Liszaj zakaźny – jakie są przyczyny i objawy?

Liszajec zakaźny to bakteryjna choroba skóry, rozwijająca się w obrębie naskórka. Najczęściej powoduje ją gronkowiec złocisty. Jest dość częstą chorobą wieku dziecięcego. Mylnie wiązana bywa z liszajem płaskim, który stanowi odrębną jednostkę chorobową. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą liszajcowi zakaźnemu i jakie badanie pozwalają na rozpoznanie tej choroby.

Liszajec zakaźny – co to za choroba?

Liszajec zakaźny (łac. lichen planus) to zakaźna choroba powierzchownych warstw skóry. Przeważnie wywołują go bakterie z gatunku Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), rzadziej Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropny należący do paciorkowców β-hemolizujących grupy A) czy bakterie beztlenowe. Liszajec zakaźny po raz pierwszy został opisany w 1864 roku przez Foxa. Rozwinąć się może w każdym wieku, jednak najczęstsze są przypadki wśród dzieci od 2 do 6 lat. Zwłaszcza narażone są na niego osoby uprawiające sporty kontaktowe (np. zapasy, futbol amerykański, rugby).

Jak można się zarazić liszajcem?

Do powstania liszajca zakaźnego dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu z osobą chorą lub nosicielem podczas pielęgnacji czy leczenia, codziennego kontaktu lub stosunków płciowych. Możliwe jest rozprzestrzenianie się zakażenia poprzez korzystanie z przedmiotów, które były wcześniej użytkowane przez osobę chorą. Zakażeniu sprzyja obniżona odporność. Liszajec zakaźny częściej obserwowany jest u osób przebywających w wilgotnym, tropikalnym klimacie. Dlatego też w Polsce najwięcej przypadków tej choroby notowanych jest w miesiącach letnich. W przypadku nawracającego zakażenia skóry lekarze podejrzewają nosicielstwo odpowiedzialnych za nie bakterii w drogach oddechowych.

Rodzaje liszajca zakaźnego

Wyróżniono dwa główne rodzaje liszajca zakaźnego:

• chorobę o charakterze pierwotnym, w której objawy rozwijają się w obrębie niezmienionej chorobowo skóry,
• chorobę o charakterze wtórnym, która rozwija się jako konsekwencja innych chorób skóry, przykładowo w przebiegu: atopowego zapalenia skóry, kontaktowego zapalenia skóry, ospy wietrznej, wszawicy, świerzbu, grzybicy.

Sprawdź, czym jest osutka i jakim chorobom może towarzyszyć.

Liszajec zakaźny a liszaj zwyczajny

Pamiętaj, że liszajec zakaźny nie ma nic wspólnego z liszajem zwyczajnym, zwanym też liszajem płaskim lub pospolitym (łac. lichen planus). Liszaj płaski nie jest chorobą zakaźną. Dermatozie tej towarzyszą inne dolegliwości. Charakterystyczne są dla niego błyszczące wykwity grudkowe w kolorze sinym. Liszaj płaski w odróżnieniu od liszajca zakaźnego występuje przeważnie u osób w podeszłym wieku. Jak dotąd specjaliści nie określili dokładnie przyczyn powstania liszaja zwyczajnego. Nierzadko towarzyszy on chorobom o podłożu autoimmunologicznym. Rozwija się niekiedy w wyniku wstrząsu psychicznego czy jako skutek uboczny przyjmowania niektórych leków.

Jakie są objawy liszajca zakaźnego?

Zmiany skórne w przebiegu liszajca zakaźnego lokalizują się głównie na twarzy i kończynach, w miejscach drobnych urazów, otarć naskórka czy ugryzień stawonogów. Z uwagi na nieco odmienny przebieg choroby wyróżniono jej dwie postacie:

• klasyczny liszajec zakaźny – powodowany przez  infekcje paciorkowce i gronkowce. Typowe dla niego jest występowanie nietrwałych grudek, zmiany te szybko pękają, tworzy się nadżerka naskórka, którą w ciągu kilku dni pokrywa miodowy strup, osiągający nawet 2 cm średnicy; w przebiegu choroby mogą występować dodatkowo: obwodowy rumień, limfadenopatia – powiększenie okolicznych węzłów chłonnych i świąd. Należy unikać drapania się, aby nie dopuścić do rozprzestrzeniania się bakterii na rękach, a tym samym szerzenia się choroby na zdrową skórę, ale i do zarażenia innych;
• pęcherzowy liszajec zakaźny – powodowany przez  infekcje gronkowcem.  Poza ww. lokalizacjami zmiany skórne pojawiają się też w okolicy nosa i ust, w okolicy pieluszkowej, w fałdach szyi i dołach pachowych, typowe są dla niego wiotkie, łatwo pękające pęcherzyki, zawierające we wnętrzu płyn, który zmienia się z jasnego, przejrzystego w mętny i ciemnożółty. Zmianom skórnym towarzyszy rumień, w miejscu pęknięcia pęcherza widoczny jest rąbek złuszczającego się naskórka.

W obu postaciach liszajca zakaźnego zmiany goją się bez powstawania blizn. Zaobserwowano jednka,  że przez pewien czas po ich ustąpieniu można obserwować niewielkie przebarwienie naskórka, które samo znika.

Na czym polega diagnostyka liszajca zakaźnego?

Diagnostyka liszajca zakaźnego rozpoczyna się od szczegółowo przeprowadzonego badania podmiotowego, czyli wywiadu medycznego. Lekarz pyta m.in. o doświadczane objawy (rodzaj, nasilenie, okoliczności pojawienia się), kontakt z osobą chorą na liszajec, choroby współwystępujące. Następnie przechodzi do badania przedmiotowego. Na liszajec zakaźny wskazuje typowy obraz kliniczny. Do postawienia rozpoznania konieczne są jednak badania bakteriologiczne. Na ich podstawie lekarz określa, jaki gatunek bakterii odpowiedzialny jest za powstanie liszajca zakaźnego. Ich wyniki służą również do opracowania najbardziej trafnego leczenia, co obniży ryzyko antybiotykooporności. Diagnostyka może zostać poszerzona o dodatkowe badania, jeśli ww. będą niewystarczające dla postawienia rozpoznania. W przypadku wątpliwości lub oporności na leczenie lekarz może rozważyć wykonanie biopsji.

Sprawdź, czym jest badanie mykologiczne wymazu i jakie są wskazania do wykonania go.

Z uwagi na podobieństwo objawów, liszajec zakaźny powinien być różnicowany z takimi schorzeniami i stanami, jak m.in.:

• gronkowcowe złuszczające zapalenie skóry,
• pęcherzyca zwykła,
• oparzenie termiczne,
• krostkowe zapalenie dalszych części kończyn,
• pemfigoid pęcherzowy,
• eozynofilowe krostkowe zapalenie mieszków włosowych,
• świerzb pęcherzowy,
• kontaktowe zapalenie skóry,
• atopowe zapalenie skóry,
• ospa wietrzna,
• toczeń rumieniowaty ogniskowy,
• opryszczkowe zapalenie skóry,
• zakażenia wywołane przez wirus Herpes simplex,
• pęcherzowe oddzielanie się naskórka.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian