Odma podskórna – co to jest?

Odma podskórna to stan, kiedy pęcherzyki powietrza przedostają się pod skórę. Najczęściej jej obecność związana jest z odmą śródpiersiową oraz odmą opłucnową. Odma podskórna w przeważającej liczbie przypadków nie stanowi istotnego problemu klinicznego. Jej leczenie zwykle nie jest konieczne, ponieważ zalegające powietrze wchłania się samoistnie. Jakie są przyczyny i objawy odmy podskórnej?

Odma podskórna – co to jest?

Odma podskórna (ang. subcutaneous emphysema, SCE), niekiedy zwana rozedmą podskórną lub rozedmą tkankową, to stan manifestujący się obecnością powietrza w tkance podskórnej. Najczęściej do czynienia mamy z odmą podskórną szyi, nieco rzadziej z odmą podskórną twarzy, brzucha i klatki piersiowej. Pierwsze wzmianki na temat SCE pojawiły się już na początku XVII wieku.

Odma podskórna częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Procedury diagnostyczne oraz lecznicze u dzieci są bardzo podobne jak u dorosłych, jednak opieka pediatryczna wymaga uwzględnienia wieku pacjenta.

Odma podskórna – przyczyny

Odma podskórna powstaje zwykle w wyniku przedostania się do pod skórę powietrza z odmy śródpiersiowej lub opłucnowej. Przyczyną mogą być tępe lub penetrujące obrażenia skutkujące perforacją przewodu pokarmowego, uszkodzeniem dróg oddechowych (tchawicy, krtani, oskrzeli), złamaniem żeber. Powyższe urazy bywają efektem np. wypadków komunikacyjnych, pobicia, uprawiania sportów. Niekiedy odma podskórna jest konsekwencją obecności ciała obcego w drogach oddechowych.

Odma podskórna może również być powikłaniem po przeprowadzonych zabiegach medycznych (diagnostycznych lub leczniczych), do których zaliczamy między innymi: intubację, laparoskopię, bronchoskopię, tracheostomię, operacje klatki piersiowej itp.

Przeczytaj również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/objawy-raka-pluc-wczesne-oraz-w-dalszym-stadium/

Niekiedy odma podskórna pojawia się po punkcji zatok czy zabiegach stomatologicznych, związanych np. z ekstrakcją zęba. SCE może również być konsekwencją złamania kości twarzy. Wówczas mamy do czynienia z odmą podskórną twarzy.

Obecność pęcherzyków powietrza w tkance podskórnej obserwuje się również u nurków, u których dochodzi do rozwoju barotraumy – urazu ciśnieniowego zatok i uszu.

Do pojawienia się odmy podskórnej mogą doprowadzić także infekcje tkanek miękkich – np. w wyniku rozwoju zgorzeli gazowej, w tkankach podskórnych bakterie beztlenowe doprowadzają do procesów martwiczych, a w konsekwencji do magazynowania gazu pod skórą. Niekiedy SCE pojawia się u osób, u których rozrost nowotworowy skutkuje zniszczeniem tkanek kostnych i miąższu płuc.

Bardzo rzadko do odmy podskórnej dochodzi podczas porodu (a konkretnie w trakcie parcia), intensywnych wymiotów, kaszlu, czy podnoszenia ciężarów. Czasami występuje bez wyraźnej przyczyny i w takiej sytuacji mówimy o samoistnej odmie podskórnej.

Odma podskórna – objawy

W przypadku odmy podskórnej pojawia się uczucie obecności pęcherzyków powietrza pod skórą, co powoduje dyskomfort. Pod wpływem dotyku/uciśnięcia np. szyi i okolicy nadobojczykowej można usłyszeć charakterystyczne trzeszczenie, wywołane przeciskaniem się powietrza przez tkanki. Poza tym chorzy mogą odczuwać ból o różnym stopniu nasilenia – jego intensywność zależy od zasięgu oraz umiejscowienia pęcherzyków powietrza pod skórą. Często obserwuje się problemy z mówieniem, przełykaniem pokarmów i napojów czy zmianą barwy głosu. Niekiedy pojawiają się problemy z oddychaniem (w tym przypadku wymagana jest szybka interwencja medyczna).

Sprawdź także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/zwloknienie-pluc-jak-je-leczyc-przyczyny-i-objawy-zwloknienia-pluc/

Z uwagi na fakt, że odma najczęściej lokalizuje się w okolicach, gdzie tkanka podskórna jest wiotka, a skóra cienka, może dojść do obrzęku skóry twarzy. Czasami dochodzi do zniekształcenia szpary powiek: chorzy mogą doświadczać przejściowych problemów np. z otwieraniem oczu, co pogarsza nie tylko wygląd ale i komfort życia.

Odma podskórna – diagnostyka

Jeśli pojawią się objawy mogące świadczyć o wystąpieniu odmy podskórnej, należy zasięgnąć porady medycznej. Celem lekarza jest ustalenie przyczyn powstałych objawów – SCE należy różnicować z reakcjami alergicznymi czy obrzękiem naczynioruchowym.

W pierwszej kolejności lekarz przeprowadza z pacjentem wywiad na temat ogólnego stanu zdrowia, zdarzeń mogących wywołać obrażenia układu pokarmowego czy oddechowego lub innych przyczyn, które mogły uruchomić proces gromadzenia się pęcherzyków powietrza w tkance podskórnej.

W dalszej kolejności specjalista przystępuje do badania przedmiotowego –  sprawdza, czy u pacjenta występują charakterystyczne dla odmy podskórnej trzeszczenia. W razie wątpliwości lekarz może zadecydować o konieczności przeprowadzenia badań obrazowych (RTG, tomografii komputerowej czy badań endoskopowych) w celu potwierdzenia/wykluczenia obecności powietrza pod skórą.

Odma podskórna – leczenie

Podstawą leczenia odmy podskórnej jest usunięcie jej przyczyny. Jeśli źródłem SCE jest współwystępująca z odmą podskórną odma opłucnowa, konieczne może być przeprowadzenie drenażu ssącego. Jeśli objaw został wywołany poważnym uszkodzeniem dróg oddechowych czy przewodu pokarmowego, niezbędna jest szybka interwencja chirurgiczna.

W sytuacji nagromadzenia się pęcherzyków powietrza w tkance podskórnej, najczęściej nie stosuje się leczenia inwazyjnego: nakłuwania czy przecinania skóry. Zwykle odma ustępuje samoistnie w przeciągu kilku dni – w tym czasie zalecana jest obserwacja i monitorowanie stanu chorego, któremu zaleca się odpoczynek. Niekiedy zalecane jest zastosowanie terapii tlenowej – wysokie stężenie tlenu w organizmie może przyspieszyć wchłanianie powietrza z tkanki podskórnej.

W przypadku gdy odma narasta i/lub zajmuje duży obszar skóry, lekarz może zadecydować o przeprowadzeniu specjalnego drenażu (odbarczenia), w wyniku którego dochodzi do usunięcia pęcherzyków powietrza z tkanki podskórnej. Taka procedura w szybki i skuteczny sposób poprawia komfort życia.

Odma podskórna – powikłania

Zwykle przebieg odmy podskórnej jest łagodny i nie zagraża życiu – SCE przeważnie nie wywołuje poważnych powikłań. Rzadko może pojawić się duszność wynikająca z agresywnego szerzenia się odmy na krtań – wówczas konieczna może być intubacja chorego.