Dieta

30 marca 2023 - Przeczytasz w 6 min

Suplementacja witaminy D – czy to konieczne? Poznaj pełne wytyczne.

Spis treści:

Niedobór witaminy D jest problemem większości populacji świata. Najczęściej dotyczy dzieci i młodzieży oraz osób powyżej 65 roku życia. W Polsce, przez niewielki stopień nasłonecznienia kraju oraz dietę nieporywającą zapotrzebowanie szacuje się, że niedobór witaminy D może dotyczyć nawet 90% populacji, przy czym w 60% przypadków określany jest jako ciężki!!! Aktualne zalecenia dotyczące suplementacji witaminy D u osób szczególnie narażonych na niedobór lub nieeksponujących skóry na słońce, rekomendują zażywanie witaminy D nawet przez cały rok.

suplementacja witaminy D

Witamina D – rola w organizmie

Działanie witaminy D, związane głównie z oddziaływaniem na układ kostno – szkieletowy i gospodarkę wapniowo – fosforanową organizmu, zostało opisane po raz pierwszy na początku dwudziestego wieku. Z upływem czasu prowadzone dalsze badania naukowe potwierdziły także oddziaływanie witaminy D na funkcje innych niż szkieletowy układów i narządów ludzkiego organizmu.

  • W jelicie cienkim i grubym witamina D zwiększa wchłanianie wapnia i fosforanów, pobudza enzymy odpowiedzialne na „utylizację” szkodliwych dla organizmu substancji oraz zmniejsza ryzyko rozwoju raka jelita grubego.
  • W obrębie kości i mięśni witamina D utrzymuje równowagę między procesami przebudowy kości (tzw. „kościogubienia” i „kościotworzenia”), stymuluje wytwarzanie kolagenu, wspomaga proces podziału i wzrostu komórek mięśniowych.
  • W trzustce witamina Dnasila wydzielanie insuliny, zwiększa również wrażliwość tkanek na insulinę, czyli zmniejsza insulinooporność.  
  • W nerkach witamina D, podobnie jak w jelitach, zwiększa wchłanianie wapnia i fosforanów.
  • W mózgu witamina D oddziałuje na różnicowanie komórek nerwowych, odpowiada także za wydzielanie neuroprzekaźników – acetylocholiny i dopaminy, określanej mianem hormonu szczęścia.
  • W skórze witamina Dwpływa na różnicowanie komórek skóry (keranocytów),ochrania skórę przed promieniowaniem UV, reguluje także cykl wzrostu włosa.
  • W układzie odpornościowym witamina Dwzmacnia potencjał przeciwzapalny organizmu, przez wpływ na limfocyty, czyli komórki, które biorą udział w zwalczaniu infekcji. Wpływa także na produkcję cytokin, czyli substancji o działaniu pro- lub przeciwzapalnym.
  • W układzie sercowo-naczyniowym witamina D nasila wychwyt wapnia przez komórki serca i naczyń, reguluje ciśnienie tętnicze krwi, obniża ryzyko wystąpienia chorób serca i naczyń.
  • W układzie rozrodczym witamina D warunkuje właściwy rozwój komórek jajowych i plemników, wpływa także na zagnieżdżenie i rozwój zarodka w macicy.

Witamina D – objawy niedoboru

W przypadku niedoboru witaminy D, pojawiające się objawy warto wyodrębnić w dwóch grupach osób – dzieci i dorosłych.

U dzieci widocznym skutkiem niedoboru witaminy D jest krzywica. Wiąże się ona z deformacją kończyn, zniekształceniem kręgosłupa i klatki piersiowej, opóźnieniem wzrostu, rozmiękaniem kości czaszki, wiotkością mięśni i odwapnieniem zębów. Charakterystyczne dla niedoboru są nadmierna potliwość, zaburzenia nastroju, częste infekcje, biegunki, problemy z koncentracją i snem.

  • Witamina D – objawy niedoboru u dorosłych

U dorosłych skutkiem niedoboru witaminy D są osteomalacja lub/i osteoporoza objawiające się bólami kości, bólami i osłabieniem mięśni, podatnością kości na złamania, odkształceniami kości. Charakterystyczna jest zwiększona częstotliwość zapadania na infekcje układu oddechowego, nadciśnienie tętnicze, uczucie zmęczenia, obniżony nastrój, depresja, wzmożona nerwowość, trudno gojące się rany, pogorszenie wyglądu włosów i ich nadmierne wypadanie, wysypki, swędzenie skóry, a nawet zaburzenia płodności.

Suplementacja witaminy D – wytyczne

Zasady suplementacji witaminy D odnoszą się do wielu odrębnych grup, scharakteryzowanych głównie pod względem wieku i wydajności skórnej syntezy witaminy D.

  • Kobiety w ciąży i w okresie karmienia piersią
    • U kobiet w ciąży i w okresie laktacji zaleca się oznaczenie stężenia witaminy D, w celu dobrania indywidualnej dawki suplementacji uzupełniającej ewentualnie zdiagnozowane niedobory.
    • W sytuacji braku wyniku badania krwi, dawką zalecaną przez cały okres ciąży i karmienia piersią jest dawka 2000j/dzień.
  • Noworodki urodzone przedwcześnie
    • Suplementacja witaminy D u noworodków urodzonych ≤32 tygodnia ciąży wymaga podawania dawki 800j/dzień.
    • Suplementacja witaminy D u noworodków urodzonych między 33 a 36 tygodniem ciąży wymaga podawania dawki 400j/dzień.
    • U noworodków urodzonych przedwcześnie dobrze jest prowadzić suplementację pod kontrolą oznaczenia poziomu witaminy D we krwi.
  • Noworodki donoszone i niemowlęta
    • W okresie od pierwszego dnia życia, aż do 6 miesiąca dawka podawanej codziennie witaminy D powinna wynosić 400j/dzień.
    • Suplementacja witaminy D u niemowląt powyżej 6 miesiąca życia, aż do ukończenia 12 miesięcy powinna wynosić 400 – 600j/dzień (z uwzględnieniem dawki witaminy D otrzymywanej w pożywieniu – kaszkach, słoiczkach itp.).
  • Dzieci w wieku od 1 – 10 lat
    • Suplementacja witaminy D u dzieci zalecana jest w okresie od początku października do końca kwietnia w dawce 600 – 1000j/dobę.
    • W przypadku gdy dzieci nie korzystają ze słońca suplementację należy prowadzić przez cały rok.
  • Młodzież w wieku 11-18 lat
    • Suplementacja witaminy D u młodzieży zalecana jest w okresie od początku października do końca kwietnia w dawce 800 – 2000j/dobę.
    • W przypadku gdy młodzież nie korzysta ze słońca suplementację należy prowadzić przez cały rok.
  • Dorośli w wieku 19-65 lat
    • Suplementacja witaminy D u dorosłych zalecana jest w okresie od początku października do końca kwietnia w dawce 800 – 2000j/dobę.
    • W przypadku gdy dorośli nie korzystają ze słońca suplementację należy prowadzić przez cały rok.
  • Seniorzy (>65-75 lat) i osoby z ciemną karnacją
    • Suplementacja witaminy D zalecana jest przez cały rok w dawce 800 – 2000j/dobę.
  • Seniorzy >75 lat
    • Suplementacja witaminy D zalecana jest przez cały rok w dawce 2000-4000j/dobę.
  • Osoby z otyłością
    • Wymagają podwojonej dawki witaminy D względem swoich rówieśników.

Dostosowanie indywidualnej dawki suplementacji witaminy D, w oparciu o pomiar stężenia witaminy D we krwi, wymagają pacjenci z: przewlekłymi chorobami zapalnymi, przyjmujący glikokortykosteroidy i leki przeciwpadaczkowe, z zaawansowaną chorobą nowotworową, wyniszczeni, pensjonariusze zakładów zamkniętych oraz trwale unieruchomieni.

Suplementacja witaminy D – skutki

Wyrównanie niedoborów witaminy D przynosi wyłącznie pozytywne skutki dla zdrowia i życia. Przede wszystkim prowadzi do ustąpienia doskwierających objawów niedoboru, ponadto wiąże się z profilaktyką, czyli zapobieganiem wielu chorobom, w tym nowotworowym.

  • Badania naukowe dowodzą, że u osób z prawidłowym stężeniem witaminy D w organizmie rzadziej rozwijają się choroby autoimmunizacyjne, np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy też stwardnienie rozsiane (SM). Natomiast w grupie osób już ze zdiagnozowaną chorobą autoimmunizacyjną – łuszczycą, reumatoidalnym zapaleniem stawów czy toczniem układowym (SLE), pod wpływem suplementacji witaminy D zaobserwowano poprawę parametrów stanu zapalnego.  
  • W grupie osób z niskim stężeniem witaminy D w organizmie częściej dochodzi do zawału mięśnia sercowego, a niedobór witaminy D dodatkowo pogarsza ich rokowanie. Uzupełnianie niedoborów witaminy D wśród pacjentów ze zwiększonym ryzykiem incydentów sercowo – naczyniowych (z cukrzycą, zespołem metabolicznym, zaburzeniami lipidowymi, otyłością) poprawia parametry gospodarki węglowodanowej (zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, zmniejsza insulinooporność), pomagając w normalizacji poziomu cukru oraz ciśnienia tętniczego.
  • Wyniki badań sugerują istnienie związku między stężeniem witaminy D a występowaniem i przebiegiem chorób nowotworowych, m.in. raka piersi, raka gruczołu krokowego, raka jelita grubego czy czerniaka złośliwego. W przypadku raka jelita grubego udowodniono, że prawidłowe stężenie witaminy D zmniejsza ryzyko jego rozwoju i nawrotów. W odniesieniu do raka prostaty, prawidłowe stężenie witaminy D jest istotnym czynnikiem zapobiegawczym, obniżającym ryzyko zachorowania nawet o 50%. Zaobserwowano, że suplementowanie witaminy D w trakcie leczenia onkologicznego, może zwiększać jego skuteczność, głównie radioterapii np. raka sutka i prostaty.

Suplementacja witaminy D – przedawkowanie

W przypadku nadmiaru witaminy D, wynikającego z jej przedawkowania, objawy są skutkiem hiperkalcemii, czyli zwiększonego stężenia wapnia we krwi. Wśród nich występują kamica nerek i pęcherzyka żółciowego, nieprawidłowa akcja serca, brak apetytu, nudności i wymioty, zaparcia, wielomocz, zwiększone pragnienie, oraz zmęczenie i osłabienie mięśni. Skrajnym przypadkom zatrucia witaminą D towarzyszy śpiączka.

Dr n.med. Beata Skowron

Bibliografia

  1. Vitamin D Deficiency. Sizar O, Khare S, Goyal A, Bansal P, Givler A. 2021 Jul 21. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan–. PMID: 30335299
  2. Witamina D: w Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021
  3. The role of vitamin D in selected autoimmune diseases. Wiśniewska A, Szypowska A. Rocz Panstw Zakl Hig. 2021;72(2):111-121. doi: 10.32394/rpzh.2021.0156. PMID: 34114758
  4. Vitamin D and health – The missing vitamin in humans. Chang SW, Lee HC. Pediatr Neonatol. 2019 Jun;60(3):237-244. doi: 10.1016/j.pedneo.2019.04.007. Epub 2019 Apr 17. PMID: 31101452
  5. Niedobór witaminy D – problem społeczny. Walicka M, Jasik A, Paczyńska M, Wąsowski M, Tałałaj M, Marcinowska-Suchowierska E. Postępy Nauk Medycznych, t. XXXII, nr 1, 2019
  6. Extra-Skeletal Effects of Vitamin D. Marino R and Misra M. Nutrients 2019, 11(7), 1460; https://doi.org/10.3390/nu11071460
  7. A new look on vitamin D – role in oncological disorders. Mess E, Pająk W, Ornat M. Medycyna Paliatywna 2019; 11(1): 21–26, DOI: https://doi.org/10.5114/pm.2019.83841
  8. Witamina D – marketing, czy realny wpływ na zdrowie człowieka. Płudowski P. Warszawa 2019.
  9. Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. Rusińska A. i wsp. Postępy neonatologii 2018; 24(1).
  10. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Dembińska – Kieć A. (red.), Naskalski JW. (red.). Urban&Partner, Wrocław 2017.
  11. Is vitamin d deficiency a new risk factor for cardiovascular disease? Mandarino NR, et al. Open Cardiovasc Med J. 2015. PMID: 25866591

Podobne artykuły

Powiązane pakiety
e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW.
Dedykowany dla: Kobiet, Mężczyzn, Dzieci Wskazany: → W przypadku podejrzenia niedoborów witamin lub/i składników mineralnych objawiających się np. jako spadek odporności, anemia, drżenia lub/i osłabienie mięśni, zaburzenia neurologiczne, osteoporoza, pogorszenie stanu skóry i włosów → W monitorowaniu efektów suplementacji witaminami lub/i składnikami mineralnymi → Profilaktycznie, do oceny ogólnego stanu zdrowia Pamiętaj przed pobraniem:  *Na pobranie należy zgłosić się w godzinach porannych. *Do punktu pobrań zgłoś się na czczo. Witaminy i składniki mineralne – rola w organizmie Rola witamin i składników mineralnych w organizmie jest bardzo rozległa. Nie dostarczają one organizmowi energii, czyli nie mają kalorii, odpowiadają natomiast m.in. za odporność na infekcje, proces krwiotworzenia, funkcjonowanie wielu enzymów, przekaźnictwo nerwowo – mięśniowe oraz prawidłowość składu i budowy kości.    Jakie badania przy podejrzeniu niedoborów witamin i minerałów? e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW obejmuje szeroką gamę badań, umożliwiających diagnostykę niedoborów witamin i składników mineralnych: witamina D metabolit 25(OH), witamina B12, kwas foliowy (witamina B9), wapń całkowity, fosfor, magnez, żelazo, cynk.   Niektóre witaminy produkowane są przez organizm (skóra i nerki – witamina D, bakteryjna flora jelitowa – witaminy z grupy B i witamina K), jednak w przypadku pozostałych witamin do prawidłowego funkcjonowania organizmu muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Z kolei zapotrzebowanie naszego organizmu na składniki mineralne pokrywane jest wyłącznie przez dietę. Witaminy i składniki mineralne warunkują poprawność przebiegu szeregu procesów metabolicznych i są niezbędne do życia. Ich niedobory stanowią przyczynę wielu zaburzeń i chorób. Czy i w jakiej ilości należy je suplementować? Badania zamieszczone w e-pakiecie pomogą w uzyskaniu odpowiedzi na zadane pytanie. Poznaj znaczenie badań uwzględnionych w e-pakiecie badanie niedoboru witamin i minerałów: Witamina D metabolit 25(OH) jest prehormonem, który do postaci aktywnej przekształcany jest przez nerki. To uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego oraz ważny element diagnostyki krzywicy i osteoporozy. Niedobór witaminy D może sprzyjać rozwojowi zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. Doniesienia naukowe potwierdzają również wpływ witaminy D na płodność. Jej prawidłowe stężenie warunkuje właściwy rozwój komórek jajowych i plemników, wpływa także na zagnieżdżenie i rozwój zarodka w macicy. Udowodniono również, że prawidłowe stężenie witaminy D jest istotnym czynnikiem w profilaktyce niektórych typów nowotworów (raka piersi, jelita grubego i prostaty). Witamina B12 jest nieodzownym elementem warunkującym prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego i nerwowego. Skutkiem jej niedoborów, które mogą wynikać z rodzaju diety (np. wegańska) i nieprawidłowości w stosowanej diecie są m.in. zaburzenia neurologiczne i psychiczne, choroby neurodegeneracyjne i anemia megaloblastyczna. Niedobór witaminy B12 może być również przyczyną poronień i wad rozwojowych płodu.   Kwas foliowy (witamina B9), podobnie jak witamina B12, odpowiada za proces krwiotworzenia i funkcjonowanie układu nerwowego. Jest szczególnie istotny dla kobiet w ciąży, u których niedobory mogą prowadzić do rozwoju wad cewy nerwowej płodu. Na niedobór kwasu foliowego narażeni są palacze, osoby nadużywające alkoholu, nastolatkowie na etapie intensywnego wzrostu, osoby starsze oraz osoby z zespołami upośledzonego wchłaniania. Prawdopodobieństwo niedoboru zwiększa stosowanie leków przeciwpadaczkowych.  Wapń całkowity. Prawidłowe stężenie wapnia we krwi warunkuje właściwą budowę kośćca i zębów, pracę mięśni i układu nerwowego, ale także układu krzepnięcia. Jego niskie stężenie (hipokalcemia) wiąże się ze zwiększoną pobudliwością nerwowo – mięśniową (drganie i przykurcze mięśni), zwiększonym ryzykiem kamicy nerkowej, zwiększoną podatnością na złamania (osteoporoza) oraz objawami arytmii i zaburzeniami widzenia. Prowadzi także do objawów dermatologicznych: suchej i łuszczącej się skóry, kruchych paznokci, cienkich i szorstkich włosów. W niektórych przypadkach hipokalcemia odpowiedzialna jest za objawy psychiatryczne, takie jak lęk, depresja i niestabilność emocjonalna.  Fosfor nieorganiczny jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, mięśniowego i kostnego. Wskazaniem do jego oznaczenia są: niedobór witaminy D, objawy osłabienia mięśni i kości, zaburzenia neurologiczne, ale także choroby nerek (przewlekła niewydolność i kamica nerkowa) i przytarczyc. Jego prawidłowe stężenie we krwi jest kluczowe u dzieci, u których minerał ten w największym stopniu wykorzystywany jest do budowy kości, zębów, tkanek miękkich, ale także błon komórkowych.  Magnez bierze udział w przekazywaniu impulsów nerwowo – mięśniowych, wpływa również na poprawne funkcjonowanie przytarczyc, czyli gruczołów odpowiedzialnych za utrzymywanie prawidłowego poziomu wapnia w organizmie.  Stężenie magnezu we krwi regulowane jest przez nerki, stąd choroby nerek są wskazaniem do regularnego monitorowania jego poziomu. Oznaczenie magnezu jest niezbędne w ustaleniu przyczyny nawracających skurczy mięśniowych, drżenia lub/i osłabienia mięśni oraz uczucia mrowienia, ale także zaburzeń rytmu serca. Szacuje się, że niedobór magnezu może dotyczyć nawet 10% populacji. Żelazo to pierwiastek warunkujący prawidłowość procesu tworzenia krwinek czerwonych. Jego niedobór zwykle jest konsekwencją małej podaży w diecie, zwiększonego zapotrzebowania (np. okres wzmożonego wzrostu, ciąża) lub nadmiernej utraty z organizmu (np. krwawienia z przewodu pokarmowego, obfite miesiączki). Konsekwencją niedoboru żelaza jest anemia mikrocytarna, objawiająca się osłabieniem, bladością powłok skórnych, spadkiem kondycji fizycznej, kołataniem serca, zawrotami i bólem głowy, drażliwością. U dzieci obserwuje się opóźnione dojrzewanie (brak miesiączki, nieregularne miesiączki), trudności w gojeniu ran, brak koncentracji i trudności w zapamiętywaniu, spaczony apetyt (potrzeba zjadania produktów niejadalnych np. kredy, ziemi, mąki ziemniaczanej). Niezależnie od wieku pojawiają się problemy ze skórą, jest ona sucha, nadmiernie przerzedzają się włosy.  Cynk ze względu na swój udział w budowie kilkudziesięciu różnych enzymów, uczestniczy w metabolizmie węglowodanów i białek, procesie mineralizacji kości, gojenia się ran i regeneracji mięśni. Niedobór cynku może być przyczyną zmniejszonego tempa wzrostu u dzieci, obniżonego stężenia hormonów płciowych (hipogonadyzm), niedoborów odporności, czy też marskości wątroby. Konsekwencją niedoboru mogą być również choroby skóry, w tym wypadanie włosów i łamliwość paznokci, przewlekłe zmęczenie i spadek libido. Badanie poziomu witamin i minerałów to odpowiedzialne zachowanie, świadczące o przemyślanym podejściu do własnego zdrowia i stylu życia. Wyniki badań posłużą ustaleniu przyczyn doskwierających objawów oraz stanowią podstawę do sprecyzowania dawki suplementacji witamin lub składników mineralnych. Ze względu na wzajemne zależności występujące w organizmie i wieloczynnikowy charakter chorób i zaburzeń wynikających z niedoborów witamin i minerałów, uzyskane wyniki badań należy skonsultować z lekarzem.   Co może mieć wpływ na wynik badania poziomu witamin i minerałów? *Od osób suplementujących biotynę w dawce >5mg/dobę, materiał do badania należy pobierać najwcześniej po 8 godz. od ostatniego zażycia biotyny. Jak się pobiera materiał do badania niedoboru witamin i minerałów? Do wykonania badań uwzględnionych w e-pakiecie niezbędna jest próbka krwi.  Ile czeka się na wyniki? Od 1 do 7 dni.   Uzupełnieniem pakietu może być e-PAKIET PROFILAKTYCZNY - PODSTAWOWY, który zawiera cztery ważne badania, za pomocą których oceniona zostanie ogólna kondycja organizmu. Wśród nich występuje morfologia, na którą szczególny wpływ wywierają niedobory żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego. Glukoza i lipidogram dodatkowo obrazują sprawność zachodzących w organizmie przemian węglowodanów i tłuszczów. Natomiast CRP jest wskaźnikiem toczącego się stanu zapalnego. Zestawienie ze sobą wyników dwóch pakietów badań jest cennym uzupełnieniem wiedzy o naszym zdrowiu. Daje podstawę do wykluczenia wielu zaburzeń lub dalszego postępowania diagnostycznego.   E- PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW jest dostępny w cenie obniżonej o 15% przy zakupie e-PAKIETU PROFILAKTYCZNEGO - PODSTAWOWEGO – sprawdź ofertę TUTAJ. Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom- sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.
Sprawdź
Powiązane badania
Witamina D metabolit 25(OH)
Ocena poziomu całkowitej 25-hydroksy witaminy D - witaminy 25(OH)D, przydatna  w przebiegu zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, w tym chorób metabolicznych tkanki kostnej oraz w zatruciu witaminą D.
Sprawdź
Tagi
witamina D

Podobne artykuły