Owsiki ludzkie – przyczyny, objawy i leczenie owsicy

Owsiki ludzkie, czyli Enterobius vermicularis to pasożyty atakujące wyłącznie ludzi. Owsica występuje na całym świecie, choć głównie w strefie klimatu umiarkowanego. Jest jedną z najczęstszych pasożytniczych chorób przewodu pokarmowego i dotyczy przede wszystkim dzieci w wieku żłobkowym, przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Choroba łatwo i szybko się rozprzestrzenia, często dochodzi także do autoinwazji. Leczenie polega nie tylko na stosowaniu leków przeciwpasożytniczych, ale także gruntownym sprzątaniu całego mieszkania.

Czym są owsiki ludzkie?

 

Owsiki ludzkie to niewielkie nicienie o białawej barwie, nieprzekraczające zwykle długości 1,5 cm. Pasożytują w jelicie grubym człowieka. Jaja owsików dostają się do organizmu drogą pokarmową (znacznie rzadziej drogą inhalacyjną – jaja mogą bowiem unosić się w powietrzu). Larwy wykluwają się w dwunastnicy i wędrują do jelita grubego, gdzie dojrzewają. Po zapłodnieniu, ciężarne samice przemieszczają się do okolicy okołoodbytniczej i tam, na skórze, zwykle w nocy, składają jaja, które zachowują zakaźność przez około 2-3 tygodnie.

Owsiki – przyczyny

Do zarażenia dochodzi najczęściej przez skażone dłonie lub skażony pokarm. Bezpośredni kontakt z chorą osobą nie jest konieczny – wystarczy styczność ze skażoną bielizną, ubraniem, ręcznikiem, pościelą, deską sedesową czy zabawkami. Istotnymi czynnikami ryzyka są: nieprzestrzeganie higieny, przebywanie w zamkniętych skupiskach ludzkich takich jak żłobki, przedszkola czy domy dziecka oraz występowanie owsicy u jednego z domowników.

Pamiętaj, że owsiki ludzkie występują nie tylko u dzieci, choć ze względu na mniejsze zwracanie uwagi na prawidłową higienę, to ta grupa wiekowa najbardziej narażona jest na owsicę. Jednakże każdy, niezależnie od płci, wieku czy chorób towarzyszących, może zarazić się owsikami.

Objawy owsicy

Podstawowym objawem owsicy jest dokuczliwy świąd okolicy odbytu, wywołany przez obecność lepkiej wydzieliny na jajach. Najczęściej pojawia się w nocy i może powodować trudności ze spaniem. Drapanie okolic odbytu może prowadzić do częstych autoinwazji (jaja ponownie przenoszone są na brudnych rękach i pod paznokciami do ust lub na przedmioty znajdujące się w otoczeniu), ale również do naruszenia ciągłości skóry, powstania niewielkich ranek i wtórnych zakażeń bakteryjnych.

Czasem owsica manifestuje się także osłabieniem, bladością skóry, spadkiem apetytu i utratą masy ciała oraz objawami z przewodu pokarmowego: dolegliwościami bólowymi brzucha czy zmianą rytmu wypróżnień. Owsiki u dorosłych mogą dodatkowo powodować ogólne rozdrażnienie i nerwowość, a objawy owsików u dzieci nierzadko obejmują także zgrzytanie zębami, nadmierne pobudzenie ruchowe i trudności ze skupieniem uwagi podczas zabaw przedszkolnych czy zajęć w szkole. Czasami można zauważyć dorosłe samice na powierzchni stolca lub wędrujące w okolicy odbytu, szczególnie w nocy lub nad ranem. Dziewczynki mogą skarżyć się także na uporczywe swędzenie okolic sromu. Warto wiedzieć, że owsica może także przebiegać zupełnie bezobjawowo (i zdarza się to stosunkowo często) lub przeciwnie – prowadzić do nieprzyjemnych powikłań, takich jak zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie jelita grubego, zapalenie jajowodu czy inne przewlekłe stany zapalne w obrębie narządów miednicy. Takie sytuacje zdarzają się jednak rzadko.

Diagnostyka owsicy

 

Jeśli zauważysz u siebie lub swojego dziecka niepokojące objawy, udaj się do lekarza. Na podstawie wywiadu i zgłaszanych symptomów oraz badania fizykalnego, to on zadecyduje o konieczności dalszej diagnostyki. Badanie na owsiki polega na pobraniu wymazu z okolicy odbytu, najlepiej wczesnym rankiem. Materiał pobierany jest za pomocą samoprzylepnej taśmy celofanowej nakładanej na skórę w okolicach odbytu rano przed wypróżnieniem i kąpielą. Następnie materiał oceniany jest pod mikroskopem, w celu poszukiwania jaj owsika. Nie zawsze udaje się zaobserwować jaja w jednym wymazie, stąd zaleca się czasem kilkukrotne powtórzenie badania (przez 3 kolejne dni), co zwiększa szansę na wykrycie jaj.

Leczenie owsicy i profilaktyka choroby

Lekiem powszechnie stosowanym w leczeniu owsicy jest lek przeciwpasożytniczy – pyrantel dawkowany wg zaleceń producenta lub wskazań lekarza z uwzględnieniem wieku (w przypadku dzieci) i wagi ciała. Alternatywnie można zażywać mebendazol lub albendazol, również w pojedynczych dawkach. Po dwóch tygodniach, leczenie przeprowadza się powtórnie.

Leczenie farmakologiczne to jedynie część postępowania. Warto wyprać w gorącej wodzie bieliznę, piżamę, ubrania, pościel i ręczniki, a następnie wyprasować je gorącym żelazkiem. Zaleca się także codzienne sprzątanie mieszkania, codzienną zmianę bielizny, piżamy, pościeli i ręczników, przycinanie paznokci na krótko, codzienną poranną kąpiel całego ciała i podmywanie okolic odbytu ciepłą wodą i mydłem.

Pamiętaj także, że w przypadku stwierdzenia owsicy u jednej osoby w gospodarstwie domowym, najlepiej u wszystkich współdomowników przeprowadzić leczenie. Owsików nie należy lekceważyć – w przypadku braku podjęcia działania, samozarażanie się i szerzenie owsicy w najbliższym otoczeniu może trwać miesiącami.

Aby uniknąć zachorowania, przede wszystkim dbaj o zachowanie dobrych warunków sanitarno-higienicznych! Zawsze myj ręce po skorzystaniu z toalety oraz przed przygotowywaniem i spożywaniem posiłków. Myj owoce i warzywa. Postaraj się nie obgryzać paznokci i nie drapać okolic odbytu. Warto także, od najmłodszych lat uczyć dzieci prawidłowych nawyków higienicznych.

Wymaz parazytologiczny w kierunku zarażenia owsikiem ludzkim znajdziesz w katalogu badań TUTAJ.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik
• „Częstość występowania owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis) u dzieci z wybranych przedszkoli województwa wielkopolskiego” – M. Siekierska, K. Kot, N. Łanocha-Arendarczyk, D. Kosik-Bogacka