Kwasica ketonowa – czym jest, jak się objawia i jak ją wykryć?
Kwasica ketonowa jest ostrym i niebezpiecznym powikłaniem cukrzycy. Często stanowi pierwszy objaw cukrzycy typu 1, ale może wystąpić w przebiegu każdego typu cukrzycy. Szybkie rozpoznanie kwasicy ketonowej i rozpoczęcie adekwatnego leczenia jest bardzo ważne, bowiem cukrzycowa kwasica ketonowa może doprowadzić nawet do śmierci. Kwasica ketonowa- –objawy, diagnostyka i przyczyny. Sprawdź jak ją rozpoznać.
Kwasica ketonowa – czym jest?
Kwasicą ketonową nazywamy ostry zespół zaburzeń przemiany węglowodanowej, tłuszczowej, białkowej oraz gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej, które powstają wskutek nagłego i dużego niedoboru insuliny. Może się tak zdarzyć w każdym typie cukrzycy, ale ketonowa kwasica cukrzycowa dość często jest pierwszym objawem cukrzycy typu 1.
W związku z niedoborem insuliny, w wyniku glukoneogenezy oraz wzmożonej lipolizy, w wątrobie wytwarzane są nadmierne ilości glukozy. Następstwem są: hiperglikemia, utrata glukozy z moczem, diureza osmotyczna, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe i kwasica metaboliczna.
Diagnostyka kwasicy ketonowej
Obecność niepokojących objawów (dowiesz się o nich za chwilę) skłania do przeprowadzenia pilnej diagnostyki. Charakterystyczną cechą kwasicy ketonowej jest występowanie ciał ketonowych w surowicy i w moczu. W celu postawienia rozpoznania, oznacza się także poziom glukozy we krwi (wynik przekracza wartość 13,9 mmol/L), pH krwi włośniczkowej lub tętniczej (wynik poniżej 7,35) poziom elektrolitów i stężenie wodorowęglanów w surowicy krwi. Większość laboratoriów, przy ocenie gazometrii krwi tętniczej, rutynowo oznacza pomiar stężenia jonów sodowych, potasowych i chlorkowych oraz wylicza poziom wodorowęglanów. Takie badania przeprowadzane są zwykle w warunkach szpitalnych.
Kwasica i śpiączka ketonowa – objawy
Objawy kwasicy ketonowej mogą narastać dosyć gwałtownie. Pojawia się wzmożone pragnienie, uczucie suchości w jamie ustnej i wielomocz. Towarzyszy im poczucie zmęczenia, osłabienie i senność. Mogą wystąpić zawroty i bóle głowy, nudności i wymioty, bóle brzucha czy ból w klatce piersiowej. W łagodnej kwasicy, chory jest jeszcze przytomny i zorientowany, ale w razie narastania zaburzeń, pojawiają się zaburzenia świadomości, a nawet śpiączka. W wyniku odwodnienia może dojść do utraty masy ciała i spadku napięcia skóry. Ciśnienie tętnicze krwi jest niskie, a puls przyspieszony. Można zaobserwować charakterystyczny przyspieszony i głęboki oddech – tzw. oddech kwasicy Kussmaula, który w razie wyczerpania mięśni oddechowych może ulec spłyceniu. Do objawów kwasicy ketonowej, zalicza się także zapach acetonu z ust, osłabienie odruchów ścięgnistych, zmniejszone napięcie gałek ocznych, zwiększenie napięcia powłok brzucha czy zaczerwienienie twarzy.
Przyczyny kwasicy ketonowej
Kwasica ketonowa może wystąpić w przebiegu każdego typu cukrzycy. Przyczyną jest nagły i znaczący niedobór insuliny w organizmie. Do czynników, które mogą się do tego przyczynić, należą:
- zaprzestanie lub przerwanie insulinoterapii (np. po spożyciu alkoholu czy w wyniku wstrzymania się od jedzenia w przebiegu choroby przewodu pokarmowego),
- błędne stosowanie insuliny (np. w nieodpowiednich dawkach),
- ostre zakażenia (bakteryjne, wirusowe oraz grzybicze),
- ostre zaburzenia układu sercowo-naczyniowego (np. zawał serca, zatorowość płucna, udar mózgu),
- świeżo rozpoznana cukrzyca typu 1 lub opóźnienie w rozpoznaniu cukrzycy,
- zapalenie trzustki,
- nadużywanie alkoholu,
- ciąża ( w drugiej połowie ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na insulinę i konieczne może okazać się zwiększenie częstości jej wstrzyknięć w stosunku do początku ciąży. Kwasica ketonowa w ciąży może być efektem niedostosowania dawek insuliny do wzmożonego zapotrzebowania),
- stany prowadzące do nagłego wzrostu zapotrzebowania na insulinę,
- stosowanie inhibitorów kotransportera sodowo-glukozowego 2 (SGLT2) czyli tzw. flozyny (w tym przypadku, w przebiegu kwasicy nie obserwuje się istotnego podwyższenia poziomu glukozy we krwi-euglikemiczna kwasica ketonowa).
Kwasica ketonowa – leczenie. Kwasica ketonowa a dieta
Kwasica ketonowa wymaga dożylnego przetoczenia dużej ilości płynów oraz zmniejszenia poziomu glukozy we krwi, przy użyciu insulinoterapii. Trzeba także pamiętać o wyrównaniu niedoboru potasu oraz (w razie gdy pH krwi tętniczej jest niższe niż 6,9) podaniu wodorowęglanu sodu w celu wyrównania kwasicy. W ciężkiej kwasicy ketonowej, profilaktyczne zastosowanie heparyny drobnocząsteczkowej, ma za zadanie zapobiec zakrzepom. Bardzo istotne jest także poszukiwanie czynnika, który wywołał kwasicę ketonową i rozpoczęcie adekwatnego leczenia (np. leczenie antybiotykami w przypadku zakażenia bakteryjnego, odpowiednia edukacja w razie błędnego stosowania insuliny itd.).
Leczenie kwasicy ketonowej wymaga stałego monitorowania stanu pacjenta – kontrolowania glikemii, poziomu ketonów, ciśnienia tętniczego, oddechu, czynności serca, stanu świadomości, bilansu płynów, poziomu potasu, sodu, gazometrii krwi tętniczej oraz temperatury ciała.
Należy pamiętać, by nie mylić diety ketogenicznej (bogata w tłuszcze, eliminacja węglowodanów) i ketozy odżywczej (wzrost stężenia ciał ketonowych we krwi > 0,5 mmol/L, z jednoczesnym niskim i stabilnym poziomem insuliny i glukozy we krwi) z cukrzycową kwasicą ketonową, będącą niebezpiecznym powikłaniem cukrzycy.
Bibliografia:
