Refluks żółciowy – objawy, dieta, leczenie

Refluks żółciowy, znany również jako refluks żółciowy żołądkowo-przełykowy, to schorzenie polegające na cofaniu się żółci z dwunastnicy do żołądka, a czasem nawet do przełyku. Jest to stan, który może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym zapalenia żołądka, nadżerek oraz przewlekłego zapalenia przełyku. Objawy refluksu żółciowego mogą być mylone z refluksem żołądkowo-przełykowym, ale często są bardziej uporczywe i trudniejsze do złagodzenia. W artykule omówimy objawy refluksu żółciowego, zalecaną dietę oraz dostępne metody leczenia, które mogą pomóc w zarządzaniu tym schorzeniem i poprawie jakości życia pacjentów.

Refluks żółciowy – co to jest?

Jednym z zaburzeń układu pokarmowego jest refluks, który może występować niezależnie od płci i wieku. Może on pojawić się u dorosłych, ale także u dzieci i niemowląt, związany z niedojrzałością ich układu pokarmowego. Najbardziej znaną postacią tego zaburzenia jest refluks żołądkowo-przełykowy, znany również jako GERD (gastroesophageal reflux disease), który charakteryzuje się cofaniem treści żołądkowej do przełyku. Objawy GERD mogą obejmować zgagę, kwaśne odbijanie, ból w klatce piersiowej i trudności z połykaniem. Wystąpienie refluksu żołądkowo-przełykowego może być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak osłabienie dolnego zwieracza przełyku, nieodpowiednia dieta, styl życia oraz stres, który może prowadzić do tzw. refluksu stresowego.

Refluks żółciowy to zaburzenie czynnościowe, które polega na patologicznym zarzucaniu treści (żółci) z jelit (dwunastnicy) w górę układu pokarmowego, do żołądka, a nawet przełyku. Z tego powodu określany jest również mianem refluksu jelitowo-żołądkowego bądź dwunastniczo-żołądkowego. Jest to zjawisko patologiczne, które może powodować poważne zaburzenia metaboliczne i funkcjonalne organizmu, takie jak stany zapalne i uszkodzenia błon śluzowych. Przyczyną tego stanu jest nieprawidłowe działanie odźwiernika, który dzieli oba narządy, oraz niedostateczna perystaltyka, czyli ruchy mięśniowe zapewniające przesuwanie pokarmu w dół jelit.

Sprawdź także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/dieta-na-refluks-co-jesc-przy-refluksie/

Żółć to płyn wydzielany przez wątrobę, który gromadzi się w pęcherzyku żółciowym i jest uwalniany do dwunastnicy w odpowiedzi na spożycie pokarmu, zwłaszcza tłuszczów, ponieważ zawiera substancje niezbędne do ich trawienia i wchłaniania. Podczas normalnego trawienia, zwieracz Oddiego, który znajduje się między pęcherzykiem żółciowym a dwunastnicą, reguluje przepływ żółci do dwunastnicy. W przypadku refluksu żółciowego, ten mechanizm może być zaburzony, co skutkuje cofaniem się substancji z dwunastnicy do żołądka i dalszych fragmentów jelitowych. Objawy refluksu żółciowego mogą być uciążliwe, a w niektórych przypadkach prowadzą do poważnych powikłań, takich jak choroby wątroby i dróg żółciowych. Właściwa diagnoza i leczenie są kluczowe dla zapobieżenia poważnym konsekwencjom refluksu żółciowego.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/zapalenie-przelyku-jak-rozpoznac-i-leczyc/

W większości przypadków problem dotyczy pacjentów, którzy przeszli poważne interwencje chirurgiczne w obrębie układu pokarmowego, takie jak częściowa resekcja żołądka lub cholecystektomia, czyli usunięcie pęcherzyka żółciowego.

Ważne jest, aby nie mylić patologicznego refluksu żółciowego z fizjologicznym, który jest naturalnym, nieznacznym i niegroźnym zjawiskiem występującym w okresie międzytrawiennym.

Podobnie jak w przypadku refluksu GERD, nieleczony refluks żółciowy może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie przełyku, jednak sam przebieg tej dysfunkcji jest inny.  W odróżnieniu od kwaśnego refluksu żołądkowo-przełykowego, który może być skutecznie leczony za pomocą inhibitorów pompy protonowej (IPP), w przypadku refluksu żółciowego nie ma równie efektywnej metody farmakoterapii.

Refluks żółciowy – przyczyny

Refluks żółciowy może dotknąć każdego, ale istnieją grupy bardziej narażone na to schorzenie. Do nich należą osoby po zabiegach chirurgicznych w obszarze żołądka i przewodu pokarmowego, takich jak cholecystektomia (usunięcie pęcherzyka żółciowego) czy gastrektomia (usunięcie żołądka lub jego części). Po takich operacjach dochodzi do zmiany anatomicznej układu trawiennego, co zwiększa ryzyko refluksu żółciowego. Schorzenie może również wynikać z dysfunkcji zwieracza Oddiego, który kontroluje przepływ żółci z pęcherzyka do dwunastnicy. Jeśli zwieracz ten nie działa poprawnie, może dochodzić do cofania się żółci z dwunastnicy do żołądka, a nawet do przełyku.

Inne czynniki sprzyjające refluksowi żółciowemu to:

• Zaburzenia motoryki jelit,
• Obniżone napięcie zwieracza żołądka,
• Urazy brzucha,
• Otyłość i nadwaga,
• Palenie papierosów,
• Nadmierna konsumpcja alkoholu,
• Niezdrowa dieta bogata w tłuszcze i pikantne potrawy,
• Niektóre choroby, takie jak choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie trzustki czy cukrzyca.

W niektórych przypadkach przyczyna refluksu żółciowego pozostaje nieznana lub nie da się jej jednoznacznie określić.

Refluks żółciowy – objawy

Typowe objawy refluksu żółciowego to:

• ból w nadbrzuszu pojawiający się 30-60 minut po posiłku,
• uczucie pełności,
• mdłości, nudności,
• wymioty żółcią.

Warto zaznaczyć, że refluks żółciowy dwunastniczo-żołądkowy nie jest zazwyczaj tak uciążliwy jak refluks żołądkowo-przełykowy, który jest bardziej powszechny. W przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego zarzucana treść jest silnie zakwaszona, co powoduje poważne podrażnienia błon śluzowych.

Żółć, będąca produktem wątroby, trafia do dwunastnicy przez tzw. brodawkę Vatera i ma bardziej neutralne pH. Jej obecność w żołądku często udaje się zdiagnozować dopiero podczas gastroskopii, ponieważ na co dzień nie zawsze objawia się ona w sposób zauważalny dla pacjenta.

Refluks żółciowy – diagnoza

Refluks dwunastniczo-żołądkowy, nazywany także refluksem żółciowym, jest schorzeniem, w którym treść z dwunastnicy, w tym żółć, cofa się do żołądka, a czasem nawet do przełyku, co może prowadzić do uszkodzenia błony śluzowej i powodować szereg objawów, takich jak pieczenie, ból brzucha czy uczucie gorzkiego smaku w ustach. Aby dokładnie zdiagnozować to schorzenie, stosuje się różnorodne techniki diagnostyczne. Jednym z kluczowych badań jest test HIDA, który opiera się na zastosowaniu znacznika radioizotopowego. Pacjent spożywa posiłek zawierający ten znacznik, który pozwala na śledzenie przepływu treści pokarmowej w przewodzie pokarmowym. Radiologiczne zdjęcia jamy brzusznej wykonane po spożyciu posiłku umożliwiają ocenę czy treść dwunastnicy cofa się do żołądka, co stanowi podstawę diagnozy refluksu żółciowego.

Kolejną metodą stosowaną w diagnozie refluksu dwunastniczo-żołądkowego jest badanie Bilitec, które pozwala na długoterminowy pomiar ilości żółci w żołądku. W ramach tego badania pacjentowi zakłada się cienką sondę nosowo-żołądkową, która jest podłączona do urządzenia rejestrującego zmiany w stężeniu żółci w żołądku przez cały dzień. Metoda ta umożliwia dokładne monitorowanie refluksu w warunkach codziennej aktywności pacjenta i dostarcza cennych informacji na temat nasilenia problemu.

Oprócz tych badań, często wykonuje się również gastroduodenoskopię, która pozwala na bezpośrednie obejrzenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Badanie endoskopowe jest szczególnie przydatne w ocenie ewentualnych uszkodzeń błony śluzowej, takich jak nadżerki czy owrzodzenia, które mogą być wynikiem długotrwałego refluksu. Dodatkowo, aby uzyskać pełniejszy obraz sytuacji, lekarze często zlecają pH-metrię, zwłaszcza 24-godzinną. pH-metria mierzy poziom kwasowości w różnych częściach przewodu pokarmowego, co pozwala na precyzyjne określenie, jak często i w jakim stopniu dochodzi do cofania się treści żołądkowej i żółci do przełyku. Dzięki tym różnorodnym badaniom można postawić trafną diagnozę i zaplanować odpowiednie leczenie, które zminimalizuje objawy refluksu i zapobiegnie dalszym powikłaniom.

Refluks żółciowy – leczenie, dieta i leki bez recepty

Prawidłowo zbilansowana dieta na refluks żółciowy powinna być:

• Lekkostrawna: Należy unikać potraw ciężkostrawnych i długo zalegających w układzie pokarmowym, takich jak smażone mięsa, wyroby ciastkarskie (zwłaszcza z bitą śmietaną), grzyby, i rośliny strączkowe.
• Ograniczona w tłuszcze i węglowodany, bogata w białko: Dobre źródła białka to chude mięso i nabiał, natomiast rośliny strączkowe, choć bogate w białko, mogą nie być wskazane.
• Regularna: Posiłki należy spożywać w niewielkich ilościach, ale regularnie, najlepiej 5 razy dziennie co 2-3 godziny.

Przepisy w diecie na refluks żółciowy powinny uwzględniać dużą ilość potraw przygotowywanych na parze, duszonych lub pieczonych, a unikać smażonych.

Co jeść przy refluksie żółciowym? Przede wszystkim:

• Chude mięsa: kurczak, indyk, cielęcina,
• Chude wędliny drobiowe,
• Chude ryby, najlepiej nie zatopione w oleju,
• Chude mleko i jego przetwory,
• Warzywa na parze,
• Pieczywo typu graham.

Siemię lniane jest często stosowane w leczeniu refluksu żółciowego. Kiedy nasiona lnu są przygotowane w formie kisielu lub wywaru, tworzą wodnistą, ale gęstą konsystencję, która przekształca się w kleisty żel. Ten żel pokrywa błony śluzowe żołądka i przełyku, tworząc ochronną warstwę, która zabezpiecza przed działaniem kwasów żółciowych i żołądkowych.

Dodatkowo, siemię lniane jest bogate w błonnik pokarmowy, który przyspiesza przesuwanie strawionego pokarmu przez jelita, działając podobnie do niektórych leków stosowanych w terapii refluksu żółciowego.

Warto jednak zaznaczyć, że wbrew dawnym przekonaniom, siemię lniane nie ma właściwości odkwaszających i nie zmienia pH przewodu pokarmowego.

Różne zioła stosowane na refluks żółciowy mają na celu przede wszystkim usprawnienie motoryki przewodu pokarmowego, zmniejszenie produkcji żółci oraz ochronę ścian żołądka i przewodu pokarmowego.

W naturalnym leczeniu refluksu żółciowego, oprócz siemienia lnianego, można również stosować:

• Prawoślaz lekarski,
• Podbiał pospolity,
• Rumianek,
• Nagietek lekarski.

Wśród leków dostępnych bez recepty na refluks żółciowy można wymienić:

• Kwas ursodeoksycholowy: Jest to naturalny kwas żółciowy, który pomaga w metabolizmie kwasów tłuszczowych i rozrzedza żółć produkowaną przez organizm.
• Inhibitory pompy protonowej: Leki takie jak omeprazol i jego analogi hamują wydzielanie soków żołądkowych. Chociaż nie działają bezpośrednio na refluks żółciowy, zmniejszają wspólne działanie żółci i kwasu żołądkowego na błony przełyku.

Z innych leków, które mogą być stosowane w leczeniu refluksu żółciowego, metoklopramid jest dostępny na receptę, podobnie jak sukralfat. Cholestyramina nie jest dopuszczona do obrotu w Polsce i często jest kupowana przez pacjentów za granicą, np. w Niemczech.

Pamiętaj, że przed rozpoczęciem stosowania jakichkolwiek leków na refluks żółciowy, warto skonsultować się ze specjalistą w dziedzinie gastrologii oraz wykonać zalecane badania. Objawy tego schorzenia nie są na tyle specyficzne, aby można było postawić jednoznaczną diagnozę bez konsultacji z lekarzem.