Sibo – objawy neurologiczne. Jak je rozpoznać?

Zespół SIBO (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth), czyli przerost flory bakteryjnej w jelicie cienkim, to problem zdrowotny, o którym coraz częściej słyszy się w gabinetach lekarskich i dietetycznych. SIBO jest przyczyną nawracających uporczywych dolegliwości i obniżenia jakości życia. Choć najbardziej znany jest z objawów gastrycznych, takich jak wzdęcia, bóle brzucha czy biegunki lub/i zaparcia, SIBO może wywoływać również symptomy neurologiczne. Zrozumienie tych nietypowych objawów jest kluczowe dla prawidłowego rozpoznania i skutecznego leczenia. W tym artykule omówimy, jakie objawy neurologiczne mogą być związane z występowaniem SIBO, jak je rozpoznać oraz jakie mechanizmy mogą je powodować.

Czym jest SIBO?

Zespół SIBO to stan, w którym dochodzi do nadmiernego wzrostu liczby bakterii w jelicie cienkim. W prawidłowych warunkach flora bakteryjna jelit jest zdominowana przez bakterie zasiedlające jelito grube, podczas gdy jelito cienkie jest relatywnie ubogie w mikroorganizmy. Przerost bakteryjny w jelicie cienkim może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, zarówno jelitowych, jak i pozajelitowych.

Do najczęstszych objawów SIBO należą:

• wzdęcia,
• bóle brzucha,
• biegunki lub zaparcia,
• mdłości, zgaga,
• uczucie przelewania w brzuchu,
• uczucie pełności po posiłkach.

Jednak coraz więcej badań wskazuje, że SIBO nietypowo objawiać się może przez pojawienie symptomów neurologicznych. Co stanowi nowe spojrzenie na obraz kliniczny tego schorzenia.

SIBO – neurologiczne objawy 

Objawy neurologiczne w zespole SIBO mogą być zaskakujące i trudne do powiązania z SIBO, czyli głównie problemami jelitowymi. Jednak po przeanalizowaniu, często obok problemów jelitowych, również pojawiają się te neurologiczne, m.in.:

Mgła mózgowa

Pacjenci często zgłaszają problemy z koncentracją, uczucie zmęczenia umysłowego oraz trudności w przetwarzaniu informacji. Tak zwana „mgła mózgowa” może wynikać z produkcji toksyn przez bakterie występujące w przeroście bakteryjnym jelita cienkiego. Te toksyny mogą wpływać na funkcjonowanie mózgu, powodując uczucie dezorientacji i spowolnienie procesów poznawczych.

Neuropatia obwodowa

Niektóre osoby z SIBO doświadczają objawów neuropatii, takich jak drętwienie, mrowienie czy bóle w kończynach. Mechanizm tego zjawiska może być związany z niedoborami witamin z grupy B, które często występują u pacjentów z przerostem bateryjnym. Bakterie w jelicie cienkim mogą bowiem konsumować witaminy przed ich wchłonięciem przez organizm. Dodatkowo niedobory witaminy B12 mogą być związane utrudnianiem jej wchłaniania, ze względu na występujące w przebiegu SIBO uszkodzenia błony śluzowej jelita krętego w miejscach wiązania tej witaminy. 

Zaburzenia nastroju

W SIBO objawy neurologiczne obejmują także problemy emocjonalne, takie jak zwiększony lęk, niepokój, drażliwość, a nawet obniżenie nastroju i depresja. Może to wynikać z zaburzeń występujących w osi jelitowo-mózgowej, która odgrywa kluczową rolę w regulacji emocji i funkcjonowania mózgu. Przerost flory bakteryjnej może zakłócać produkcję neuroprzekaźników, takich jak serotonina, która jest syntetyzowana w dużej mierze w jelitach i bezpośrednio wpływa na nastrój.

Bóle głowy i migreny

Wiele osób z SIBO zgłasza nawracające bóle głowy. Badania sugerują, że może to być spowodowane stanem zapalnym oraz wytwarzaniem toksyn bakteryjnych, które mogą przedostawać się ze światła jelit do krwiobiegu i wpływać na układ nerwowy.

Mechanizmy łączące SIBO z objawami neurologicznymi

Mechanizmy powstania dolegliwości pozajelitowych w tym związanych z układem nerwowym w przebiegu SIBO nie są do końca poznane. Jednak do tej pory pojawienie się objawów neurologicznych wiąże się z:

•  Endotoksynami bakteryjnymi:
  • W przebiegu SIBO, często obserwuje się pojawienie zespołu jelita przesiąkliwego, które powstaje na skutek rozluźnień połączeń ścisłych między komórkami nabłonkowymi jelita. W takiej sytuacji dochodzi do przechodzenia ze światła jelita do krwiobiegu różnych substancji, w tym potencjalni niebezpiecznych dla organizmu człowieka. W SIBO bakterie zasiedlające jelito cienkie mogą wytwarzać toksyny, takie jak lipopolisacharydy (LPS). Te endotoksyny dostają się do krążenia ogólnego przez uszkodzoną barierę jelitową, wywołując stan zapalny i wpływając na funkcjonowanie mózgu.
• Niedoborami żywieniowymi:
  • Przerost mikrobioty w jelicie cienkim może prowadzić do niedoborów witamin (np. B12, D) i składników mineralnych (np. magnezu), które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
• Zaburzeniami osi jelito-mózg:
  • Oś jelitowo-mózgowa to sieć komunikacyjna łącząca układ pokarmowy z układem nerwowym. Zaburzenia tej osi widoczne są w przebiegu SIBO oraz zespołu jelita nadwrażliwego (IBS). Mogą wpływać na produkcję neuroprzekaźników oraz odpowiedź zapalną organizmu, co wpływa na nastrój, samopoczucie oraz objawy depresyjne.
• Stanami zapalnymi:
  • Przepuszczalność jelit związana z występowaniem SIBO, może prowadzić do przechodzenia różnych substancji, w tym potencjalnie patogennych, ze światła jelit do krwiobiegu, a następnie aktywować układ immunologiczny. W ten sposób może dochodzić do powstawania przewlekłego stanu zapalnego. Cytokiny zapalne, takie jak interleukiny i TNF-α, mogą nasilać problemy neurologiczne przez wpływ na funkcje mózgu i powodować zmęczenie oraz trudności poznawcze.

📌 Sprawdź: Zdrowie zaczyna się w jelitach.

Jak wyleczyć SIBO i zminimalizować objawy neurologiczne?

Leczenie SIBO wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego zarówno eliminację nadmiaru bakterii, jak i wsparcie organizmu w regeneracji. Taka terapia powinna się składać z kilku kluczowych punktów:

1. Antybiotyki i terapie ziołowe

Farmakologiczne leczenie SIBO często obejmuje stosowanie antybiotyków, takich jak rifaksymina, czy też niekiedy połącznie rifaksyminy z neomycyną lub metronidazolem. Wsparciem w leczeniu może być zastosowanie ziołowych preparatów przeciwdrobnoustrojowych, np. ekstraktu z oregano czy allicyny.

2. Dieta

Zmiana diety jest kluczowa w leczeniu SIBO. Zalecana jest dieta low FODMAP, która ogranicza spożycie fermentujących węglowodanów, stanowiących pożywienie dla bakterii. Taka dieta powinna być zastosowana po zakończeniu antybiotykoterapii. Składa się z 3 etapów: eliminacji, prowokacji i stabilizacji. Pomimo ograniczeń w spożyciu węglowodanów, powinna dążyć do zaspokojenia zapotrzebowania w błonnik pokarmowy. Ten rodzaj diety jest dość wymagający, dlatego przed jej rozpoczęciem warto skonsultować się z dietetykiem, w celu omówienia zasad postępowania. Długofalowa współpraca z dietetykiem pozwoli dobrać dietę do schorzeń pacjenta, odpowiednio ją zbilansować i zindywidualizować co z pewnością ułatwi proces.

3. Wsparcie układu nerwowego

Suplementacja witamin z grupy B, magnezu oraz kwasów omega-3 może pomóc w regeneracji układu nerwowego i redukcji objawów neurologicznych.

4. Probiotyki 

Choć stosowanie probiotyków w SIBO budzi kontrowersje, niektóre szczepy, np. z rodzaju Bifidobacterium mogą być pomocne w przywracaniu równowagi bakteryjnej w jelitach podczas leczenia SIBO. Warto jednak bardziej zatroszczyć się o mikrobiotę jelit, która wspiera pracę całego organizmu i kompleksowo podejść do probiotykoterapii. W tym celu można wykonać badanie Mikrobiota jelit Complete, które sprawdza skład mikrobioty jelit, zarówno bakterii prozdrowotnych, jak i tych potencjalnie patogennych. W przypadku bakterii prozdrowotnych sprawdzana jest liczebność bakterii m.in. ochronnych, odżywiających nabłonek jelita, ale także neuroaktywnych, wpływających na funkcjonowanie osi jelita-mózg. Na podstawie wyniku takiego badania oraz zgłoszonych chorób i dolegliwości przygotowywana jest propozycja zindywidualizowanej terapii mikrobiologicznej, której celem jest przywrócenie równowagi mikrobiologicznej w jelitach. 

5. Wsparcie bariery jelitowej

Na barierę jelitową oprócz probiotyków mają również wpływ inne składniki odżywcze. Stosowanie suplementów, takich jak maślan sodu, L-glutamina czy cynk, może pomóc w regeneracji uszkodzonej bariery jelitowej i zapobiegać przenikaniu toksyn do krążenia.

Podsumowanie

SIBO to zespół złożonych objawów, które wykraczają poza klasyczne objawy jelitowe. W SIBO nietypowe objawy, takie jak symptomy neurologiczne, mogą znacząco wpływać na jakość życia pacjentów. Rozpoznanie tych objawów wymaga uwagi i świadomości lekarzy oraz pacjentów. Kluczowe jest zrozumienie mechanizmów leżących u podstaw tych zaburzeń oraz wdrożenie kompleksowego leczenia, które nie tylko zwalczy przerost bakteryjny w jelicie cienkim, ale także poprawi funkcjonowanie układu nerwowego. Jak wyleczyć SIBO? Odpowiedź tkwi w indywidualnym podejściu, uwzględniającym zarówno farmakologię, jak i zmiany stylu życia, diety, a także odpowiedniej suplementacji w tym zastosowanie dopasowanych probiotyków.

mgr Anna Szcześniak