Mykoplazma – czy jest groźna? Jak przebiega mykoplazmoza?

Mykoplazma to rodzaj bakterii naturalnie zasiedlających m.in. jamę ustną i gardło człowieka. Nie wszystkie są patogenne. Groźne są przede wszystkim Mycoplasma pneumoniae, która odpowiada za rozwój zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych oraz Mycoplasma genitalium, wywołująca nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej i zapalenie szyjki macicy. Jedną z form diagnostyki zakażenia jest oznaczenie przeciwciał IgG i IgM specyficznych dla antygenów Mycoplasma. 

Czym jest mykoplazma?

Mykoplazma to rodzaj bakterii mogących wywoływać zakażenia mykoplazmatyczne. Najczęściej odpowiadają za nie Mycoplasma pneumoniae. Obok nich duże zagrożenie stanowią Mycoplasma genitalium.

Czym są bakterie Mycoplasma pneumoniae?

Po raz pierwszy bakterie Mycoplasma pneumoniae wyizolowali w 1898 r. Nocard i Roux u bydła zmagającego się z zapaleniem płuc i opłucnej. Natomiast w ludzkich plwocinach patogeny zidentyfikowane zostały w 1944 r. przez Eatona.

Wzrosty zakażeń w populacji zdarzają się co 3-5 lat i przypadają na okres wiosny i jesieni. Do transmisji patogenu dochodzi drogą kropelkową, a źródłem zakażenia jest osoba chora. Zakażenie Mycoplasma pneumoniae przebiega najczęściej pod postacią infekcji górnych dróg oddechowych i ostrego zapalenia oskrzeli, rzadziej zapalenia płuc. Sporadycznie dochodzi do mykoplazmatycznego zapalenia mózgu, ostrego zapalenia wątroby, zapalenia serca czy niedokrwistości hemolitycznej.

Czym są bakterie Mycoplasma genitalium?

Niebezpieczne dla człowieka są również zakażenia wywołane przez bakterie Mycoplasma genitalium. Do transmisji patogenu dochodzi drogą płciową. Na skutek zakażenia rozwinąć się może:

• nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej u mężczyzn,
• zapalenie szyjki macicy,
• zapalenie pochwy,
• zapalenie narządów miednicy u kobiet,
• reaktywne zapalenie stawów.

Kto jest szczególnie narażony na zakażenie mykoplazmatyczne?

Zakażenie Mycoplasma pneumoniae może dotyczyć każdego, jednak szczególnie narażone są dzieci między 3. a 16. rokiem życia. Częstsze zachorowania są też obserwowane u osób przebywających w skupiskach ludzi, np. szkołach z internatem czy przedszkolach.

Jak wynika z badań przeprowadzonych w 2008 r. w Łodzi, zakażenia Mycoplasma pneumoniae występuje najczęściej u dzieci powyżej 7. roku życia (43,7%), czyli rozpoczynających obowiązkową edukację szkolną. Najrzadziej choroba dotyka dzieci w wieku 2-3 lat (16,2%), czyli w okresie poprzedzającym rozpoczęcie edukacji przedszkolnej. Zwiększona podatność na rozwój mykoplazmozy wywołanej przez bakterie Mycoplasma pneumoniae dotyczy też osób zmagających się z astmą oskrzelową i przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.

Dane dotyczące epidemiologii zakażeń Mycoplasma genitalium są bardzo ubogie. Wedle dostępnych statystyk – zakażenia najczęściej diagnozowane są u mężczyzn w wieku 25-34 lat. Natomiast w przypadku kobiet – infekcje najczęściej występują w grupie wiekowej 35-44 lata.

Czy bakterie Mycoplasma są groźne?

Mycoplasma pneumoniae może powodować rozwój stanu zapalnego w obrębie górnych i dolnych dróg oddechowych. Najczęściej przebiega łagodnie i samoistnie ustępuje. 

Niekiedy dochodzi do powikłań wymagających hospitalizacji. Mowa tu przede wszystkim o powikłaniach neurologicznych i innych, takich jak:

• zapalenie mózgu,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie nerwu wzrokowego,
• zespół Guillaina-Barrégo (choroba zapalna nerwów obwodowych o podłożu autoimmunologicznym),
• zespół Stevensa-Johnsona (zespół objawów w obrębie skóry i błon śluzowych przebiegający z obecnością charakterystycznych zmian rumieniowo-pęcherzowych),
• zapalenie wielonerwowe,
• ostra psychoza,
• ostre zapalenie wątroby,
• zapalenie mięśnia sercowego.

W przebiegu zakażenia Mycoplasma pneumoniae dochodzi niekiedy również do rozwoju groźnych powikłań w obrębie układu oddechowego – ostrej niewydolności oddechowej, ropnia płuc czy martwiczego zapalenia płuc.

W przypadku zakażenia Mycoplasma genitalium do jednych z najpoważniejszych powikłań należą:

• poród przedwczesny i poronienie (gdy choruje kobieta w ciąży),
• stan zapalny narządów w obrębie miednicy mniejszej,
• niepłodność.

Jak objawia się mykoplazmoza?

Mykoplazmoza wywołana przez Mycoplasma pneumoniae rozwija się powoli. Od momentu przedostania się drobnoustrojów do organizmu do wystąpienia pierwszych symptomów zakażenia mogą upłynąć nawet 3 tygodnie.

Objawy nie są charakterystyczne. Łatwo przypisać je innym chorobom. W przebiegu zakażenia Mycoplasma pneumoniae mogą wystąpić:

• gorączka,
• dreszcze,
• ból gardła,
• ból ucha,
• kaszel,
• chrypka,
• pogorszone samopoczucie.

Mykoplazmoza wywołana przez bakterie Mycoplasma pneumoniae może też wywoływać objawy spoza układu oddechowego:

• rumień wielopostaciowy, pokrzywka, zapalenie błon śluzowych;
• kołatanie serca, ból w klatce piersiowej, duszność;
• nudności, wymioty, biegunka;

W przypadku zakażenia Mycoplasma genitalium objawy różnią się w zależności od postaci choroby:

• Zakażenie cewki moczowej u mężczyzn – objawy rozwijają się w ciągu 3 tygodni u 70-90% mężczyzn. Najczęściej pojawia się pieczenie ujścia cewki moczowej, zwłaszcza podczas oddawania moczu, częstomocz, a także ropny wyciek z cewki. Może też wystąpić swędzenie i mrowienie okolicy ujścia cewki moczowej.
• Zapalenie szyjki macicy u kobiet – objawy rozwijają się w ciągu 4 tygodni u 50% kobiet. Najczęściej pojawiają się ból i pieczenie podczas oddawania moczu, plamienia międzymiesiączkowe (zwłaszcza po kontakcie seksualnym), a także świąd i dyskomfort w obrębie pochwy.
• Zapalenie narządów miednicy u kobiet – objawy występują u około 60% kobiet, jako powikłanie nieleczonego zakażenia. Początkowo mogą występować plamienia międzymiesiączkowe i bolesne oddawanie moczu. Wraz z rozwojem zapalenia pojawia się ból podbrzusza nasilający się podczas stosunku seksualnego, nudności, wymioty i gorączka. Niekiedy dochodzi do rozwoju ropni jajników i jajowodów oraz zapalenia otrzewnej.

Jak diagnozowana jest mykoplazmoza?

Objawy mykoplazmozy wywołanej przez bakterie Mycoplasma pneumoniae są niespecyficzne. Mogą sugerować szereg innych infekcji. Dlatego tak przydatnym narzędziem diagnostycznym jest badanie poziomu przeciwciał IgG specyficznych dla antygenów Mycoplasma pneumoniae.

Powinno być przeprowadzone łącznie z oznaczeniem przeciwciał IgM w ciągu 7-14 dni od zaobserwowania pierwszych objawów mogących wskazywać na mykoplazmozę. To dlatego, że obecność samych przeciwciał IgG może świadczyć o kontakcie z patogenem w przeszłości. 

Dla potwierdzenia diagnozy lekarz zwykle zaleca powtórzenie badania po 2-4 tygodniach. Pozwala to ocenić zmianę poziomu przeciwciał w uzyskanych wynikach. Diagnostycznie istotny jest przynajmniej dwukrotny wzrost.

Objawy mykoplazmozy wywołanej przez Mycoplasma genitalium wymagają diagnostyki ginekologicznej lub urologicznej. Metodami pomocnymi w rozpoznaniu podłoża zgłaszanych symptomów i zaawansowania choroby są m.in.:

• badania molekularne (PCR, czyli reakcja łańcuchowa polimerazy),
• badania immunologiczne (ELISA, czyli test immunoenzymatyczny),
• posiewy,
• badanie USG.

Warto przy tym zaznaczyć, że u osób bez objawów choroby ocena materiału pobranego z okolic intymnych nie jest przydatna diagnostycznie. Wszystko dlatego, że bakterie Mycoplasma genitalium bytują naturalnie w drogach moczowo-płciowych także u zdrowych osób.

Autor: Katarzyna Grzyś-Kurka

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian