Kaszel covidowy - diagnostyka i postępowanie

Kaszel to jeden z podstawowych objawów towarzyszących zakażeniu SARS-CoV-2. Tak zwany kaszel covidowy jest z reguły kaszlem suchym, choć możliwa jest zmiana jego charakteru na mokry na skutek silnego nieżytu lub zapalenia płuc. Kaszel covidowy może utrzymywać się nawet do kilku miesięcy od ustąpienia zakażenia. Dowiedz się, jak długo trwa kaszel covidowy i po czym go rozpoznać. Sprawdź, co pomaga na kaszel covidowy.

Kaszel covidowy – jeden z głównych objawów zakażenia

Zakażeniu SARS-CoV-2 towarzyszyć może wiele rozmaitych objawów. Jednym z częściej obserwowanych są: podwyższona temperatura ciała, osłabienie, zaburzenie węchu i smaku, nieżyt nosa czy kaszel. Ten ostatni pojawia się u ponad połowy chorych na COVID-19. Kaszel covidowy rozpoczyna się w tylnej ścianie gardła. Powstaje na skutek podrażnienia przez patogen tkanki dróg oddechowych. Jednak wraz z pojawieniem się nowych wariantów wirusa częstotliwość występowania kaszlu covidowego zmalała. Chorzy częściej odczuwają drapanie w gardle. Różnorodność objawów i stale zmieniający się obraz kliniczny zakażenia sprawiają, że COVID-19 jest trudny do rozpoznania i część osób myli go z innymi przypadłościami – typu przeziębienie czy grypa.

Jaki jest kaszel covidowy?

Kaszel covidowy to przeważnie kaszel suchy. Zwyczajowo bywa nazywany kaszlem szczekającym, z uwagi na charakterystyczny dźwięk. Ma charakter napadowy – wyzwolić/nasilić go mogą czynniki drażniące, takie jak m.in.: suche powietrze, ostry zapach, zmiana temperatury otoczenia. Napady kaszlu mogą pojawić się również podczas snu, co chorego wybudza. Jest on dla niego męczący. Silny atak może spowodować odruch wymiotny. Towarzyszą mu duszności, zadyszka, ból w klatce piersiowej spowodowany zmęczeniem mięśni. Charakterystyczny jest też dźwięk kaszlu covidowego – określa się go jako szorstki i chrapliwy.

Jednak w przypadku, gdy dojdzie do rozwoju zapalenia płuc, suchy dotąd kaszel covidowy może zmienić się w kaszel mokry. Na skutek stanu zapalnego pęcherzyki płucne wypełniają się płynem i pojawia się plwocina w drogach oddechowych, która drażni tkanki. Dlatego z czasem trudności z oddychaniem mogą się nasilać. Możliwa jest także zmiana kaszlu z nieproduktywnego w mokry na skutek silnego nieżytu i obrzmienia tkanek nosa. W konsekwencji tego wydzielina z zatkanego nosa zaczyna spływać po ścianie gardła, wywołując odruch kaszlu.

Ile trwa kaszel covidowy?

Czas utrzymywania się kaszlu covidowego zależy od stanu chorego, w tym zwłaszcza kondycji jego płuc. U części osób kaszel ustępuje po 3–4 tygodniach od ustania innych objawów COVID-19, u innych zaś może utrzymywać się nawet do kilku miesięcy po ustąpieniu zakażenia. Zatem nie sposób jednoznacznie powiedzieć, ile trwa kaszel covidowy – to kwestia mocno indywidualna.

Rozpoznanie kaszlu covidowego

Kaszel to dość mało specyficzny objaw, jednak wykwalifikowany personel medyczny jest w stanie na podstawie brzmienia kaszlu i towarzyszących mu dolegliwości postawić wstępne rozpoznanie stojącej za nim choroby. Dlatego podstawą w diagnostyce kaszlu covidowego jest szczegółowo przeprowadzone badanie podmiotowe – wywiad z pacjentem – oraz badanie przedmiotowe. W ramach wywiadu z chorym lekarz będzie starał się uzyskać informacje na temat:

• czasu trwania kaszlu, czyli jak długo się utrzymuje – od kilku lub kilkunastu dni czy przez kilka tygodni albo miesięcy;
• jak brzmi kaszel – szczekający kaszel suchy czy krztuszący kaszel mokry;
• kiedy kaszel się nasila – porą nocną, z rana, nieregularnie w ciągu dnia, w wyniku działania konkretnych czynników;
• jakie jest nasilenie kaszlu – nieustępliwy, przerywany, osłabiający, utrudniający codzienne funkcjonowanie;
• czy kaszel wywołuje dodatkowe objawy – zawroty głowy, nudności, wymioty, bezsenność;
• jakie objawy towarzyszą kaszlowi – zmęczenie, bóle mięśni, gorączka.

Dane te znacznie ułatwią ocenę kaszlu. Lekarz może zalecić badanie RTG klatki piersiowej. Ostateczne potwierdzenie rozpoznania zapewnia test na COVID-19. Najczęściej wykonuje się szybki test antygenowy, który aktualnie można wykonać nawet samodzielnie w domu.

Warto w tym miejscu wspomnieć o pracach nad aplikacją do rozpoznawania COVID-19. Grupa badaczy Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) we współpracy z innymi ośrodkami naukowymi stworzyła aplikację na telefony komórkowe, która zbiera dane mające pomóc w diagnozowaniu zakażenia na podstawie głosu, kaszlu i oddechu. Opierając się na algorytmach, będzie miała określać, czy jest się chorym na COVID-19.

Kaszel covidowy – leczenie

Jeśli chory podejrzewa u siebie zakażenie SARS-CoV-2, powinien umówić się na teleporadę u lekarza i ograniczyć kontakt z innymi ludźmi w celu zminimalizowania szerzenia się zakażenia. W zależności od stanu pacjenta lekarz może zlecić wizytę tradycyjną, a w ciężkich przypadkach nawet hospitalizację (podaje się tlen i stosuje podłączenie do respiratorów).

Chorym z nasilonym suchym kaszlem (utrudniającym mówienie i sen) zaleca się stosowanie leków przeciwkaszlowych. Ich zadaniem jest łagodzenie odruchu kaszlu. Substancją czynną są w nich głównie lewodropropizyna, fosforan kodeiny w tabletkach czy kodeina w postaci syropu. Lekarz może zalecić także zażywanie leków, dzięki którym kaszel zmieni się w mokry, a w drogach oddechowych pojawi się wydzielina, co ułatwi usuwanie z organizmu drobnoustrojów. W takim przypadku można użyć syropów na bazie: bromheksyny, ambroksolu, acetylocysteiny, karbocysteiny. Chorym skarżącym się na podrażnienie błon śluzowych dróg oddechowych przez kaszel można podać środki na bazie miodu, porostu islandzkiego lub wyciągu z tymianku i podbiału. Wykazują one działanie nawilżające i łagodzące podrażnienia.

Postępowanie z kaszlem covidowym sprowadza się do stosowania leków objawowych, jak w innych ostrych infekcjach wirusowych dróg oddechowych. Jednocześnie poza łagodzeniem kaszlu u chorych stosuje się terapię przeciwwirusową oraz pozostałe leczenie objawowe i wspomagające (środki przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i rozszerzające oskrzela), a przy zakażeniu bakteryjnym stosuje się antybiotyki.

Co jeszcze pomaga na kaszel covidowy? Warto stosować ogólnodostępne środki nawilżające śluzówkę czy domowe, sprawdzone metody łagodzenia uporczywego kaszlu, takie jak syrop z cebuli, napar z siemienia lnianego. Na nawilżenie błon śluzowych gardła wpływa również nawadnianie organizmu i wilgotność powietrza w pokoju – częste wietrzenie, stosowanie nawilżaczy. W radzeniu sobie z kaszlem covidowym pomocne są również:

• unikanie leżenia na plecach – odruch kaszlowy jest nieefektywny i nieskuteczny;
• proste siedzenie – zwiększa wentylację i redukuje niedrożność dróg oddechowych;
• ćwiczenia oddechowe.

Trzeba jednak pamiętać, że domowe sposoby pełnią wyłącznie funkcję wspomagającą wobec leczenia specjalistycznego.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. R. Flisiak, A. Horban, J. Jaroszewicz i wsp., Zalecenia postępowania w zakażeniach SARS-CoV-2 Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, na dzień 23 lutego 2022. Online: https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2022/03/REKOMENDACJE-pl-w-C19-2022-23-02-2022pl-1.pdf [dostęp: 26.01.2023].
2. E. Marciniak, A. Górniak, W. Hanke, Długo utrzymujące się objawy duszności, kaszlu i zmęczenia po przebyciu COVID-19 – przegląd narracyjny badań epidemiologicznych, „Medycyna Pracy” 2021, t. 72, nr 6, s. 711–720.
3. E. Nowakowska, S. Sulimera-Michalak, COVID-19 – choroba wywołana zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 globalnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego, „Postępy Mikrobiologii” 2020, t. 59, nr 3, s. 227–236.
4. A. Wawrzyniak, K. Kuczborska, A. Lipińska-Opałka i wsp., Koronawirus 2019-nCoV – transmisja zakażenia, objawy i leczenie, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2019, t. 15, nr 4, s. 1–5.