NANOBIOME – co to jest? Sposób na bardzo szczegółowy obraz mikrobioty

Mikrobiota jelitowa jeszcze do niedawna była pojęciem interesującym jedynie wąskie grona naukowców i specjalistów zajmujących się rolą mikroorganizmów występujących w przewodzie pokarmowym. Dziś jednak analiza składu mikrobioty ma coraz większe znaczenie w kontekście wyjaśniania przyczyn chorób cywilizacyjnych i ogólnej kondycji psychofizycznej człowieka. Lekarze i dietetycy, którzy korzystają z zaawansowanych badań genetycznych mikrobiomu, takich jak NANOBIOME, mają możliwość poznania szczegółowego składu mikrobioty jelitowej pacjenta, dzięki czemu mogą opracować spersonalizowany sposób leczenia, „szyty na miarę” jego potrzeb.  O tym, na czym dokładnie polega badanie NANOBIOME i dla kogo jest przeznaczone, piszemy w artykule poniżej.

Czym jest mikrobiota jelitowa i w jaki sposób wpływa na zdrowie człowieka?

Mikrobiota jelitowa jest to zbiór wszystkich mikroorganizmów (takich jak bakterie, wirusy i grzyby), które zamieszkują nasz układ pokarmowy, a przede wszystkim jelita. Choć przez wiele lat uważano, że główną rolą tych drobnoustrojów jest udział w trawieniu i przyswajaniu składników odżywczych, to obecnie wiemy już, że mikrobiota jelitowa odgrywa kluczową rolę w wielu innych aspektach naszego zdrowia. 

Mikroorganizmy wchodzące w jej skład pomagają w trawieniu pokarmów, regulacji układu odpornościowego oraz produkcji witamin (np. witaminy K i witamin z grupy B), neuroprzekaźników i innych związków biologicznie czynnych, wykazujących właściwości przeciwzapalne i chroniące nabłonek jelita (takich jak kwas masłowy, poliaminy, kwas octowy, propionowy i mlekowy). Dzięki temu mikrobiota wpływa m.in. na metabolizm, funkcjonowanie mózgu oraz ochronę przed drobnoustrojami.

Warto podkreślić, że mikrobiota jelitowa ma unikalną kompozycję różnych bakterii, zarówno korzystnych, jak i potencjalnie chorobotwórczych. Wśród domeny bakterii wyróżnia się różne typy, klasy, rzędy, rodziny, rodzaje i gatunki bakterii. Najliczniej reprezentowane typy bakterii mikrobioty jelitowej człowieka należą do typów Firmicutes i Bacteroidetes, które razem stanowią zwykle około 90% wszystkich bakterii. Mniej licznie reprezentowane typy bakterii, aczkolwiek równie ważne, należą do typu Actinobacteria, Protebacteria oraz Verrucomicrobia Fusobacteria.

Zdrowa mikrobiota jelitowa jest zróżnicowana i zrównoważona. Zaburzenia w jej składzie, np. wynikające z niezdrowej diety, stresu lub antybiotykoterapii, mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak otyłość, choroby autoimmunologiczne, alergie, depresja, a nawet nowotwory. Dlatego też warto zapamiętać, że utrzymanie zdrowej mikrobioty jest kluczowe dla naszego ogólnego zdrowia i dobrego samopoczucia.

Co dzieje się, gdy skład mikrobioty jelitowej staje się nieprawidłowy?

Jeżeli skład ilościowy lub jakościowy mikrobioty pacjenta zmienia się i nie jest już podobny do mikrobiomu osoby zdrowej, to mówimy, że pojawiła się u niego dysbioza. Dysbioza jelitowa jest to zaburzenie równowagi mikrobiologicznej w jelitach, polegające na zmianach w składzie mikrobioty. Oznacza to dysproporcję między różnymi gatunkami bakterii i zwiększenie liczby gatunków patogennych. Dysbioza jelitowa może obejmować: zmniejszenie lub zwiększenie ogólnej liczby bakterii, zmniejszenie różnorodności gatunkowej mikrobioty, spadek liczby bakterii dobroczynnych lub wzrost liczby bakterii chorobotwórczych.

Przyczyną takiego stanu rzeczy może być proces chorobowy lub czynniki środowiskowe, takie jak:

• infekcje i inne choroby ogólnoukładowe,
• stosowanie antybiotyków oraz długotrwałe przyjmowanie innych leków, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne czy inhibitory pompy protonowej (omeprazol, pantoprazol itp.),
• niewłaściwa dieta, uboga w błonnik i bogata w produkty wysoko przetworzone,
• palenie papierosów i nadużywanie alkoholu,
• przewlekły i intensywny stres.

Zaburzenia składu mikrobioty jelitowej często powodują niepożądane skutki dla całego organizmu, prowadząc do pojawienia się objawów chorobowych. Dysbioza może np. obniżyć skuteczność działania układu odpornościowego, co sprawia, że organizm jest bardziej podatny na infekcje. Zaburzenia mikrobioty mogą również prowadzić do bólu brzucha, wzdęć, biegunek, zaparć i innych dolegliwości ze strony układu pokarmowego oraz zakłócać wchłanianie niektórych witamin i minerałów, prowadząc do niedoborów żywieniowych. Dysbioza może też wpłynąć na metabolizm, przyczyniając się do problemów takich jak otyłość, cukrzyca typu 2 lub zaburzenia lipidowe oraz zwiększać ryzyko rozwoju alergii i nietolerancji pokarmowych. Niekorzystne zmiany w mikrobiocie jelitowej mogą ponadto prowadzić do chorób skóry, takich jak trądzik, łuszczyca, czy atopowe zapalenie skóry i wpływać na zdrowie psychiczne, przyczyniając się do depresji, lęku i problemów ze snem.

Nieleczona dysbioza może też z czasem prowadzić do uszkodzenia bariery jelitowej, co zwiększa ryzyko przedostania się szkodliwych bakterii do wnętrza organizmu i wywołania przewlekłych stanów zapalnych i związanych z nimi poważnych chorób układu pokarmowego, np. choroby Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. 

Dysbioza może być zarówno przyczyną jak i konsekwencją różnych zaburzeń czy chorób.

Czy wszyscy pacjenci z podejrzeniem dysbiozy jelitowej powinni zażywać probiotyki?

Pomimo tego, co mogłoby się wydawać, nie wszyscy pacjenci z objawami dysbiozy jelitowej muszą od razu rozpoczynać zażywanie probiotyków czyli tzw. korzystnych szczepów bakteryjnych. Decyzja o wprowadzeniu suplementacji powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia pacjenta oraz poprzedzona badaniem mikrobiomu i konsultacją z lekarzem. Probiotyki mogą być korzystne w niektórych schorzeniach, takich jak zespół jelita drażliwego czy biegunki związane z antybiotykami, ale nie są zalecane w każdym przypadku dysbiozy. W niektórych sytuacjach, takich jak ciężkie infekcje czy stany zapalne jelit, probiotyki mogą być przeciwwskazane lub wymagać szczególnej ostrożności w trakcie ich stosowania. W zależności od rodzaju dysbiozy, niektóre szczepy probiotyczne mogą też być bardziej lub mniej odpowiednie dla danego pacjenta. Czasami poprawa mikrobioty jelitowej może być osiągnięta poprzez zmiany w diecie i stylu życia, takie jak zwiększenie spożycia błonnika, prebiotyków oraz unikanie pokarmów, które mogą pogarszać stan zdrowia jelit.

Podsumowując, probiotyki mogą być korzystne w niektórych przypadkach dysbiozy jelitowej, ale ich stosowanie powinno być dostosowane do konkretnego przypadku i poprzedzone konsultacją z odpowiednim specjalistą. Ważnym elementem diagnostyki jest też badanie genetyczne mikroflory jelitowej, takie jak NANOBIOME, które umożliwia dokładne określenie profilu bakterii u pacjenta, ocenę różnorodności mikrobiomu oraz procentowego udziału poszczególnych grup, które mają znaczenie dla zdrowia (na przykład bakterii produkujących SCFA, kwas mlekowy, zaangażowanych w produkcję serotoniny czy wspierających barierę jelitową). 

Na czym polega badanie NANOBIOME i kto powinien je wykonać?

NANOBIOME, czyli badanie genetyczne mikrobiomu jelit, to nowatorska metoda analizy flory bakteryjnej jelit, oparta na sekwencjonowaniu genomu bakterii, która pozwala ocenić różnorodność gatunków oraz liczebność bakterii w jelitach, w tym beztlenowych, które stanowią do 90% mikrobiomu i są niedostępne w tradycyjnych posiewach kału. Wyniki badania są porównywane z referencyjną bazą danych zdrowych Polaków, co umożliwia ocenę, jak mikrobiom pacjenta różni się od mikrobiomu osoby zdrowej. Do wyników badania dołączona jest szczegółowa interpretacja, wskazująca, które parametry są poniżej normy, a które są podwyższone oraz jakie mogą być tego konsekwencje. 

NANOBIOME to jedyne badanie w Polsce wykorzystujące technologię długich odczytów, co pozwala na precyzyjne rozróżnienie nawet blisko spokrewnionych gatunków bakterii, umożliwiając wykrycie wszystkich mikroorganizmów w mikrobiomie. Co ważne, badanie można wykonać nie tylko w tradycyjnych warunkach laboratoryjnych, ale też w wygodnej formie wysyłkowej: próbkę można pobrać samodzielnie w komfortowych warunkach domowych i przesłać do laboratorium.

Wykonanie badania NANOBIOME jest rekomendowane dla każdego, kto chciałby poznać szczegółowy skład swojego mikrobiomu, ze szczególnym uwzględnieniem osób, u których występują objawy mogące sugerować dysbiozę jelitową, takie jak:

• wzdęcia, biegunka, nudności, zaparcia, zgaga, bóle brzucha i inne problemy jelitowe,
• zespół jelita drażliwego lub inne nieswoiste zapalenia jelit,
• objawy nietolerancji pokarmowych,
• obniżona odporność i częste infekcje,
• objawy związane z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Hashimoto, celiakia czy reumatoidalne zapalenie stawów,
• problemy ze snem,
• zmęczenie i trudności w koncentracji, apatia i brak energii,
• zaburzenia nastroju, złe samopoczucie psychiczne, stany depresyjne, 
• trudności w utrzymaniu prawidłowej masy ciała.

Genetyczne badanie mikrobiomu jest również korzystne dla osób planujących znaczące zmiany w diecie i stylu życia, a także przed, w trakcie lub po zakończeniu terapii farmakologicznej. Dzięki temu badaniu można monitorować efekty leczenia i wprowadzonych zmian, analizując zmiany w składzie swojej mikrobioty.

Jakich informacji dostarcza pacjentowi wynik badania NANOBIOME?

Do każdego wyniku badania NANOBIOME jest dołączony rozszerzony raport, który obejmuje:

• szczegółowy przegląd składu mikrobioty wraz z opisem funkcji zidentyfikowanych bakterii i ich oddziaływań na organizm,
• indeks różnorodności, który pokazuje bogactwo gatunków i ich względną liczebność w próbce,
• przegląd bakterii jelitowych na poziomie typu i rodzaju,
• rozkład procentowy poszczególnych grup bakteryjnych.

Wyniki badania umożliwiają opracowanie zaleceń dotyczących stylu życia i diety, które mogą pomóc w zwiększeniu różnorodności i liczebności korzystnych bakterii, przywracając równowagę w mikrobiomie pacjenta.