Rozedma płuc – objawy, przyczyny, rokowania

Rozedma płuc to choroba, w którym dochodzi do nieodwracalnych zniszczeń pęcherzyków płucnych, w wyniku czego pojawiają się narastające trudności w oddychaniu prowadzące do niewydolności oddechowej. Na rozedmę płuc szczególnie narażeni są palacze. Jak ją rozpoznać i leczyć? Czy rozedma płuc jest groźna? Wyjaśniamy w poniższym artykule.

Co to jest rozedma płuc?

Rozedmę płuc definiuje się jako nieprawidłowe i trwałe powiększenie przestrzeni powietrznych, znajdujących się obwodowo od oskrzelików końcowych w płucach wraz z towarzyszącym zniszczeniem ścian pęcherzyków oddechowych. Rozedma zaliczana jest do obturacyjnych schorzeń układu oddechowego, czyli takich, w których występuje ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Rozedma płuc została po raz pierwszy opisana już w roku 1835. Ponieważ zazwyczaj współwystępuje ona z przewlekłym zapaleniem oskrzeli, w 1964 roku wprowadzono określenie: przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Współcześnie rozedma płuc uważana jest za składową POChP, choć w klasyfikacji ICD ma odrębną pozycję.  

Rozedma płuc – przyczyny

Najważniejszym czynnikiem uszkadzającym tkankę płucną w przebiegu rozedmy jest palenie papierosów – aż około 80% pacjentów ma w wywiadzie czynne lub przeszłe palenie. W nieco mniejszym stopniu do choroby przyczynia się innego rodzaju tytoń oraz bierne wdychanie dymu nikotynowego. Szacuje się, że POChP rozwinie się u prawie połowy palaczy.

Inne przyczyny i czynniki ryzyka prowadzące do rozwoju rozedmy płuc i POChP:

• narażenie zawodowe na wdychanie szkodliwych dymów, pyłów i chemikaliów,
• wdychanie produktów niepełnego procesu spalania w paleniskach domowych,
• silne zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego,
• choroby układu oddechowego: astma, nadreaktywność oskrzeli, przewlekłe zapalenie oskrzeli,
• gruźlica, HIV,
• niska masa urodzeniowa, nawracające infekcje układu oddechowego w dzieciństwie,
• czynniki genetyczne – wrodzony niedobór alfa-1-antytrypsyny.

Rozedma płuc – etapy

Rozedma rozwija się powoli i początkowo przebiega skrycie, często bez uchwytnych objawów. Początkowe etapy mogą nie być wykrywalne nawet w badaniach czynnościowych płuc. 

W odpowiedzi na szkodliwe czynniki dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w drogach oddechowych, w wyniku czego następuje ograniczenie przepływu powietrza (obturacja). Podczas wydechu część powietrza zostaje uwięziona w pęcherzykach oddechowych, co prowadzi do rozdęcia płuc. W dalszym etapie następuje niszczenie ścian pęcherzyków oddechowych i ich podpór, co powoduje powstawanie przestrzeni wypełnionych powietrzem, które nie może zostać usunięte z płuc.

W miarę postępu choroby i niszczenia kolejnych fragmentów tkanki płucnej pojawiają się kolejne pęcherze rozedmowe, które mogą łączyć się ze sobą powiększając przestrzeń, w której zalega powietrze. Chory nie może wykonać pełnego wydechu, w wyniku czego wdech wymaga zwiększonego wysiłku.

W praktyce lekarskiej etapy zaawansowania rozedmy i choroby POChP określa się na podstawie wyników badań spirometrii z podaniem leku rozkurczającego oskrzela. Na podstawie wskaźnika FEV₁, który określa objętość powietrza wydychanego w pierwszej sekundzie natężonego wydechu wyróżnia się cztery stopnie obturacji dróg oddechowych opisane w tzw. skali GOLD (ang. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease):

• lekka, FEV₁ >80% (GOLD 1)
• umiarkowana, FEV₁ 50-80% (GOLD 2)
• ciężka, FEV₁ 30-50% (GOLD 3)
• bardzo ciężka, FEV₁ <30% (GOLD 4)

Potwierdzeniem zmian rozedmowych są badania tomografii HRCT, która uwidacznia zmiany w obrębie płuc. 

Rozedma płuc – objawy

Objawy odczuwane przez osobę z rozedmą zależą od stopnia zaawansowania zmian w płucach. 

Pierwszy i najbardziej charakterystyczny objaw rozedmy to duszność, czyli subiektywne wrażenie braku powietrza lub problemy z oddychaniem. Początkowo duszność pojawia się przy większym wysiłku, np. przy bieganiu lub wchodzeniu po schodach. Na tym etapie często może być błędnie uznawana za brak odpowiedniej kondycji i bagatelizowana. Wraz z rozwojem choroby duszności odczuwane stają się już przy umiarkowanym wysiłku podczas codziennych czynności. W zaawansowanym stadium rozedmy duszność utrzymuje się nawet podczas odpoczynku.

📌 Sprawdź: e-Pakiet Pierwiastków – zanieczyszczenie środowiska (np. palacze papierosów, górnicy, hutnicy)

Inne objawy rozedmy płuc odczuwalne w bardziej zaawansowanych etapach choroby:

• ogólne osłabienie, zmęczenie,
• uczucie ucisku w klatce piersiowej,
• suchy kaszel,
• obrzęki nóg i stóp,
• utrata wagi,
• zasinienie skóry,
• zniekształcenie klatki piersiowej (tzw. klatka beczkowata). 

Rozedma płuc – leczenie

Wyleczenie rozedmy płuc nie jest możliwe, ponieważ uszkodzenia w obrębie płuc mają charakter nieodwracalny. Leczenie skupia się na zmniejszeniu odczuwanych objawów w celu poprawy jakości życia i tolerancji wysiłku oraz zapobieganiu postępowi choroby. Na proces terapeutyczny składają się w zależności od stopnia zaawansowania choroby:

• całkowite wyeliminowanie palenia tytoniu lub innego narażenia na szkodliwe substancje,
• farmakoterapia – głównie leki rozszerzające oskrzela oraz glikokortykosteroidy wziewne,
• umiarkowana aktywność fizyczna,
• rehabilitacja oddechowa,
• tlenoterapia w warunkach domowych,
• zabieg operacyjny zmniejszający objętość płuc.

Rozedma płuc – rokowania

Przewlekła obturacyjna choroba płuc, w przebiegu której rozwija się rozedma płuc należy do najczęstszych przyczyn zgonu na świecie. W Polsce choruje około 10 procent osób po 40. roku życia, głównie mężczyzn. Wiele przypadków pozostaje niezdiagnozowanych. 

Rokowania przy rozedmie płuc zależą od stopnia zaawansowania choroby w momencie jej rozpoznania. Im wcześniej zastosowana zostanie odpowiednia terapia tym większe są szanse na spowolnienie postępu choroby. Podstawą w każdym przypadku jest rzucenie palenia.  

Choroby współistniejące takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby sercowo-naczyniowe czy refluks żołądkowo-przełykowy przyczyniają się do pogorszenia rokowania. 

W przebiegu POChP i rozedmy płuc mogą rozwinąć się powikłania w postaci niewydolności serca, osteoporozy, choroby zakrzepowo-zatorowej oraz depresji. Rozedma zwiększa również ryzyko zachorowania na nowotwór płuca.  

Mgr Marta Filipowska