Opryszczka narządów płciowych

Opryszczka narządów płciowych to jedna z częściej występujących chorób przenoszonych drogą płciową. Schorzenie to może prowadzić do wystąpienia charakterystycznych zmian w obrębie zarówno męskich, jak i żeńskich narządów płciowych. Ze względu na możliwe powikłania tego schorzenia, niezwykle ważne jest wczesne postawienie rozpoznania oraz wdrożenie właściwej terapii. Czym jest opryszczka narządów płciowych, w jaki sposób można zarazić się opryszczką, ile trwa opryszczka narządów płciowych, jakie badania pomagają w rozpoznaniu opryszczki oraz na czym polega leczenie?

Opryszczka narządów płciowych – co to jest?

Opryszczka narządów płciowych to choroba wywoływana przez wirusy HSV, czyli wirusy opryszczki pospolitej (Herpes Simplex Virus). Najczęściej za rozwój tego schorzenia odpowiada wirus HSV-2, choć do wystąpienia objawów opryszczki narządów płciowych może dojść także w wyniku zakażenia wirusem HSV-1. Omawiane schorzenia zaliczane jest do grupy chorób wenerycznych – oznacza to, że do zakażenia dochodzi na drodze kontaktów seksualnych z osobą będącą nosicielem patogenu odpowiedzialnego za rozwój opryszczki.

Opryszczka narządów płciowych stanowi jedno z najczęściej rozpoznawanych schorzeń przenoszonych drogą płciową. Wynika to z szerokie rozpowszechnienia nosicielstwa wirusów z HSV w społeczeństwie. Szacuje się, że nawet do 70% ogółu populacji może być zarażone wirusem HSV-1, przy czym dla wirusa HSV-2 (typowo odpowiedzialnego za rozwój opryszczki narządów płciowych) nosicielstwo w populacji jest niższe i wynosi ok. 5-1-%, przy czym liczby te różnią się w zależności od regionu geograficznego. Należy zaznaczyć, że nosicielstwo nie jest równoznaczne z objawową chorobą. Wiele osób może być nosicielem wirusa w sposób nieświadomy i mogą u nich nie występować jakiekolwiek dolegliwości chorobowe.

Przyczyny opryszczki narządów płciowych

Przyczyną opryszczki narządów płciowych jest na ogół zakażenie wirusem HSV-2. Wirus HSV-1 odpowiada za występowanie o wiele częstszej opryszczki wargowej, jednak ze względu na rozpowszechnienie oralnych stosunków seksualnych obecnie coraz częściej obserwuje się zakażenia okolic narządów płciowych wywoływane przez wirusa HSV-1.

Wirusy HSV posiadają materiał genetyczny w formie dwuniciowego DNA. Wirusy HSV-1 oraz HSV-2 na poziomie genetycznym oraz molekularnym są niezwykle podobne do siebie, co sprawia pewną trudność w rozróżnianiu zakażeń na drodze podstawowych badań laboratoryjnych. Jednak ze względu na podobną manifestację kliniczną wysypki (z różnicą jej lokalizacji) oraz identyczny sposób leczenia nie stanowi to większego problemu zdrowotnego dla pacjenta.

Opryszczka narządów płciowych – jak się można zarazić?

Do zakażenia wirusem HSV-2, odpowiedzialnym za rozwój opryszczki narządów płciowych najczęściej dochodzi poprzez kontakty seksualne z osobą zakażoną bez stosowania właściwych środków zabezpieczających. Do transmisji wirusa może dojść zarówno poprzez stosunek waginalny, jak i analny oraz oralny. Z tego powodu niezwykle istotne jest stosowanie m.in. prezerwatyw w przypadku stosunku z osobą o nieznanym statusie nosicielstwa wirusa opryszczki pospolitej. Poza znaczącą minimalizacją ryzyka infekcji HSV, ten podstawowy środek ochronny w istotny sposób chroni przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, jak m.in. kiła, rzeżączka lub zakażenie wirusem HIV. Warto zaznaczyć, że do transmisji wirusa na drodze kontaktów seksualnych może dojść nawet w przypadku braku widocznych objawów w obrębie narządów płciowych osoby zakażonej.

Poza drogą kontaktów seksualnych do zakażenia wirusem HSV-2 może dojść także poprzez stosowanie wspólnych z osobą zakażoną środków higieny osobistej (jak np. ręcznik) co jednak ta droga transmisji patogenu jest o wiele mniej prawdopodobna niż bezpośredni kontakt z osobą chorą. Dodatkowo, możliwa jest transmisja wertykalna wirusa, czyli przeniesienie wirusa HSV z zakażonej kobiety w ciąży na jej dziecko w momencie porodu. Jest to szczególnie niebezpieczne, jako że u noworodka może wówczas dojść do rozwoju ciężkich, ogólnoustrojowych powikłań związanych z infekcją wywołaną wirusem opryszczki. Z tego powodu należy niezwłocznie poinformować lekarza prowadzącego ciążę o jakichkolwiek objawach mogących wskazywać na rozwój infekcji opryszczkowej w okresie ciążowym.

Opisane powyżej przyczyny wystąpienia opryszczki narządów płciowych obejmują infekcję pierwotną, czyli pierwszy epizod zakażenia wirusem HSV. Do wystąpienia tzw. zakażenia nawrotowego może dojść u osoby, która w przeszłości przeszła już epizod tego schorzenia. Wynika to z faktu, że po wyzdrowieniu wirus nie znika z organizmu pacjenta, jednak pozostaje w stanie uśpionym w obrębie zwojów nerwowych okolicy kręgosłupa. Objawy infekcji wtórnej najczęściej występują w tych samych lokalizacjach, co zakażenie pierwotne. Do nawrotu schorzenia może przyczynić się dodatkowe obciążenie organizmu, takie jak m.in. miesiączka u kobiet, okres nasilonego stresu, współwystępowanie innych zakażeń wirusowych lub bakteryjnych, a także długotrwałe przemęczenie lub rozległe urazy. Objawy najczęściej są mniej nasilone w porównaniu z zakażeniem pierwotnym.

Objawy opryszczki narządów płciowych

Opryszczka narządów płciowych może wywoływać zróżnicowane objawy u kobiet oraz u mężczyzn. Dolegliwości najczęściej pojawiają się w przeciągu 3 do 7 dni od momentu zakażenia, choć okres wylęgania dla wirusa HSV-2 może wynosić od 1 do 21 dni. Warto zaznaczyć, że nie wszyscy chorzy będą odczuwali wszystkie opisane poniżej objawy. W zależności od ogólnego stanu zdrowia, indywidualnych uwarunkować oraz chorób współwystępujących dolegliwości te mogą występować ze zmiennym nasileniem.

Opryszczka narządów płciowych u mężczyzn

W przypadku rozwoju pierwotnej opryszczki narządów płciowych u mężczyzn, ok. 40% z nich będzie doświadczało objawów ogólnych, takich jak m.in.:

• Gorączka,
• Ogólne osłabienie,
• Ból głowy,
• Bóle stawów,
• Bóle mięśni.

Po pewnym okresie prodromalnym dochodzi pojawienie się charakterystycznych zmian skórnych w postaci niewielkich pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym. Najczęściej lokują się one na prąciu – zarówno na powierzchni żołędzi, jak i  napletku oraz pozostałej skórze prącia. Rzadziej dochodzi do rozwoju zmian w obrębie skóry worka mosznowego oraz ud. U obu płci, w przypadku zarażenia na drodze receptywnego stosunku analnego może dojść do wystąpienia objawów miejscowych w okolicy odbytu. Poza charakterystyczną wysypką dodatkowo pojawiają się objawy takie jak:

• Ból zajętych okolic,
• Pieczenie,
• Swędzenie,
• Śluzowa wydzielina z cewki moczowej,
• Ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
• Uczucie parcia na mocz,
• Częste parcie na mocz.

Opryszczka narządów płciowych u kobiet

W przypadku pierwotnej infekcji wirusem u kobiet objawy uogólnione występują u większego odsetka pacjentek. Szacuje się, że dolegliwości takie jak m.in. gorączka, ból głowy, uczucie rozbicia pojawiają się nawet u 70% zakażonych.

W obrębie narządów płciowych także obserwuje się charakterystyczną wysypkę. Pęcherzyki najczęściej lokalizują się w obrębie warg sromowych (większych i mniejszych), na skórze wewnętrznej powierzchni ud, w obrębie pochwy oraz szyjki macicy. Dodatkowe dolegliwości związane z zajęciem narządów płciowych obejmują:

• Śluzową wydzielinę z pochwy,
• Ból i pieczenie,
• Uczucie swędzenia,
• Bolesność podczas stosunku,
• Pieczenie podczas oddawania moczu,
• Trudności związane z oddawaniem moczu.

U obydwu płci po upływie ok. 2-3 tygodni pęcherzyki chorobowe pękają, co powoduje powstawanie bolesnych owrzodzeń skóry w miejscu ich występowania. Po tym czasie dochodzi do wytworzenia strupów oraz gojenia się skóry, choć obszary zajętych błon śluzowych mogą mieć tendencję do przedłużonego trwania lokalnych zmian patologicznych.

Z czym można pomylić opryszczkę narządów płciowych?

Ze względu na podobną lokalizację, drogę przenoszenia oraz zestaw objawów, opryszczkę narządów płciowych można pomylić z innymi schorzeniami, które występują w obrębie okolicy genitaliów. Przykładowe schorzenia, które mogą być potencjalnie pomylone z opryszczką to m.in.:

• Zakażenie HPV, czyli wirusem brodawczaka ludzkiego,
• Rozwój kłykcin,
• Kiła,
• Rzeżączka,
• Półpasiec.

Ze względu na dość charakterystyczną morfologię zmian skórnych oraz typowy wywiad chorobowy lekarz zazwyczaj nie ma problemu z postawieniem trafnego rozpoznania jedynie na podstawie wywiadu lekarskiego oraz badania przedmiotowego. W przypadku zauważenia u siebie niepokojących objawów w okolicy narządów płciowych należy zgłosić się do dermatologa/wenerologa, który będzie w stanie rozpocząć celowane leczenie.

Badania na opryszczkę narządów płciowych – na czym polega diagnostyka?

Diagnoza opryszczki narządów płciowych stawiana jest najczęściej przez lekarza na podstawie charakterystycznego wyglądu zmian skórnych, ich typowej ewolucji w czasie oraz wywiadu lekarskiego, który wskazuje na możliwość zakażenia wirusem HSV. W celu potwierdzenia diagnozy opryszczki narządów płciowych możliwe jest przeprowadzenie dodatkowych badań, które pozwolą na identyfikację czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za rozwój choroby u danego pacjenta.

Jednym z tych testów jest izolacja wirusa HSV w hodowli komórkowej, która przeprowadzana jest z płynu uzyskanego z pęcherzyków na skórze pacjenta. Badanie to można także przeprowadzić z materiału takiego jak wymaz z pochwy lub wydzielina z cewki moczowej.

Kolejnym, bardziej dokładnym testem jest badanie molekularne z wykorzystaniem metody PCR, które bezpośrednio wykrywa materiał genetyczny wirusa. Badanie to umożliwia precyzyjne odróżnienie rodzaju wirusa wywołującego infekcję.

Badania serologiczne, czyli pomiar stężenia swoistych dla antygenów wirusa przeciwciał we krwi osoby badanej, możliwe jest do przeprowadzenia w przeciągu kilku tygodni po przebyciu infekcji. Warto jednak zaznaczyć, że test ten nie jest w stanie odróżnić zakażenia wirusem HSV-1 od HSV-2, a obecność przeciwciał może świadczyć o przebyciu zakażenia w przeszłości.

Opryszczka narządów płciowych – leczenie

Leczenie opryszczki narządów płciowych polega na doustnym przyjmowaniu określonych leków przeciwwirusowych. Dzięki stosowaniu tych preparatów zgodnie z zaleceniami lekarskimi możliwe jest zmniejszenie nasilenia dolegliwości chorobowych oraz skrócenie czasu trwania infekcji. Warto pamiętać, że dokładne dawkowanie oraz czas trwania leczenia zależne są od formy infekcji oraz historii choroby pacjenta. Z tego powodu przed zastosowaniem tych leków należy skonsultować się z lekarzem, aby w sposób odpowiedzialny dobrał on właściwy schemat leczenia. W razie występowania dodatkowych objawów uogólnionych możliwe jest stosowanie także leczenia objawowego, takiego jak leki przeciwbólowe oraz przeciwgorączkowe.

Bibliografia:

1. https://diag.pl/sklep/badania/herpes-simplex-virus-hsv-12-igg/
2. https://diag.pl/sklep/badania/hsv-dna-herpes-simplex-virus-typ-1-i-2-roznicowanie-met-real-time-pcr-jakosciowo/
3. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/80477,opryszczka-narzadow-plciowych
4. https://podyplomie.pl/dermatologia/35739,opryszczka-narzadow-plciowych-w-roznych-grupach-pacjentow
5. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/genital-herpes/symptoms-causes/syc-20356161
6. https://www.nhs.uk/conditions/genital-herpes/