Na czym polega SIBO? Objawy, rozpoznanie i leczenie

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) jest stanem, kiedy w jelicie cienkim występuje zwiększona ilość bakterii. Takie zaburzenie równowagi mikrobioty w przewodzie pokarmowym występuje stosunkowo rzadko, ale może prowadzić do pogorszenia trawienia i zmniejszonego wchłaniania substancji odżywczych.

Wśród czynników ryzyka SIBO wymienia się najczęściej nieprawidłowości w budowie i problemy z perystaltyką jelita cienkiego, ale także choroby ogólnoustrojowe, np. niedobory odporności. Objawy zespołu mogą dotyczyć przewodu pokarmowego oraz całego organizmu. Dowiedz się, jak można badać i leczyć SIBO.

Czym jest SIBO?

U osoby zdrowej w jelicie cienkim znajduje się niewielka ilość bakterii, w odróżnieniu od dobrze rozwiniętej mikrobioty końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Rozplem drobnoustrojów pochodzących z jelita grubego w wyższych partiach układu trawienia czy przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego zaburza równowagę w ustroju i prowadzi do rozwoju SIBO.

Niektóre stany mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zespołu rozrostu bakteryjnego. Należą do nich:

• nieprawidłowości w budowie przewodu pokarmowego, np. obecność uchyłków, zwężeń po radioterapii lub pooperacyjnych zrostów;
• zaburzenia perystaltyki jelit, m.in. w zespole jelita drażliwego (IBS), w przebiegu neuropatii cukrzycowej, miopatii, amyloidozy czy twardziny układowej;
• niedobory odporności, np. zakażenie HIV, niedobór IgA i niedożywienie znacznego stopnia oraz choroby immunologiczne, np. celiakia, choroba Crohna;
• leki, a przede wszystkim opioidowe leki przeciwbólowe i preparaty hamujące wydzielanie soku żołądkowego, stosowane w chorobie wrzodowej, leki przeciwbiegunkowe, przeciwcholinergiczne;
• niektóre stany przewlekłe, np. mukowiscydoza, przewlekłe zapalenie trzustki, marskość wątroby, przewlekła choroba nerek, choroba Parkinsona, niedoczynność tarczycy.

Objawy SIBO

Dolegliwości, które mogą zgłaszać pacjenci cierpiący na SIBO, są mało charakterystyczne i często towarzyszą także innym chorobom. SIBO znacząco obniża komfort życia, w odległej perspektywie prowadzi do utraty wagi, zaburzeń koncentracji, ciągłego zmęczenia i niedoborów żywieniowych. Najczęściej objawy zespołu rozrostu bakteryjnego dotyczą układu pokarmowego i wiążą się z upośledzeniem procesu trawienia i wchłaniania. Należą do nich:

• przewlekła biegunka i tzw. biegunka tłuszczowa, wynikająca z niedoborów trawiących tłuszcze soli kwasów żółciowych, rozkładanych przez nadmiar obecnych w jelicie cienkim drobnoustrojów,
• zaparcia, które pojawiają się na skutek upośledzenia perystaltyki jelit;
• ból brzucha;
• wzdęcia i zwiększone oddawanie gazów;
• uczucie pełności w jamie brzusznej;
• niedokrwistość megaloblastyczna widoczna w badaniach krwi, spowodowana zmniejszonym wchłanianiem witaminy B12.

W zaawansowanej postaci choroby mogą dołączać kolejne dolegliwości:

• zmniejszenie masy ciała i niedożywienie związane z utrudnionym wchłanianiem substancji odżywczych;
• obrzęki wskazujące na znaczne niedobory białka, a przede wszystkim albumin;
• osłabienie kości spowodowane niskim poziomem wapnia i witaminy D;
• zmiany skórne i tzw. kurza ślepota, czyli objawy niedoboru witaminy A.

Badania w diagnostyce SIBO

Objawy, które towarzyszą SIBO, wymagają diagnostyki, ponieważ mogą wskazywać na poważne choroby w obrębie układu pokarmowego. Z tego powodu należy zgłosić się do lekarza, jeżeli dolegliwości utrzymują się długo lub przybierają na sile.

Nie ma jednego testu, który pozwala na rozpoznanie zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, ale obraz kliniczny w połączeniu z wynikami badań pomocniczych umożliwia postawienie diagnozy.

U osób z objawami mogącymi wskazywać na SIBO badaniem z wyboru, umożliwiającym stwierdzenie zwiększonej liczby bakterii w jelicie cienkim (SIBO) jest wodorowo-metanowy test oddechowy.

Wodór jest w organizmie człowieka wytwarzany głównie przez bakterie należące do mikrobioty przewodu pokarmowego na drodze fermentacji węglowodanów. Metan natomiast produkowany jest przez podobne do bakterii mikroorganizmy – archeony. Test oddechowy w diagnostyce SIBO opiera się na pomiarach ilości wodoru i metanu w wydychanym powietrzu, przed podaniem cukru oraz po spożyciu glukozy, laktulozy lub lactitolu. Bardzo ważne jest także wcześniejsze przygotowanie do badania. Pacjent musi być na czczo, przed testem ma unikać palenia tytoniu i ograniczyć wysiłek fizyczny. Przez cztery tygodnie przed badaniem nie powinien przyjmować antybiotyków, a przez tydzień także leków prokinetycznych i przeczyszczających. W dniu poprzedzającym test należy wykluczyć pokarmy, które podlegają fermentacji, np. cukry złożone.

Dodatkowo można wykonać:

• badania laboratoryjne krwi, które mogą potwierdzić niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 i niedobór albumin;
• RTG przewodu pokarmowego z podaniem kontrastu, gdzie uwidaczniają się nieprawidłowości w budowie jelit, np. niedrożność;
• badanie treści pobranej z jelita cienkiego podczas endoskopii pod kątem obecności bakterii;
• sprawdzenie obecności tłuszczu w kale.

Test na SIBO

Sieć laboratoriów Diagnostyka S.A. jest wyłącznym dystrybutorem w Polsce badania AIR TEST (test oddechowy wodorowo-metanowy) hiszpańskiego laboratorium Centro Diagnóstico Calderón, specjalizującego się w badaniach diagnozujących dolegliwości jelitowe. Badanie wykonywane jest wysoko zaawansowaną technologią pomiarową GC-MS (chromatografia gazowa z detekcją spektrometrem mas). Badanie uwzględnia pomiar 3 gazów w wydychanym powietrzu: wodoru, metanu i dwutlenku węgla. Na podstawie uzyskanych wyników potwierdza się lub wyklucza SIBO. Zaletą oferowanego testu jest możliwość wykonania go w domowym zaciszu. Zestaw pobraniowy z instrukcją wykonania i odesłania dostarczany jest przez kuriera.

Leczenie SIBO

Celem terapii SIBO jest przywrócenie równowagi flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym. Zespół rozrostu bakteryjnego może być spowodowany przez różne uwarunkowania. Najczęściej wyleczenie choroby podstawowej lub usunięcie czynników ryzyka umożliwia powrót do zdrowia. Warto spróbować np. zmienić lub odstawić problematyczny lek, zapewnić kontrolę cukrzycy czy skonsultować z chirurgiem możliwość zabiegowego leczenia wad budowy układu pokarmowego.

Ważnym elementem terapii SIBO jest odpowiednia dieta. Leczenie żywieniowe ma na celu ułatwienie wchłaniania niezbędnych substancji odżywczych. Dobrym przykładem takiego postępowania jest stosowanie preparatów, które zawierają triglicerydy o średniej długości łańcucha, dzięki czemu organizm jest w stanie pokryć zapotrzebowanie na tłuszcze. Pomocniczo można zastosować także dietę FODMAP, która opiera się na ograniczeniu fermentujących cukrów i dzięki temu zmniejsza nasilenie objawów choroby. W razie stwierdzenia niedoborów substancji odżywczych, np. witamin A, D, E i B12, należy rozpocząć ich odpowiednią suplementację. Bardzo pomocna w planowaniu leczenia żywieniowego jest konsultacja dietetyka, który pomoże dostosować zalecenia do trybu życia, nawyków i możliwości pacjenta.

Podstawą leczenia SIBO jest stosowanie antybiotyków. Schemat terapii powinien być ustalony przez lekarza indywidualnie i obejmować leki aktywne wobec tlenowych i beztlenowych bakterii Gram-ujemnych, obecnych w przewodzie pokarmowym. Najczęściej stosuje się rifaksyminę, a kuracja trwa minimum 7 dni, jednak może zostać przedłużona, jeżeli wymaga tego stan pacjenta.

W leczeniu wspomagającym zleca się niekiedy leki zmniejszające nasilenie objawów SIBO, np. cholestyraminę, która łagodzi biegunkę, czy preparaty poprawiające perystaltykę jelit. Cała terapia powinna przebiegać pod kontrolą lekarza, który zaplanuje diagnostykę, leczenie oraz będzie czuwał nad stanem chorego.

A: Monika Nowakowska

Z: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. P. Gajewski i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 1006–1007.
2. W. Bartnik, SIBO (zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego) – objawy, przyczyny, leczenie i dieta, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/80685,zespol-rozrostu-bakteryjnego, dostęp: 16.03.2022 r.
3. J. Daniluk, Postępowanie w zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Omówienie wytycznych American College of Gastroenterology 2020, „Medycyna Praktyczna” 2020, nr 9, s. 39–47.