Przewodnienie organizmu – co warto wiedzieć?

Woda odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu, pełniąc wiele istotnych funkcji jak udział w regulacji temperatury ciała, transporcie składników odżywczych oraz usuwaniu z organizmu zbędnych produktów przemiany materii. Działa również jako środek nawilżający dla stawów i tkanek, co jest kluczowe dla zachowania sprawności fizycznej. Człowiek bez wody może przeżyć maksymalnie od 3 do 7 dni, zależnie od warunków zewnętrznych, takich jak temperatura czy wilgotność powietrza. Dlatego odpowiednie nawodnienie jest nieodzowne dla zachowania zdrowia i życia.

Niedobór wody w organizmie, zwany odwodnieniem, może prowadzić do wielu poważnych problemów zdrowotnych. Objawy łagodnego odwodnienia obejmują osłabienie, bóle głowy czy trudności z koncentracją. Dobrą higieną zdrowotną w życiu człowieka jest picie około 1,5 do 2,5 litrów wody, w zależności od wieku i płci. Czy można doprowadzić do przewodnienia jakie są jego konsekwencje?

Przewodnienie organizmu – przyczyny i rodzaje

Przewodnienie organizmu, znane również jako zatrucie wodne lub hiperhydratacja występuje, gdy ilość wody w organizmie przekracza zdolności nerek do jej usunięcia, co zaburza równowagę elektrolitową, a zwłaszcza poziom sodu we krwi.

Przewodnienie hipotoniczne

Charakteryzuje się nadmiarem wody w organizmie, przy jednoczesnym obniżeniu stężenia sodu we krwi (hiponatremia). Nadmiar wody rozcieńcza elektrolity w płynach ustrojowych. To z kolei prowadzi do przemieszczenia wody do wnętrza komórek, co wywołuje ich obrzęk, z czego szczególnie niebezpieczny jest obrzęk komórek mózgowych, który może skutkować poważnymi objawami neurologicznymi, takimi jak bóle głowy, nudności, drgawki, a w skrajnych przypadkach nawet śpiączka i śmierć.

Przewodnienie hipertoniczne

Przewodnienie hipertoniczne to stan, w którym w organizmie gromadzi się nadmiar płynów o wysokim stężeniu sodu, co prowadzi do hipernatremii (zbyt wysokiego poziomu sodu we krwi). Przyczyną może być spożycie hipertonicznych roztworów, picie wody morskiej lub niewłaściwe podawanie płynów dożylnie. W wyniku tego woda z komórek migruje do przestrzeni zewnątrzkomórkowej, co powoduje ich odwodnienie i kurczenie się. Objawy przewodnienia hipertonicznego obejmują suchość błon śluzowych, osłabienie, skurcze mięśni oraz zaburzenia neurologiczne. W skrajnych przypadkach może dojść do uszkodzenia narządów i zagrożenia życia.

Przewodnienie izotoniczne

Przewodnienie izotoniczne to stan, w którym w organizmie dochodzi do nadmiernego gromadzenia płynów o prawidłowym stężeniu elektrolitów. Oznacza to, że stężenie sodu we krwi (normonatremia) pozostaje w normie, ale nadmiar płynów prowadzi do obrzęków tkanek i zwiększenia objętości krwi krążącej. Przyczyną mogą być choroby takie jak niewydolność serca, marskość wątroby, zespół nerczycowy, a także nadmierne podawanie izotonicznych płynów dożylnych. Objawy to obrzęki, podwyższone ciśnienie krwi, duszność i uczucie ciężkości. 

Podsumowując, do przyczyn przewodnienia organizmu można zalicza się:

• zaburzenia pracy nerek (np. niewydolność nerek), które ograniczają usuwanie nadmiaru płynów,
• choroby serca, takie jak niewydolność serca, powodujące zatrzymywanie płynów,
• choroby wątroby (np. marskość wątroby), prowadzące do zatrzymania wody w organizmie,
• zaburzenia hormonalne, takie jak nadmierne wydzielanie wazopresyny (ADH), która odpowiada za gospodarkę wodno-elektrolitową,
• zbyt szybkie podawanie dużych ilości płynów dożylnie,
• nadmierne spożycie wody przez sportowców, szczególnie trenujących w ekstremalnych warunkach,
• zespoły związane z niewłaściwym działaniem przysadki mózgowej (np. zespół Schwartza-Barttera),
• kompulsywne picie wody przez osoby z zaburzeniami psychicznymi,
• przewodnienia u pacjentów dializowanych,
• rzadko nadmierne spożycie wody w krótkim czasie.

Przewodnienie organizmu – objawy

Do najczęstszych objawów przewodnienia organizmu należą:

• obrzęki (szczególnie twarzy, dłoni, stóp i kostek),
• przesięki w jamach ciała,
• wzrost masy ciała w krótkim czasie,
• obrzęk płuc, duszność i trudności z oddychaniem,
• zwiększone ciśnienie krwi,
• bóle głowy,
• zmęczenie i osłabienie,
• zmniejszona ilość oddawanego moczu,
• mdłości i wymioty,
• zaburzenia pracy serca (np. przyspieszone tętno),
• zaburzenia neurologiczne (dezorientacja, ospałość).

Przewodnienie organizmu – skutki

Skutki przewodnienia wody w organizmie mogą być poważne i prowadzić do licznych komplikacji zdrowotnych. Jednym z najgroźniejszych następstw jest zaburzenie równowagi elektrolitowej, zwłaszcza spadek poziomu sodu we krwi, co wpływa na funkcjonowanie komórek, w tym komórek nerwowych. W skrajnych przypadkach może dojść do obrzęku mózgu, co prowadzi do drgawek, utraty przytomności, a nawet śpiączki. Długotrwałe przewodnienie może również obciążać serce, prowadząc do niewydolności serca, gdyż nadmiar płynów zwiększa objętość krwi krążącej i wymusza na sercu intensywniejszą pracę. Może to prowadzić do zawału serca lub innych problemów kardiologicznych, jak również obrzęku płuc.

Przewodnienie może również obciążać nerki, które są odpowiedzialne za usuwanie nadmiaru wody z organizmu. W sytuacji, gdy ich zdolności filtracyjne są przeciążone, może dojść do ich niewydolności. Nieleczone przewodnienie może mieć poważne, zagrażające życiu konsekwencje, dlatego szybkie zdiagnozowanie i leczenie jest kluczowe.

Przewodnienie organizmu a anemia

Przewodnienie organizmu może pogłębiać objawy anemii, choć samo w sobie nie jest bezpośrednią przyczyną tego schorzenia. Nadmiar płynów w krwiobiegu rozcieńcza krew, co obniża stężenie hemoglobiny, kluczowego białka odpowiedzialnego za transport tlenu. W efekcie osoba z przewodnieniem i jednoczesną anemią odczuwa nasiloną duszność, zmęczenie oraz osłabienie, wynikające z jeszcze gorszego dotlenienia tkanek. Dodatkowo przewodnienie może utrudniać prawidłową diagnozę anemii, ponieważ sztucznie obniża wartości krwi podczas badania morfologicznego.

Przewodnienie organizmu – leczenie

Leczenie przewodnienia organizmu polega głównie na usunięciu nadmiaru wody z organizmu oraz przywróceniu prawidłowej równowagi elektrolitowej. W przypadku łagodnego przewodnienia zaleca się ograniczenie spożycia płynów oraz soli, co może pomóc w przywróceniu równowagi. W cięższych przypadkach może być konieczna hospitalizacja i stosowanie diuretyków, czyli leków, które zwiększają wydalanie moczu i pomagają usunąć nadmiar wody. Dodatkowo ważne jest monitorowanie i korygowanie poziomów elektrolitów, takich jak sód i potas, aby zapobiec powikłaniom. W przypadku przewodnienia spowodowanego chorobami podstawowymi konieczne jest leczenie schorzenia, które jest jego przyczyną.

Przewodnienie organizmu a śmierć

Przewodnienie może prowadzić do śmierci, szczególnie w skrajnych przypadkach poważnych zaburzeń nerek, zaburzeń hormonalnych związanych z przysadką mózgową czy nadmiernej infuzji płynów wysokoelektrolitowych w jednostkach medycznych. 

Podsumowanie – FAQ

Ile wody maksymalnie w ciągu dnia człowiek powinien wypijać?

Zalecana ilość wody, jaką dorosły człowiek powinien wypijać w ciągu dnia, wynosi około 1,5 do 2,5 litrów, co odpowiada około 8-12 szklankom. Ostateczna ilość może się różnić w zależności od indywidualnych potrzeb, płci, aktywności fizycznej i warunków atmosferycznych.

Jak zapobiegać przewodnieniu organizmu?

Aby zapobiegać przewodnieniu organizmu, należy kontrolować ilość spożywanej wody, szczególnie w czasie intensywnego wysiłku fizycznego lub w gorącym klimacie. Ważne jest również monitorowanie objawów nadmiaru płynów, takich jak obrzęki czy bóle głowy. Osoby z chorobami nerek lub hormonalnymi powinny szczególnie uważać i być pod stałą opieką lekarza.

Czy przewodnienie organizmu może wpłynąć na wyniki badań krwi i moczu?

Tak, przewodnienie organizmu może wpłynąć na wyniki badań krwi i moczu. W przypadku badań krwi nadmiar płynów może prowadzić do rozcieńczenia stężenia elektrolitów i innych substancji w krwi. W moczu przewodnienie może skutkować obniżoną gęstością i stężeniem składników, co utrudnia ocenę funkcji nerek i równowagi elektrolitowej.

Jakie są różnice między przewodnieniem a zatruciem wodnym?

Przewodnienie to stan, w którym nadmiar płynów może prowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej – zazwyczaj nie jest to groźne i do opanowania. Zatrucie wodne natomiast, występuje, gdy nadmierna ilość wody rozcieńcza sód we krwi do niebezpiecznie niskiego poziomu, co może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. 

Czy niektóre stany psychiczne mogą przyczyniać się do przewodnienia organizmu?

Tak, niektóre stany psychiczne, takie jak psychogenna polidypsja, mogą prowadzić do przewodnienia organizmu. Osoby z tym zaburzeniem odczuwają niekontrolowaną potrzebę picia dużych ilości wody.

Dr n.med. Iwona Chromik