Przeciwwskazania do lotu samolotem. Kto nie może latać samolotem?

W chłodny poranek 17 grudnia 1903 roku Wilbur Wright, starszy z braci, we własnoręcznie skonstruowanym dwupłatowym samolocie Flyer I dokonał pierwszego przelotu samolotem otwierając nowy rozdział w historii ludzkości. Mimo, że pokonany w czasie dwunastosekundowego lotu dystans wyniósł zaledwie kilkadziesiąt metrów, wyczyn braci Wright stał się przyczynkiem rozwoju awiatyki, która wkrótce miała zrewolucjonizować świat.

Obecnie samolot stał się powszechnym środkiem transportu. Sprawnie działająca sieć połączeń lotniczych umożliwia odbywanie podróży służbowych czy też przeniesienie się w ciągu kilku godzin na rajską, egzotyczną wyspę. Mimo, że transport lotniczy uznawany jest za najbezpieczniejszy, w pewnych przypadkach podróż samolotem może być przeciwwskazana.

Jakie więc są przeciwwskazania do lotu samolotem i kto nie powinien korzystać z tego środka transportu?

Warunki panujące podczas lotu samolotem

Samoloty pasażerskie wykonując standardowe loty rejsowe wznoszą się na wysokość od 11 000 do 12 000 metrów. Na tej wysokości ilość dostępnego tlenu jest mniejsza, a panujące w kabinie ciśnienie jest znacznie niższe niż na ziemi i odpowiada ciśnieniu występującego na wysokości około 1800 – 2200 metrów nad poziomem morza. Takie warunki można porównać do warunków panujących w wyższych partiach Tatr. W konsekwencji, organizm narażony jest na niedotlenienie zaś pod wpływem obniżonego ciśnienia, gazy znajdujące się w organizmie rozszerzają się, co może doprowadzić do pogorszenia stanu pacjentów chorujących nie niektóre schorzenia, w szczególności choroby serca i płuc oraz zaburzenia krwi, takie jak niedokrwistość, zwłaszcza sierpowatokrwinkowa. Zdrowi pacjenci zazwyczaj dobrze tolerują skutki obniżonego ciśnienia powietrza w kabinie.

Przeciwwskazania do latania samolotem

Podróż samolotem naraża pasażerów na szereg czynników, które mogą wywrzeć niekorzystny wpływ na zdrowie. Niektóre schorzenia i styl życia mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo i komfort podróży samolotem i należy je wziąć pod uwagę przed zaplanowaniem podróży.

Strony internetowe linii lotniczych oferują niewiele rzetelnych danych dotyczących przeciwwskazań do lotów samolotem, a większość rodzących się wśród podróżnych pytań przekierowywanych jest do lekarzy. Niemniej jednak wśród istotnych przeciwwskazań wyboru transportu lotniczego należy wymienić choroby sercowo-naczyniowe i choroby układu oddechowego takie jak:

• ciężkie choroby układu oddechowego, w przebiegu których występuje duszność w spoczynku,
• niestabilna dławica piersiowa,
• niekontrolowane zaburzenia rytmu serca,
• postępująca niewydolność serca,
• stan po świeżo przebytym zawale mięśnia sercowego; w przypadku powikłań pozawałowych lot przeciwwskazany jest w okresie do 6 tygodni,
• zakrzepica żylna w przypadku braku odpowiedniego leczenia przeciwkrzepliwego,
• podejrzenie odmy opłucnowej lub odmy śródpiersia,
• ostre krwawienie z przewodu pokarmowego,
• anemia, zwłaszcza gdy stężenie hemoglobiny wynosi poniżej 7,5 g/dl ,
• anemia sierpowata, zwłaszcza w przypadku epizodów zaostrzenia choroby.

Kto nie może latać samolotem?

Poza wymienionymi powyżej schorzeniami stanowiącymi istotne przeciwwskazania, podróż samolotem należy wykluczyć również, gdy pacjent zmaga się z zaburzeniami natury zdrowia psychicznego lub gdy zwiększone obciążenie stresem wywołuje nieprzewidywalne zachowania, które może zagrażać współpasażerom i/lub załodze.

Jakie inne problemy zdrowotne mogą powodować komplikacje podczas podróży samolotem?

• Pacjenci po niedawnych zabiegach w zakresie chirurgii szczękowej lub leczeniu stomatologicznym

Przebyte w okresie poprzedzającym lot zabiegi dentystyczne, takie jak np. wypełnienia, zwykle nie stanowią problemu podczas lotu samolotem. Jednak pacjenci będący w trakcie leczenia kanałowego lub występujące w jamie ustnej ropnie są powodem do zachowania wzmożonej ostrożności. W takich przypadkach zaleca się, aby osoby przed zaplanowaniem podróży zasięgnęły porady lekarza dentysty.

• Choroby układu oddechowego

Najczęściej występującą chorobą układu oddechowego wśród podróżujących samolotem jest astma. W przypadku pacjentów objętych stałą opieką lekarską, z odpowiednio leczoną i kontrolowaną astmą, choroba nie stanowi przeciwwskazania do podróży samolotem. Istotne jest, aby przy okazji wyjazdu pacjenci nie przerywali stosowanego leczenia.

Pacjentom z niestabilną astmą lub tym, u których w doszło do zaostrzenia choroby, należy odradzać podróżowanie samolotem do czasu całkowitego ustabilizowania i opanowania choroby.

Pacjenci chorujący na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) są szczególnie narażeni na wystąpienie niewydolności oddechowej podczas lotów. Co więcej, nawet niewielka aktywność fizyczna podczas lotu na dużej wysokości pacjentów z POChP może pogłębić niewydolność oddechową. Dlatego też pacjenci z nieustabilizowaną chorobą powinni zaniechać podróżowania samolotem.

• Pacjenci z wszczepionymi implantami lub rozrusznikami serca

Obowiązujące we wszystkich portach lotniczych kontrole bezpieczeństwa podczas odpraw pasażerskich mogą budzić obawy podróżnych, posiadających metalowy implanty medyczne, takie jak endoprotezy czy rozruszniki serca. Wykorzystywane nowoczesne urządzenia do kontroli bezpieczeństwa mogą mieć wpływ na pracę niektórych rozruszników serca. Warto, by pacjent posiadający rozrusznik serca podczas podróży posiadał kartę identyfikacyjną stymulatora, tzw. „paszport”, w którym zawarte są wszystkie niezbędne informacje dotyczące implantowanego rozrusznika.

• Pacjenci uzależnieni od nikotyny

Od roku 1997 na pokładach samolotów rejsowych w Unii Europejskiej obowiązuje bezwzględny zakaz palenia papierosów, w tym papierosów elektronicznych. Wymuszona kilkugodzinna abstynencja nikotynowa może być dla niektórych pacjentów stresująca.

W przypadku osób uzależnionych od nikotyny warto rozważyć zakup produktów takich jak plastry zastępujące nikotynę lub guma do żucia zawierająca nikotynę.

Ciąża a lot samolotem

Przebiegająca bez powikłań ciąża do 36 tygodnia nie jest przeciwwskazaniem do podróży samolotem. W przypadku ciąży mnogiej za bezpieczną granicę przyjmuje się 32 tydzień.  W wypadku ciąży wysokiego ryzyka, decyzję o podróży samolotem należy indywidualnie skonsultować z prowadzącym ciążę lekarzem ginekologiem-położnikiem.

Podczas podróży pacjentek ciężarnych pasy bezpieczeństwa powinny być zapięte poniżej brzucha, w poprzek bioder. Podczas długich lotów zaleca się częste poruszanie się w celu zapobieżenia żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej. Podróż samolotem w ciąży może być przeciwwskazana w przypadku zwiększonego ryzyka przedwczesnego porodu, krwawienia z dróg rodnych, występującej w trakcie ciąży anemii czy obciążenia chorobami sercowo-naczyniowymi.

Czy zawsze musimy rezygnować z podróży?

Nie wszystkie z wymienionych powyżej schorzeń stanowią bezwzględne przeciwwskazanie do podejmowania podróży samolotem. W przypadku niektórych chorób, zwłaszcza o unormowanym przebiegu pasażerowie mogą podróżować bezpiecznie pod warunkiem wcześniejszego uzgodniona z linią lotniczą zapewnienia dodatkowego zaopatrzenia w tlen podczas lotu. Ponieważ jednak przepisy i praktyki różnią się w zależności od kraju i linii lotniczych, zdecydowanie zaleca się, aby podróżni, zwłaszcza ci, którzy chcą przewozić własny tlen, skontaktowali się z linią lotniczą na wczesnym etapie planowania podróży, gdyż takie zgłoszenie może wiązać się z naliczeniem dodatkowych opłat przez linię lotniczą.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących bezpieczeństwa transportu lotniczego, pacjent powinien skontaktować się ze swoim lekarzem prowadzącym, który odpowie na wszelkie pytania lub wyda dodatkowe zalecenia na czas podróży.

Autor: Dr n. o zdrowiu Piotr Choręza

Bibliografia:

1. PLL Lot. Centrum pomocy. link: https://www.lot.com/pl/pl/centrum-pomocy/centrum-pomocy-zdrowie dostęp: 15.02.2023
2. UK Civil Aviation Authority. Assessing fitness to fly. link: https://www.caa.co.uk/Passengers/Before-you-fly/Am-I-fit-to-fly/Guidance-for-health-professionals/Assessing-fitness-to-fly/.
   dostęp: 15.02.2023
3. World Health Organization. Air Travel Advice. link: https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/air-travel-advice. dostęp: 15.02.2023
4. Flying with respiratory disease. Tzani P, Pisi G, Aiello M, Olivieri D, Chetta A. Respiration  2010; 80(2): 161-170. doi: 10.1159/000313425.
5. Aerospace Medical Association Medical Guidelines Task Force. Medical Guidelines for Airline Travel, 2nd ed. Aviat Space Environ Med 2003; 74 (5 Suppl): A1-19. PMID: 12817610.
6. Clinical aviation medicine: safe travel by air. Johnston R. Clin Med (Lond) 2001; 1 (5): 385-388. doi: 10.7861/clinmedicine.1-5-385. PMID: 11706884; PMCID: PMC4952256.