Poziom cholesterolu a ryzyko chorób sercowo-naczyniowych u młodych osób

Dotychczas ryzyko chorób sercowo-naczyniowych wiązano głównie z profilaktyką i leczeniem osób w dojrzałym wieku. Najnowsze badania, opublikowane w czasopiśmie The Lancet udowadniają, że istnieje zdecydowana zależność między poziomem cholesterolu nie-HDL już u 20-30 latków a długoterminowym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Cholesterol we krwi – jaki wynik jest powodem do niepokoju?

Prawidłowy cholesterol – kluczowy wskaźnik kondycji naszego organizmu

Choroby układu krążenia stanowią główną przyczynę zgonów wśród kobiet i mężczyzn w Polsce oraz krajach wysoko rozwiniętych. Większość z nich jest skutkiem miażdżycy, czyli choroby naczyń tętniczych, do której prowadzić może nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej, nadwaga i otyłość, a także palenie papierosów.

W rozwoju miażdżycy lipidy odkładają się w błonie wewnętrznej tętnic, w wyniku czego dochodzi do miejscowego rozrostu tkanki łącznej i mięśniówki gładkiej. W obrębie blaszki miażdżycowej dochodzi do rozwoju reakcji zapalnej. Stan ten aktywuje układ krzepnięcia – powstaje skrzeplina, odkładają się złogi włóknika, ściana naczynia staje się gruba i bardziej zbita. Ostatecznym efektem jest zwężenie światła naczynia, a w skrajnych przypadkach – całkowite jego zamknięcie. Skutkiem tego, że naczynie jest zmienione miażdżycowo może być to, że narząd, który jest przez nie zaopatrywany, stanie się niedokrwiony i niedotleniony, w jego części może rozwinąć się martwica, co w przypadku mięśnia sercowego nazywa się zawałem serca.

Cholesterol we krwi, a najważniejsze badania

Wskazaniem do przeprowadzenia szerszej diagnostyki w kierunku ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych oraz wdrożenia odpowiedniej modyfikacji stylu życia i/lub leczenia może być stwierdzony w podstawowych badaniach podwyższony cholesterol całkowity. Panel lipidowy (lipidogram), oprócz stężenia cholesterolu całkowitego, odzwierciedla również poziom lipoprotein, czyli białek przenoszących lipidy, m.in. poziom lipoproteiny o niskiej gęstości LDL (czyli tzw. zły cholesterol) i lipoproteiny o wysokiej gęstości HDL (tzw. dobry cholesterol). Poziom cholesterolu nie-HDL, wyliczany jako różnica stężeń cholesterolu całkowitego i cholesterolu HDL, jest również uwzględniony w lipidogramie.

Związek poziomu cholesterolu z ryzykiem sercowo-naczyniowym stanowi temat wielu badań klinicznych. Raport opublikowany 6 grudnia 2019 roku w czasopiśmie The Lancet jest wszechstronną analizą długoterminowego ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych w późniejszym wieku, związanego m.in. z poziomem cholesterolu nie-HDL. Wnioski, które opracował międzynarodowy zespół badaczy, stanowią obszerną bazę wiedzy stanowiącej uzasadnienie wdrożenia odpowiedniej profilaktyki u osób w wieku 20–30 lat, u których już na tym etapie mogą pojawiać się odchylenia od normy, wpływające na ich stan zdrowia w późniejszym wieku.

Prawidłowy cholesterol w młodym wieku?

Naukowcy przeanalizowali 38 długoterminowych badań z okresu 43 lat, które były prowadzone w Europie, Stanach Zjednoczonych i Australii w grupie prawie 400 000 osób w wieku 30–85 lat. Grupa obejmowała osoby bez objawów choroby serca. W momencie rozpoczęcia badania ponad 30% badanych nie przekroczyła 45. roku życia, dzięki temu badacze mogli wysunąć przypuszczenia, jaki wpływ na ryzyko schorzeń sercowo-naczyniowych w późniejszych latach życia może mieć obniżenie poziomu cholesterolu u tych osób, które w stosunkowo młodym wieku mają bardzo wysokie wartości cholesterolu nie-HDL.

Walkę z podwyższonym poziomem cholesterolu należy podjąć, będąc w każdym wieku – wtedy bowiem, jeśli pacjent ma podwyższony poziom cholesterolu całkowitego i cholesterolu we frakcji LDL, a dzięki wdrożonym zmianom i/lub leczeniu ich poziomy w organizmie ulegną zmniejszeniu, może to skutkować m.in. zahamowaniem postępu procesów miażdżycowych i postępu związanych z nim schorzeń (np. choroby niedokrwiennej serca).

Cholesterol we krwi badacze oceniali w różnych grupach wiekowych. Stwierdzili, że podwyższony poziom cholesterolu nie-HDL stanowi największe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych dla grupy wiekowej poniżej 45 lat. Większe ryzyko jest związane z dłuższym okresem gromadzenia się złogów lipidów u osób młodych, niż u tych w podeszłym wieku.

Jaki poziom cholesterolu jest niebezpieczny? Przykładowo, u kobiet poniżej 45. rż., u których poziom cholesterolu nie-HDL wynosił między 143 a 186 mg/dl (3,7–4,8 mmol/l) i u których występowały przynajmniej dwa czynniki ryzyka, do których należą: nieprawidłowe żywienie, palenie tytoniu, mała aktywność fizyczna, podwyższone ciśnienie tętnicze, stan przedcukrzycowy lub cukrzyca, nadwaga i otyłość oraz nieprawidłowe stężenie cholesterolu we frakcji LDL, cholesterolu we frakcji HDL lub zwiększone stężenie triglicerydów, ryzyko wynosiło ok. 16%. U kobiety o podobnej charakterystyce w wieku 60 lat to samo ryzyko obniżało się już do 12%. Ryzyko u mężczyzn w tych samych grupach wiekowych i z tymi samymi czynnikami ryzyka wynosiło odpowiednio 29% i 21%.

Prawidłowy cholesterol – normy i podsumowanie badań

Jaki poziom cholesterolu jest niebezpieczny? Normy dla kobiet i mężczyzn różnią się od siebie. U kobiet cholesterol całkowity powinien mieścić się w przedziale 125-200 mg/dl, cholesterol we frakcji LDL utrzymywać się na poziomie <100 mg/dl, nie-HDL <120 mg/dl, triglicerydy <150 mg/dl, a HDL wynosić co najmniej 50 mg/dl. U mężczyzn całkowity cholesterol w normie to 125-200 mg/dl, LDL <100 mg/dl, nie-HDL <130 mg/dl, triglicerydy <150 mg/dl HDL minimum 40 mg/dl.

W podsumowaniu badania opublikowanego w The Lancet stwierdzono, że jeśli osoby młode z wysokim stężeniem cholesterolu nie-HDL (216 mg/dl [5,6 mmol/l] lub więcej) i innymi czynnikami ryzyka obniżą ten poziom o ok. 50%, to u mężczyzn poniżej 45. roku życia ryzyko chorób sercowo-naczyniowych spadnie z 29% do 6%, a u kobiet z ok. 16% do 4%.

Jeżeli podejrzewasz, że masz zwiększone ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych lub zdiagnozowano u Ciebie choroby, które stanowią dodatkowe czynniki ryzyka, wykonaj odpowiednie badania i udaj się na konsultację do specjalisty. Zmiana określonych nawyków, aktywność fizyczna oraz regularne badania to klucz do zdrowia i długowieczności.

Bibliografia:

1. Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych [w:] Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2019/20, pod. Red. Piotra Gajewskiego, Kraków 2019, s. 141-142.
2. Nowy raport: obniżenie poziomu cholesterolu nie-HDL w młodszym wieku pomaga obniżyć ryzyko późniejszych chorób serca, https://www.labtestsonline.pl/news/nowy-raport-obnizenie-poziomu-cholesterolu-nie-hdl-w-mlodszym-wieku-pomaga-obnizyc-ryzyko-pozniejszych-chorob-serca
3. Katarzyna Grabańska, Matylda Kręgielska-Narożna, Paweł Bogdański, Danuta Pupek-Musialik, Najnowsze standardy diagnostyczne i terapeutyczne dyslipidemii, Wybrane Problemy Kliniczne, s. 115-123.