Przesilenie jesienne - kiedy występuje, jak sobie radzić, ile trwa?

Jesienne przesilenie, podobnie zresztą jak wiosenne, nie jest jednostką chorobową, ani nawet nie powinno określać się go mianem zaburzenia. Przesilenie jesienne to zestaw objawów fizycznych lub/i psychicznych, które wiążą się i wynikają bezpośrednio ze zmieniającej się z ciepłej na zimną pory roku. Czy objawy przesilenia jesiennego towarzyszą każdemu? Jak sobie z nimi poradzić?

Przesilenie jesienne – kiedy?

Przesilenie jesienne wiąże się bezpośrednio ze zmianą pory roku, zatem objawy przesilenia można obserwować w okolicy tzw. jesiennej równonocy. Przypada ona na dni między 21 a 24 września. Oczywiście objawy przesilenia jesiennego można odczuwać zarówno przed, jak i po tym terminie, mogą występować krótkotrwale lub rozciągać się w czasie. To, ile będzie „dokuczało” nam przesilenie jesienne jest cechą osobniczą i zależy przede wszystkim od naszego podejścia do tego zjawiska.

Przesilenie jesienne – objawy

Objawy przesilenia jesiennego wynikają z pewnych zmian w organizmie, które wymusza zmieniająca się pora roku. Jesień wyzwala w naszym organizmie bardzo wiele fizjologicznych, czyli dziejących się całkowicie naturalnie zmian. Stopniowo zmniejszająca się ilość promieni słonecznych wzmaga w mózgu wydzielanie melatoniny, czyli hormonu, przez który robimy się coraz bardziej ospali. Pojawia się jesienny spadek nastroju potęgowany przez zmniejszoną produkcję serotoniny, która sprawia, że coraz częściej odczuwamy smutek i przygnębienie. Powracają choroby skórne, których objawy minimalizowało muśnięcie skóry przez słońce, a jesienne rozchwianie temperatur i wzrost wilgotności powietrza zwiększa częstotliwość alergii i sezonowych infekcji. Dieta znów staje się uboższa w witaminy i minerały pozyskiwane z sezonowych owoców i warzyw, co może potęgować spadek letniej energii. Ostatecznie wrześniowy stres związany z powrotami do pracy i szkoły przekłada się na obniżenie odporności naszego organizmu. Jakby nie patrzeć, efekty wywołane przez jesień mają wyłącznie negatywny wydźwięk. Przesilenie jesienne niektórzy odczuwają wyłącznie w sposób fizyczny, jeszcze inni reagują bardziej od strony psychicznej. Niestety są osoby u których zmiana pory roku generuje zarówno fizyczne jak i psychiczne objawy. Jakich objawów można spodziewać się w okolicy jesiennej równonocy?

Przesilenie jesienne – objawy fizyczne

• spadek kondycji fizycznej,

• spadek odporności,

• zwiększona częstotliwość infekcji,

• nasilenie dolegliwości skórnych (np. zmian trądzikowych, AZS),

• zwiększony apetyt.

Przesilenie jesienne – samopoczucie

• ospałość, zwiększona potrzeba snu, niechęć do porannego wstawania „po ciemku”,

• spadek nastroju,

• spadek chęci do wykonywania codziennych obowiązków, rozleniwienie,

• rozdrażnienie i chwiejność emocjonalna.

Przesilenie jesienne – jak sobie radzić?

Jeżeli nie zamierzamy zaszyć się pod kocem i czekać na samoistne ustąpienie doskwierających nam dolegliwości przesilenia, w zwalczaniu doskwierających nam objawów pomoże kilka sprawdzonych sposobów:

• Aktywność fizyczna

W zachowaniu letniego tempa życia i pozytywnej życiowej energii pomoże właściwa dawka ruchu. Udowodniono, że każda forma aktywności fizycznej poprawia ukrwienie i natlenowanie tkanek, co z kolei przyspiesza zachodzące w nich procesy metaboliczne. Efektem regularnych ćwiczeń jest prawidłowa masa ciała, dobra kondycja fizyczna, zwiększona koncentracja i pozytywna energia towarzysząca w ciągu całego dnia. Ruch warunkuje dobre samopoczucie oraz poprawia jakość snu. Osoby regularnie ćwiczące, są mniej podatne na stres, ponieważ negatywne działanie wydzielanego w stresującej sytuacji kortyzolu jest niwelowane przez działanie wydzielanego podczas ćwiczeń testosteronu. 

• Kolorowa dieta

Właściwy poziom energii zapewni na pewno różnorodna i dobrze skomponowana dieta. Mimo zmniejszającego się wskutek zmian pór roku asortymentu owoców i warzyw, nadal warto zadbać, aby w dość dużej ilości znajdowały się na naszym talerzu. Kolory, które powinny na nim gościć przez cały rok to przede wszystkim zielony, czerwony, pomarańczowy, a także jagodowy. Warzywa zielonolistne są bogatym źródłem całej gamy witamin, minerałów i błonnika; pomarańczowe i czerwone są źródłem likopenu, który chroni przed chorobami układu krążenia i zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wzroku. Zawarte w owocach jagodowych polifenole zmniejszają ryzyko chorób neurodegeneracyjnych i nowotworowych. W zachowaniu letniej energii na pewno pomoże rezygnacja z nadmiaru cukru, słodzonych napojów i produktów typu fast food oraz w każdej możliwej sytuacji korzystanie z ostatnich promieni słońca.

• Suplementacja niezbędnych minerałów i witamin

Pamiętaj o suplementacji witaminy D. W Polsce, ze względu na niewielką ilość słońca w jesiennej porze roku, rekomendowane jest uzupełnianie witaminy D we wszystkich grupach wiekowych w okresie od września do kwietnia. Jeśli suplementujesz więcej witamin lub minerałów, ich dawki i konieczność stosowania uzgodnij z lekarzem. Nieprawidłowa podaż preparatów jedno lub wieloskładnikowych może wywołać efekty odwrotne do zamierzonych, czyli doprowadzić do pogorszenia Twojego samopoczucia. 

• Profilaktyczne badania laboratoryjne

Profilaktyczne badania laboratoryjne to bardzo dobry pomysł nie tylko na jesień, ale na każdą porę roku. W akcji profilaktyczno-edukacyjnej Jesień na plus organizowanej przez sieć laboratoriów Diagnostyka, dostępne są specjalnie skomponowane pakiety badań, za pomocą których dowiesz się czy Twoje gorsze samopoczucie jesienią wiąże się wyłącznie z jesiennym przesileniem, czy też wynika z innego rozwijającego się w organizmie zaburzenia. Regularne badania, wykonywane nawet w przypadku braku jakichkolwiek objawów, pozwalają na wykrycie alarmujących odchyleń, a nieprawidłowe wyniki niejednokrotnie wiążą się z rozpoznaniem choroby na wczesnym etapie, ewentualnie stanowią podstawę do regularnej kontroli naszego zdrowia, czy też rozszerzenia diagnostyki.

Przesilenie jesienne – ile trwa?

Powyżej wymienione objawy mogą być tłumaczone jesiennym przesileniem, wyłącznie wówczas, kiedy utrzymują się krótkotrwale i samoistnie ustępują. Jeżeli objawy znacznie przewlekają się w czasie, powinny być bezwzględnie różnicowane z innymi jednostkami chorobowymi:

• Spadek kondycji fizycznej może być wynikiem zmniejszonego natlenowania tkanek, które wynika z anemii z niedoboru żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12;
• Spadek odporności i nasilona częstotliwość infekcji to objawy zaburzeń metabolicznych, m.in. cukrzycy, ale także przewlekłej choroby nerek, zaburzeń w funkcjonowaniu tarczycy;
• Ospałość może być konsekwencją problemów kardiologicznych;
• Spadek nastroju i chęci do realizowania codziennych aktywności to także objawy depresji;
• Rozchwianie emocjonalne jest objawem chorób psychicznych typu schizofrenia i choroba afektywna dwubiegunowa, może wynikać również z zaburzeń w wydzielaniu hormonów.

Niezależnie od tego czy przesilenie jesienne jest prawdą, czy też mitem, oczywistym powinno być to, że każdy niepokojący objaw, który jest pewnego rodzaju sygnałem alarmowym pochodzącym z wnętrza naszego organizmu, powinien być przez skontrolowany, a nie zbagatelizowany. Profilaktycznie wykonane badania dają szansę na ustalenie przyczyn pojawiających się objawów, a nawet wychwycenie chorób jeszcze przed ich wystąpieniem, co z kolei pozwala na właściwe reagowanie, podjęcie wczesnego leczenia, zahamowanie rozwoju choroby i skuteczne wyleczenie dolegliwości.

Dr n.med. Beata Skowron