głębszym wprowadzeniem złogów i bakterii do tkanki limfatycznej migdałka a nawet rozwojem stanu zapalnego.

• kryptoliza – polega na zamykaniu krypt za pomocą lasera (kryptoliza laserowa) lub fal radiowych (kryptoliza koblacyjna), zabieg jest zwykle wykonywany w znieczuleniu miejscowym. Polega na spłyceniu i zamknięciu krypt po wcześniejszym wypłukaniu złogów i kamieni.
• tonsillektomia – czyli chirurgiczne usunięcie migdałków. Nie jest wykorzystywane, gdy występuje izolowana kamica migdałków. Zalecana w przypadkach, gdy towarzyszą inne nieprawidłowości migdałków: nawracające stany zapalne czy przerost oraz w rzadkich przypadkach, gdy dolegliwości są bardzo uciążliwe a wykorzystane zostały w dostępne metody ich łagodzenia.

Kamienie migdałkowe – domowe sposoby

W domu, w celu usunięcia kamieni migdałkowych można zastosować:

• płukanki do gardła aerozole, zawierające substancje o działaniu przeciwzapalnym i dezynfekującym np. chlorheksydyna, benzydaminę;
• preparaty bazujące na środkach roślinnych działające przeciwdrobnoustrojowo, pobudzając wydzielanie śliny czy łagodzące nieprzyjemny zapach z ust, oto przykłady:
• olejek eukaliptusowy – zawiera substancję rozrzedzającą śluz w jamie ustnej i dzięki temu zapobiega gromadzeniu się złogów w migdałkach, ponadto ma działanie przeciwdrobnoustrojowe, pomaga zwalczać drobnoustroje chorobotwórcze będące przyczyną zapalenia migdałków
• mięta pieprzowa – odświeża oddech łagodząc przykry objaw kamieni, ponadto hamuje rozwój bakterii chorobotwórczych w jamie ustnej a także pobudza wydzielanie śliny co zapobiega jednemu z czynników sprzyjających powstawaniu kamieni.
• trawa cytrynowa – pomaga redukować czynniki sprzyjające rozwojowi kamieni jak hamowanie wzrostu bakterii chorobotwórczych w jamie ustnej, redukcja nieświeżego oddechu oraz redukcja płytki nazębnej.
• tymianek i oregano – mają działanie przeciwbakteryjne i przeciwutleniające.

Należy pamiętać o możliwej reakcji alergicznej u osób nadwrażliwych a także o możliwym toksycznym działaniu przy stosowaniu zbyt dużych ilości preparatów pochodzenia roślinnego.

Zapobieganie kamieniom migdałkowym

Profilaktyka schorzeń stanowi zawsze najlepsze rozwiązanie. Stąd, w zapobieganiu powstawania kamieni migdałkowych istotna jest:

• higiena jamy ustnej – utrzymanie pod kontrolą drobnoustrojów bytujących w naszej jamie ustnej ma znaczenie w zapobieganiu ich zasiedlania takich miejsc jak migdałki. Właściwa higiena obejmuje mycie zębów dwa razy dziennie, stosowanie nici dentystycznej lub innych narzędzi do oczyszczania przestrzeni międzyzębowych, stosowanie płynów antybakteryjnych do płukania jamy ustnej, usuwanie szczoteczką nalotu z języka,
• regularne zabiegi higienizacji zębów przeprowadzane przez stomatologa,
• leczenie stanów zapalnych migdałków i gardła – szybko podejmowane i prawidłowe prowadzone leczenie stanów zapalnych gardła i migdałków, w tym również te o podłożu alergicznym, pomaga eliminować jeden ze stanów prowadzących do powstania czopów, a w następstwie kamieni migdałkowych,
• unikanie palenia papierosów – palenie papierosów jest jednym z czynników sprzyjających powstawaniu kamieni migdałkowych poprzez działanie drażniące i wysuszające błonę śluzową,
• nawadnianie organizmu – picie odpowiednich ilości niesłodzonych napojów zapobiega suchości błony śluzowej oraz zmniejsza ilość bakterii w jamie ustnej. Przy szacowaniu ilości potrzebnych nam płynów należy uwzględnić poziom naszej aktywności fizycznej a także warunki środowiska – wyższa temperatura otoczenia wymaga dostarczenia większej ilości płynów,
• właściwa dieta – ograniczenia spożycia cukrów prostych i przetworzonej żywności, które z jednej strony prowadzą do namnażania się niekorzystnych dla naszego zdrowia bakterii w jamie ustnej i tworzenia płytki na zębnej, a z drugiej obniżają zdolności naszego układu odpornościowego do ich zwalczania.

Autor: Mgr Renata Grzelik

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/298813,kamienie-migdalkowe
2. https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/gardlo_i_krtan/192896,halitoza-a-wskazanie-do-tonsylektomii
3. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21505-tonsil-stones
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4529540/
5. https://www.webmd.com/oral-health/tonsil-stones-tonsilloliths-treatment-and-prevention
6. https://www.medicalnewstoday.com/articles/315026#what-are-tonsil-stones
7. Halitosis as an interdisciplinary problem. Trietiakow D., Skorek A. Pol. Otorhino, Rev. 2019:8(4)
8. Usunięcie migdałków podniebiennych w materiale własnym. Bant P., Kania J., Szczygielski K., Cierniak S., Kosek J., Sienicki R., Jurkiewicz D. Otolaryngo. Pol., 2020: 74(6).