Mięśniak macicy - objawy, rodzaje, leczenie, operacja

Mięśniaki macicy to najczęściej spotykane łagodne nowotwory układu rozrodczego u kobiet.  Częstotliwość ich występowania wzrasta wraz z wiekiem. U większości kobiet są bezobjawowe, choć niekiedy mogą być przyczyną trudności z zajściem w ciążę bądź przedwczesnych poronień. Jak objawiają się mięśniaki macicy i jak są diagnozowane?

Mięśniak macicy – co to?

Mięśniak macicy to łagodna zmiana nowotworowa pochodząca z komórek mięśni gładkich macicy. Ze względu na pochodzenie tkankowe nazywany jest mięśniakiem gładkokomórkowym macicy.

Mięśniak macicy – czy to rak?

Jest to nowotwór łagodny, a więc odgraniczony od otaczającej tkanki, rosnący powoli i nie dający przerzutów, zatem nie można nazwać go rakiem. Jest najczęstszym guzem układu rozrodczego u kobiet.

Zapadalność rośnie wraz wiekiem aż do wkroczenia w okres menopauzy. Zwykle guzy te nie są spotykane przed 20 r.ż. Częstość występowania u kobiet przed 35 r.ż. to 40-60% i wzrasta aż do 70-80% u kobiet przed 49 r.ż. Mięśniaki rzadko rosną pojedynczo, zwykle występują mnogo o różnej wielkości i lokalizacji w obrębie ściany macicy.

Wielkość mięśniaków jest zróżnicowana; od kilku milimetrów aż do kilkunastu centymetrów, a czasami mięśniak może wypełniać całą miednicę. Szybkość ich wzrostu również jest zróżnicowana, czasami rosną przez cały okres rozrodczy kobiety nie dając objawów, a niekiedy rosną szybciej i w ciągu 1-2 lat doprowadzają do wystąpienia dolegliwości. Przestają rosnąć i ulegają zmniejszeniu po menopauzie. Również ciąża zwykle hamuje ich wzrost lub nawet może zmniejszyć ich rozmiary.

Mięśniak macicy złośliwy. Obecność szybko rosnących mięśniaków jest wskazaniem do szczególnej obserwacji i diagnostyki, może bowiem świadczyć o rozroście złośliwym. Około 0,3% guzów rozpoznanych w USG jako mięśniaki okazuje się być mięsakami – czyli nowotworami złośliwymi wywodzącymi się też z tkanki mięśniowej, jednak najczęściej występują one u kobiet po menopauzie.

Ze względu na umiejscowienie w ścianie macicy wśród mięśniaków wyróżnia się:

• mięśniak podśluzówkowy – zlokalizowany tuż pod błoną śluzową macicy (endometrium), rosną w kierunku jamy macicy, może być przyczyną dolegliwości bólowych i obniżonej płodności,
• mięśniak śródścienny – umiejscowiony w środku ściany macicy, wywołuje obfite krwawienia,
• mięśniak podsurowicówkowy – znajduje się najbardziej na zewnątrz tuż pod błoną surowicową, rozwija się w kierunku jamy brzusznej, zwykle są bezobjawowe lub mogą powodować uczucie ucisku.

Inne rzadkie postacie mięśniaków to mięśniak uszypułowany, mięśniak szyjkowy czy mięśniak międzywięzadłowy.

Mięśniak macicy – objawy

U większości kobiet nie dają objawów, szacuje się, że tylko ok. 40% kobiet ich doświadcza. Rodzaj i intensywność dolegliwości zależą od rozmiarów mięśniaków, ich liczby oraz umiejscowienia, a należą do nich:

• przedłużające się, bolesne, obfite krwawienia miesiączkowe, krwawienia między miesiączkami,
• ból i uczucie dyskomfortu w podbrzuszu, uczucie wzdęcia,
• bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• bolesne współżycie płciowe,
• parcie na mocz, częstsze oddawanie moczu, zaparcia.

Częste i obfite krwawienia z dróg rodnych mogą prowadzić do wystąpienia niedokrwistości.

Mięśniaki a ciąża

Mogą być przyczyną problemów z zajściem w ciążę i wiążą się z wyższym ryzykiem poronień.

U kobiet z mięśniakami może dojść do powikłań związanych z ułożeniem płodu, porodu przedwczesnego, przedwczesnego pęknięcia wód płodowych, łożyska przodującego, przedwczesnego oddzielenia się łożyska czy krwotoku poporodowego.

Przyczyny powstawania mięśniaków nie są znane. Ich wzrost jest zależny od wpływu hormonów, estrogenów i progesteronu.

Sprawdź e-Pakiet badań hormonalnych dla kobiet.

Mięśniak macicy – przyczyny

Znane są czynniki sprzyjające powstawaniu mięśniaków:

• wiek okołomenopauzalny,
• czynniki genetyczne,
• występowanie rodzinne,
• wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki i późne wystąpienie ostatniej,
• otyłość,
• nadciśnienie tętnicze,
• spożywanie dużych ilości czerwonego mięsa,
• alkohol.

Czynnikami ochronnymi natomiast są:

• ciąże przed 25 r.ż.
• liczne porody
• stosowanie antykoncepcji hormonalnej

Każda ciąża obniża ryzyko powstania guzów, a może nawet przyczynić się do zmniejszenia już istniejących.

Mięśniak macicy – rozpoznanie

Podstawowe badanie służące do rozpoznaniu mięśniaków macicy to badanie USG przezpochwowe (transwaginalne). Pozwala ono też określić położenie i wielkość guzów. Większe guzy mogą być wyczuwalne w podstawowym badaniu ginekologicznym.

Histeroskopia polega na wprowadzeniu do jamy macicy wziernika (endoskopu) i ocenie jamy macicy, zwykle wykonywana jest w znieczuleniu. Jest badaniem przydatnym przy rozpoznawaniu mięśniaków zlokalizowanych podśluzówkowo.

Inne badania obrazowe bardziej szczegółowe to tomografia komputerowa miednicy oraz rezonans magnetyczny pomocne zwłaszcza przy diagnostyce dużych guzów.

Mięśniak macicy – leczenie

• Postępowanie farmakologiczne – stosowane w celu złagodzenia dolegliwości i zmniejszenia rozmiarów, jednak nie prowadzi ono do całkowitego wyleczenia. Bywa stosowane również jako przygotowanie do zabiegu usunięcia mięśniaków, w wyniku którego zmniejsza się wielkość guzów i samej macicy oraz wyrównywana jest niedokrwistości. Polega na stosowaniu preparatów hormonalnych: analogów gonadoliberyny (GnRH), dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, octanu uliprystalu, androgenów czy wkładki domacicznej z lewonorgestrelem.
• Mięśniaki macicy – operacja – obejmuje dwa sposoby postępowania: miomektomia, czyli wyłuszczenie samego mięśniaka lub histerektomia, czyli usunięcie całej macicy razem z guzami.

Miomektomia jest stosowana u pacjentek, które planują zajście w ciążę. Zabieg ten jest przeprowadzany techniką laparoskopową polegającą na wykonywaniu kilka niewielkich otworów w powłokach brzusznych do których są wprowadzane narzędzia chirurgiczne oraz kamera. Inna technika zabiegu to laparotomia, czyli klasyczne nacięcie powłok brzusznych. Stosowana przy mięśniakach zlokalizowanych podsurowicówkowo.

Metoda laparoskopowa stosowana jest zwykle w sytuacjach, gdy mięśniaki nie są większe niż 10-12 cm w ilości do 3-4, zlokalizowane śródściennie, zniekształcające jamę macicy u pacjentek leczonych z powodu niepłodności. Jest techniką mniej inwazyjną związaną z mniejszym prawdopodobieństwem powstania zrostów mających wpływ na płodność, krótszym czasem pobytu w szpitalu czy mniejszymi dolegliwościami bólowymi niż w metodzie klasycznej.

Metoda histeroskopowa – wykonywana z użyciemhisteroskopu,stosowana jest w przypadku niewielkich mięśniaków podśluzówkowych.

Histerektomia, czyli usunięcie macicy wraz z mięśniakami jest najbardziej skuteczną metodą leczenia, jest także metodą najbardziej inwazyjną, a więc związaną z wystąpieniem powikłań. Zazwyczaj wykonywana u kobiet po menopauzie lub u młodszych kobiet nieplanujących ciąży. Wraz z macicą usuwane są również jajowody i czasem szyjka macicy. Janiki zwykle nie są usuwane ze względu na korzystne działanie zdrowotne zwłaszcza u kobiet przed menopauzą.

• Embolizacja naczyń – jest metodą nieoperacyjną polegającą na wprowadzeniu do tętnic unaczyniających macicę środków mających za zadanie ich zamknięcie co doprowadza do zmniejszenia ukrwienia macicy i również mięśniaków, a w konsekwencji zahamowanie ich wzrostu. Technika ta nie jest rekomendowana dla kobiet planujących ciążę.
• Termoablacja ultradźwiękowa – to metoda bezoperacyjna, nieinwazyjna, polegająca na wykorzystaniu ultradźwięków w eliminowaniu mięśniaków. Do zalet tej metody należy ambulatoryjny tryb wykonywania i brak przeciwwskazań dla kobiet planujących ciążę.

Decyzję o sposobie postępowania leczniczego każdorazowo podejmuje lekarz na podstawie wieku kobiety i jej planów reprodukcyjnych, liczby, wielkości i lokalizacji mięśniaków.

Należy pamiętać, że tylko usunięcie macicy jest skuteczną metodą usunięcia mięśniaków. Inne metody w tym zabiegowe usunięcie samych mięśniaków są związane z ryzykiem nawrotów guzów.

U kobiet niewykazujących objawów nie wprowadza się leczenia.

Autor: Mgr Renata Grzelik

Bibliografia:

1. Postępowanie kliniczne z mięśniakami macicy u kobiet w wieku reprodukcyjnym. Życie i Płodność. Ujęcie Interdyscyplinarne. Maksym R.B., Ruta H., Skibińska M. Kwartalnik Naukowy 39(2019)
2. Farmakoterapia mięśniaków macicy. Woźniak S., Pietrzak B., Paszkowski T., Radowicki S., Pawelczyk L., Wielgos M.  Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 2.
3. Epidemiologia mięśniaków macicy. Knapp P., Chabowski A., Knapp P.  Przegląd Menopauzalny 2/2012.
4. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/256269,miesniaki-macicy
5. https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/165156,miesniaki-macicy
6. https://podyplomie.pl/ginekologia/21459,miesniaki-macicy-czesc-1-laparoskopowe-wyluszczenie-miesniaka-podsurowicowkowego-macicy