Półpasiec – kogo dotyka i jak się objawia?
Półpasiec to choroba zakaźna, występująca u osób, które przebyły we wcześniejszych latach lub wieku dziecięcym ospę wietrzną. Półpasiec i ospę wietrzną wywołuje ten sam wirus – varicella-zoster virus (VZV). Jak wygląda półpasiec i jakie są typowe objawy?
Czy półpasiec jest zaraźliwy? Podstawowe fakty
Półpasiec (z łac. herpes zoster) to reaktywacja czyli uczynnienie utajonego zakażenia wirusowego, który wywołuje wspólny wirus ospy wietrznej i półpaśca (współcześnie nazywany Human Herpesvirus-3 – HHV-3). Półpasiec może występować u wszystkich osób, które przebyły wcześniej ospę wietrzną, niezależnie od jej przebiegu.
Objawy półpaśca mogą być różne i często zależą od ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Zapadalność na chorobę na świecie wynosi około 300–500 przypadków zachorowań na 100 000 osób, w zależności od szerokości geograficznej. W samej Polsce to około 339 chorych na 100 000 osób. Najwyższa zapadalność dotyczy grupy wiekowej >50 rż. i stanowi ponad 600 przypadków półpaśca na 100 000 osób.
Jak wygląda półpasiec i jak go rozpoznać?
Jak rozpoznać występowanie półpaśca? Można podejrzewać go u osób, które mają obniżoną odporność i w przeszłości chorowały na ospę. Podstawą do diagnostyki jest dokładny wywiad lekarski z pacjentem, wizualne badanie skóry, w przypadku zakażenia twarzy pilna ocena zmian, ze szczególnym uwzględnieniem tych w okolicy oczu. W uzasadnionych sytuacjach lekarz może zlecić badanie mikrobiologiczne zmienionego wycinka skóry pod mikroskopem i wykonanie kontrolnego badania morfologicznego krwi. Niekiedy kieruje się pacjenta do laboratorium, w celu wykonania badania płynu, pobranego z pęcherza.
Ważna jest diagnostyka różnicowa z kontaktowym zapaleniem skóry oraz występowaniem opryszczki pospolitej. Identyfikacja czynnika etiologicznego jest taka sama, jak przy ospie wietrznej. Polega na izolacji wirusa, na przykład z płynu z pęcherzyka w hodowli komórkowej lub na podstawie wykrywania DNA VZV metodą PCR. Kolejnym krokiem jest badanie zeskrobiny z dna pęcherzyka i wykazanie antygenów VZV w komórkach naskórka metodą immunofluorescencji bezpośredniej. Do tego pomocne są badania serologiczne w celu wykrycia swoistych IgG w surowicy. Dodatkowe badania lekarz może zlecić w przypadku bardzo wątpliwych przypadków, np. u pacjentów w stanie immunosupresji lub kobiet w ciąży.
Półpasiec – pierwsze objawy
Objawy półpaśca zmieniają się w zależności od czasu, jaki upłynął od zakażenia, wieku i występowania ewentualnych chorób współistniejących. Jak rozpoznać półpasiec? Pierwsze objawy to zazwyczaj jednostronnie występujące, niekiedy niezwykle bolesne pęcherzyki. Zwykle nie przekraczają jednej linii ciała, a najczęstszą lokalizacją są nerwy międzyżebrowe – stąd wzięła się nazwa półpasiec. Występowanie zmian na skórze w wielu przypadkach poprzedzane jest przez pieczenie, swędzenie, mrowienie, ból i tkliwość skóry; objawy te mogą towarzyszyć całemu przebiegowi choroby.
Czy półpasiec jest zaraźliwy? Tak, VZV jest wirusem zaraźliwym, przenoszonym przez kontakt z osobą zakażoną. Od osób chorych na ospę wietrzną wirus przenosi się drogą kropelkową, w przypadku półpaśca wirus przenoszony jest przez płyn obecny w pęcherzykowych zmianach skórnych . Inne objawy półpaśca, oprócz zmian na skórze, to na początku objawy grypopodobne, czyli stan podgorączkowy lub gorączka, złe samopoczucie, ból mięśni, ból głowy, zapalenie gardła, nieżyt nosa, rzadziej biegunka i ból brzucha.
Jak złagodzić ból przy półpaścu? Wskazane jest przyjmowanie odpowiednich leków przeciwbólowych, które jednocześnie pomagają obniżać gorączkę. Gdy występuje silna wrażliwość na dotyk wokół zmienionych chorobowo miejsc na skórze, a dodatkowo widoczna jest opuchlizna, lekarz zaleca niekiedy iniekcje miejscowe z lekiem przeciwbólowym.
Półpasiec – jak długo pozostać w domu?
Gdy lekarz rozpozna, że Twoje objawy to półpasiec, pozostanie w domu ogranicza ryzyko zakażenia innych osób i pozwala wzmocnić efekt leczenia. Najczęstszą przyczyną półpaśca jest osłabienie odporności chorego i ekspozycja na czynniki, które uaktywniają wirusa. Z tego powodu istotna jest ochrona pozostających w otoczeniu chorego osób w podeszłym wieku, osłabionych, po przebytych chorobach i osób z obniżoną odpornością w wyniku chemioterapii lub immunosupresji po przeszczepie.
To, jakich metod leczenia wymaga półpasiec – leczenia domowego, przeciwwirusowego, przeciwbólowego lub objawowego, ocenia lekarz. Istotna jest szybka reakcja na objawy, aby uniknąć powikłań. Jak długo pozostać w domu, by organizm zwalczył wirusa i by nie zakażać innych? Wskazana jest izolacja chorego do czasu ustąpienia gorączki, bólu i innych objawów, należy uważać na powstałe zmiany skórne, by nie doszło do zakażenia – pęcherze mogą utrzymywać się nawet 2–3 tygodnie.
W przypadku półpaśca niezwykle ważne jest szybkie zdiagnozowanie choroby i obserwacja zmian oraz objawów. Gdy w otoczeniu przebywają osoby starsze lub znajdujące się w grupie ryzyka, ogranicz z nimi kontakt. Półpasiec wymaga odpoczynku, wskazany jest sen i odpowiednie nawodnienie organizmu w przypadku biegunki lub gorączki. Nie lecz się na własną rękę! Udaj się do lekarza lub skontaktuj się ze specjalistą, aby potwierdzić swoje podejrzenia lub je wykluczyć, a także wykonać konieczne badania.
Bibliografia:
- Ernest Kuchar, Półpasiec, Medycyna Praktyczna – portal dla pacjentów, Kraków 2017, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/158210,polpasiec
- Półpasiec [w] Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2019/2020, pod red. Piotra Gajewskiego, Kraków 2019.
- Albrecht Piotr, Patrzałek Marian, Goryński Paweł, Zagrożenie półpaścem i jego powikłaniami w Polsce i na świecie w zależności od wieku, Przegląd epidemiologiczny 2015; 69: 841–843.
