Przepukliny u dzieci – co warto wiedzieć?

Przepukliny u dzieci to stosunkowo częsty problem medyczny, który można zaobserwować już u noworodków; niektóre przypadki diagnozuje się już na etapie życia płodowego. Najczęściej spotykane są przepukliny pachwinowe i pępkowe, związane z nieprawidłowym zamknięciem powłok brzusznych. Choć w większości przypadków przepukliny u dzieci nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla życia, wymagają dokładnej diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Nieleczona przepuklina może prowadzić do powikłań, takich jak np. uwięźnięcie struktur jamy brzusznej – wówczas należy pilnie skontaktować się z lekarzem pediatrą lub chirurgiem dziecięcym.

Przepuklina u dzieci – rodzaje

Przepuklina (łac. hernia) to patologiczne przemieszczenie się narządów poza powłoki prawidłowe. Wrota przepukliny, czyli miejsce , przez które uwypukla się zawartość przepukliny  pojawiają się w okresie płodowym. Stąd do powstania przepukliny dochodzi już w okresie płodowym lub po narodzinach. Przepuklina u dziecka najczęściej pojawia się w wyniku zaburzeń rozwojowych ścian jamy brzusznej (które zbudowane są między innymi z mięśni i ścięgien) i wówczas mówimy o przepuklinach brzusznych. Do najczęstszych przepuklin dziecięcych należą między innymi:

przepuklina przeponowa –rzadka wada wrodzona płodu. Ubytek w przeponie powoduje przemieszczanie się narządów jamy brzusznej do klatki piersiowej, co może wywołać ucisk narządów (takich jak np. płuca), powodując ich nieprawidłowy rozwój. Może współistnieć z rzadkimi wadami genetycznymi.

przepuklina pachwinowa –najbardziej powszechna przepuklina wieku dziecięcego. Schorzenie częściej rozwija się u chłopców niż u dziewczynek, zwykle występuje po jednej stronie. Pojawia się charakterystyczne uwypuklenie w kanale pachwinowym. U chłopców do przepukliny najczęściej wnikają pętle jelita cienkiego, a u dziewczynek jajnik. O przepuklinie mosznowej u chłopców mówimy, kiedy worek przepuklinowy razem z fragmentem jelit schodzi do moszny. Najczęstszym typem przepukliny pachwinowej u dziecka jest przepuklina pachwinowa skośna, rzadziej przepuklina pachwinowa prosta i przepuklina udowa;

przepuklina pępkowa – powstająca na skutek przedostania się zawartości jamy brzusznej poprzez otwarty pierścień pępkowy poza jamę brzuszną. Częściej występuje u wcześniaków. Przepuklina pępkowa zwykle zamyka się samoistnie, gdy mięśnie brzucha ulegają wzmocnieniu;

przepuklina kresy białej (okołopępkową) –przepuklina pasma łącznotkankowego znajdującego się w płaszczyźnie pośrodkowej pomiędzy mięśniami prostymi brzucha. Schorzenie dość często występuje u małych dzieci, zwykle ujawnia się w wieku przedszkolnym (u młodszych dzieci najczęściej przebiega bezobjawowo);

Warto wiedzieć, że u dzieci występują również między innymi wrodzone przepukliny oponowe oraz oponowo-rdzeniowe, związane z ośrodkowym układem nerwowym. Schorzenia zwykle wykrywane są tuż po narodzinach.

Sprawdź także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/przepuklina-pachwinowa-objawy-operacje-leczenie/

Przepukliny u dzieci – przyczyny

Jak wspomniano wcześniej, przepukliny brzuszne u dzieci powstają w większości przypadków w wyniku wrodzonych zaburzeń rozwojowych jamy brzusznej i zlokalizowane są w miejscach, w których nie doszło do całkowitego zrośnięcia się tkanek. Jednak przepukliny mogą mieć również charakter nabyty – czynnikiem sprzyjającym ich występowaniu jest zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej (wywołane np. krzykiem, intensywnym płaczem, ciężką pracą fizyczną, kaszlem, zaparciami) oraz choroby, którym towarzyszą zaburzenia budowy kolagenu. Przepuklina brzuszna u dzieci bywa efektem otyłości, urazu ściany jamy brzusznej czy zabiegów chirurgicznych w obrębie powłok brzusznych, które stają się osłabione. Przepukliny brzuszne częściej diagnozuje się u wcześniaków z niską masą urodzeniową.

Przepukliny u dzieci – objawy i powikłania

Niewielkie przepukliny mogą przebiegać bezobjawowo. Najbardziej charakterystycznym symptomem przepukliny brzusznej u dzieci jest miękki, powiększający się np. podczas płaczu czy kaszlu, niebolesny guzek, będący tak naprawdę fragmentem narządów wewnętrznych, który przedostał się poza jamę brzuszną. W badaniu palpacyjnym wyczuwalne są brzegi pierścienia przepukliny, dziecko może mieć uczucie dyskomfortu, „pociągania”, niekiedy pojawia się ból.

Bardzo niebezpiecznym powikłaniem przepukliny jest jej uwięźnięcie, czyli sytuacja, kiedy fragment np. jelita zostaje zaciśnięty przez pierścień przepukliny i nie jest w stanie cofnąć się z worka przepuklinowego do jamy brzusznej. Wówczas może dojść do niedrożności jelita, objawiającej się ostrym bólem brzucha, wymiotami, zatrzymaniem stolca, co jest zjawiskiem bardzo niebezpiecznym dla zdrowia, a nawet życia. Czasami pojawia się gorączka. Guzek poza powłoką jamy brzusznej staje się twardy, bolesny, a otaczająca go skóra może przybrać czerwony kolor. W takiej sytuacji konieczny jest pilny kontakt z lekarzem, który może zadecydować o przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego w trybie pilnym. Bywa, że u dziewczynek, w przepuklinie pachwinowej dochodzi do uwięźnięcia jajnika – jeśli nie zostanie on w odpowiednim czasie odprowadzony do jamy brzusznej, może dojść (podobnie jak w przypadku uwięźnięcia jelita) do niebezpiecznego zaburzenia ukrwienia i martwicy. Dlatego w tym przypadku również niezbędny jest szybki kontakt ze specjalistą.

Poważnym objawem, będącym jednocześnie powikłaniem przepukliny przeponowej płodu jest wspomniany wcześniej niedorozwój płuc.

Przepukliny u dzieci – badania

Jeśliu dziecka wystąpiły objawy mogące świadczyć o rozwoju przepukliny, należy zwrócić się o pomoc do lekarza pediatry lub chirurga dziecięcego. Podczas wizyty, przy pomocy badania fizykalnego, często udaje się postawić wstępną diagnozę. USG jamy brzusznej zwykle pozwala na ostateczne rozpoznanie. W szczególnych przypadkach konieczne może być wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Przepuklinę przeponową płodu diagnozuje się w trakcie badania USG przeprowadzanego u ciężarnej.

Przepukliny u dzieci – leczenie

Podstawową metodą leczenia przepukliny brzusznej u dzieci jest zabieg chirurgiczny (klasyczny lub laparoskopowy), polegający na zaszyciu jej otworu i przybliżeniu do siebie mięśni brzucha. Jeśli przepuklina jest większych rozmiarów, wówczas lekarz może zadecydować o wszyciu w miejsce ubytku w powłokach jamy brzusznej specjalnej siatki wzmacniającej mięśnie brzucha. Po zakończeniu zabiegu, przez kilka dni dziecko powinno unikać nadmiernej aktywności fizycznej. W przypadku przepukliny pępkowej, leczenie chirurgiczne zwykle nie jest konieczne, ponieważ wraz z upływem czasu zamyka się ona samoistnie.

Jeśli u płodu została zdiagnozowana przepuklina przeponowa, to szansą na lepsze rokowania jest przeprowadzenie operacji endoskopowej tchawicy, której celem jest zwiększenie objętości tkanki płucnej. Po narodzinach i ustabilizowaniu stanu dziecka, konieczne jest leczenie operacyjne.

Przepukliny u dzieci – rokowania

Rokowania w przypadku brzusznych przepuklin dziecięcych są zazwyczaj bardzo dobre — większość z nich można skutecznie leczyć chirurgicznie, a powikłania i nawroty są rzadkie. Przepuklina przeponowa jest schorzeniem o gorszym rokowaniu – śmiertelność z nią związana wynosi od 50% do nawet 90%. Operacja endoskopowej okluzji płodu zwiększa szansę na przeżycie.

Przeczytaj również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/choroby-genetyczne-5-wybranych-chorob-genetycznych-i-ich-przyczyny/

Przepukliny u dzieci – zapobieganie

Zapobieganie przepuklinom u dzieci nie zawsze jest możliwe, ponieważ wiele z nich ma charakter wrodzony. Jednak istnieją sposoby, które mogą zmniejszyć ryzyko powstania lub powiększenia się przepukliny.

Warto zadbać o to, by dziecko nie miało przewlekłych zaparć. Dlatego dobrze, by jego dieta była bogata w błonnik – warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste. Trzeba zwracać również uwagę, aby wypijało odpowiednią ilość płynów.

Dzieci, które często napinają mięśnie brzucha podczas wypróżniania, narażone są na zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej, co może sprzyjać rozwojowi przepukliny. Ważne jest unikanie przewlekłego kaszlu, który podnosi ciśnienie w jamie brzusznej i może prowadzić do powstania lub powiększenia się przepukliny (jeśli dziecko często i intensywnie kaszle, należy skonsultować to z pediatrą). Bardzo istotna jest prawidłowa masa ciała – nadwaga sprzyja powstawaniu przepukliny, dlatego już od najwcześniejszych lat trzeba wyrabiać u dziecka dobre nawyki żywieniowe i zachęcać do ruchu. Starsze dzieci dobrze jest nauczyć bezpiecznej techniki podnoszenia cięższych przedmiotów.