Ślinotok – co powoduje nadmierne wydzielanie śliny? 

Ślina w 99,5% składa się z wody, co czyni jej produkcję wyjątkowo zależną od poziomu nawodnienia organizmu. Różnorodne czynniki zarówno wewnętrzne (takie jak pobudzenie receptorów w jamie ustnej, istniejące choroby czy aktywność fizyczna) jak i zewnętrzne (jak pora dnia czy pora roku) wpływają na jej skład. Ślina pełni szereg istotnych funkcji dla organizmu. Przede wszystkim, jest ona istotnym elementem ochrony, działając jako pierwsza linia obrony przed bakteriami wnikającymi do organizmu. Dodatkowo ma właściwości mineralizujące, buforujące i trawienne. Wydzielanie śliny jest starannie regulowane, a nadmierne jej ilości mogą czasem świadczyć o obecności choroby. Ślinotok w dzień, ślinotok w nocy, znany również jako ptyalizm, to stan charakteryzujący się nadmiernym wydzielaniem śliny. Choć ślina pełni wiele ważnych funkcji, takich jak nawilżanie jamy ustnej, ułatwianie przeżuwania i trawienia pokarmów oraz ochrona zębów przed próchnicą, jej nadmiar może być uciążliwy i powodować dyskomfort. 

Nagły ślinotok

Ślinotok może występować nagle, być zaburzeniem przejściowym lub przewlekłym. Ślinotok może być spowodowany przez różnorodne czynniki, które mogą być klasyfikowane jako fizjologiczne, patologiczne, związane z lekami lub środowiskowe.

Ślinotok – przyczyna 

1. Przyczyny fizjologiczne

• Ciąża: Wiele kobiet doświadcza zwiększonego wydzielania śliny podczas ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. Jest to często związane z nudnościami i wymiotami, znanymi jako nudności i wymioty ciężarnych (NVP), ze zmianami hormonalnymi, zmianą nawyków żywieniowych czy refluksem.
• Stres i lęk: Stres i lęk mogą wpływać na autonomiczny układ nerwowy, prowadząc do zwiększonego wydzielania śliny.

2. Przyczyny patologiczne

• Choroby neurologiczne: Niektóre choroby neurologiczne, takie jak choroba Parkinsona, stwardnienie zanikowe boczne (ALS), (MPD), mogą prowadzić do ślinotoku z powodu zaburzeń kontroli mięśni twarzy i gardła. Ślinotok u dzieci jest charakterystyczny dla mózgowego porażenia dziecięcego.
• Infekcje i stany zapalne: Infekcje jamy ustnej, gardła i dziąseł mogą powodować zwiększone wydzielanie śliny jako odpowiedź organizmu na stan zapalny.
• Choroby przewodu pokarmowego: Refluks żołądkowo-przełykowy (GERD) i inne zaburzenia przewodu pokarmowego mogą powodować nadmierne wydzielanie śliny jako mechanizm obronny przed kwasem żołądkowym.
• Nowotwory: Nowotwory jamy ustnej, gardła lub gruczołów ślinowych mogą prowadzić do ślinotoku.

3. Przyczyny związane z lekami

Niektóre leki mogą mieć jako efekt uboczny zwiększone wydzielanie śliny. Należą do nich:

• Leki stosowane w leczeniu choroby Alzheimera: takie jak donepezyl i rywastygmina.
• Leki przeciwpsychotyczne: niektóre leki przeciwpsychotyczne, takie jak klozapina, mogą powodować ślinotok.
• Leki przeciwwymiotne: takie jak metoklopramid.

4. Przyczyny środowiskowe

• Substancje drażniące: Ekspozycja na substancje drażniące, takie jak pestycydy czy metale ciężkie, może prowadzić do zwiększonego wydzielania śliny.
• Styl życia i dieta: Spożywanie pikantnych lub kwaśnych potraw może czasami powodować przejściowy ślinotok. Ślinotok po alkoholu jest także często spotykanym zaburzeniem. 

Objawy ślinotoku

Objawy ślinotoku mogą być różnorodne i mogą wpływać na jakość życia pacjenta. Do najczęstszych objawów należą:

• Nadmierne wydzielanie śliny: jest to podstawowy objaw ślinotoku. Może to prowadzić do uczucia, że w ustach jest więcej śliny niż zwykle, co wymaga częstego przełykania lub wypluwania.
• Podrażnienia skóry: ciągłe wycieranie ust może prowadzić do podrażnienia skóry wokół ust i warg.
• Trudności w mówieniu i jedzeniu: z powodu nadmiaru śliny w jamie ustnej.
• Zwiększone ryzyko infekcji: wokół ust z powodu stałej wilgoci.
• Problemy psychologiczne: osoby z nadmiernym ślinotokiem mogą odczuwać zawstydzenie z powodu ciągłego ślinienia się, co może prowadzić do stresu i niepewności.
• Mokre poduszki: osoby z nadmiernym ślinotokiem mogą budzić się z mokrymi poduszkami z powodu ślinienia się podczas snu.
• Ciągłe wypluwanie: W niektórych przypadkach nadmiar śliny jest tak duży, że konieczne jest jej częste wypluwanie.

Diagnostyka ślinotoku

Diagnostyka ślinotoku obejmuje szczegółowy wywiad medyczny oraz badanie fizykalne. Lekarz może zadać pytania dotyczące:

• Czasu trwania i nasilenia objawów.
• Występowania innych objawów: takich jak nudności, wymioty, ból gardła czy trudności w połykaniu.
• Historia chorób: ocena historii medycznej, w tym wszelkich znanych schorzeń neurologicznych, przewodu pokarmowego czy zaburzeń hormonalnych.
• Stosowanych leków: aby ocenić możliwe działania niepożądane.

Dodatkowo mogą być zlecone badania dodatkowe, takie jak:

• Badania krwi: aby wykluczyć infekcje lub inne zaburzenia oraz testy na funkcje tarczycy, aby wykluczyć zaburzenia hormonalne.
• Badania obrazowe: takie jak ultrasonografia, tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI) w celu oceny gruczołów ślinowych i struktur jamy ustnej.
• Badania neurologiczne: w przypadku podejrzenia chorób neurologicznych badanie funkcji nerwów czaszkowych, ocena ruchomości i koordynacji mięśni jamy ustnej i gardła.

Ślinotok – leczenie 

Leczenie ślinotoku zależy od jego przyczyny i nasilenia objawów. Może obejmować podejście farmakologiczne, niefarmakologiczne oraz interwencje chirurgiczne.

1. Leczenie farmakologiczne

• Leki antycholinergiczne: Leki antycholinergiczne, takie jak atropina, skopolamina lub glikopirolan, mogą pomóc zmniejszyć wydzielanie śliny. Należy jednak pamiętać o możliwych skutkach ubocznych, takich jak suchość w ustach, zamglenie widzenia i zatrzymanie moczu, zaparcia
• Leki przeciwhistaminowe: Niektóre leki przeciwhistaminowe, takie jak difenhydramina, mogą również zmniejszać wydzielanie śliny.
• Botoks (toksyna botulinowa): Iniekcje botoksu w gruczoły ślinowe mogą tymczasowo zmniejszyć wydzielanie śliny. Efekty mogą trwać kilka miesięcy, ale procedura musi być powtarzana.

2. Leczenie niefarmakologiczne

• Terapia behawioralna: Terapia behawioralna może pomóc pacjentom nauczyć się technik kontroli ślinotoku, takich jak częstsze przełykanie i stosowanie ssaków jamy ustnej.
• Zabiegi dentystyczne: W niektórych przypadkach, takie jak wady zgryzu, interwencje stomatologiczne mogą pomóc w redukcji ślinotoku.
• Unikanie czynników drażniących: Unikanie pokarmów i substancji, które mogą zwiększać wydzielanie śliny, może pomóc w kontrolowaniu objawów.

3. Interwencje chirurgiczne

• Radioterapia: W przypadkach ciężkiego ślinotoku, szczególnie związanego z chorobami neurologicznymi, radioterapia gruczołów ślinowych może być skuteczna w zmniejszaniu wydzielania śliny.
• Operacja: Chirurgiczne usunięcie gruczołów ślinowych lub przeniesienie przewodów ślinowych może być rozważane w ciężkich przypadkach, gdzie inne metody leczenia są nieskuteczne.

Ślinotok jest stanem, który może znacząco wpłynąć na jakość życia pacjenta. Wymaga dokładnej diagnozy, aby zidentyfikować jego przyczynę i zastosować odpowiednie leczenie. Leczenie ślinotoku jest często wieloaspektowe i może wymagać podejścia interdyscyplinarnego, obejmującego specjalistów z różnych dziedzin medycyny.

W zależności od etiologii ślinotok może być skutecznie leczony za pomocą farmakoterapii, terapii behawioralnej, interwencji dentystycznych lub chirurgicznych. W każdym przypadku ważna jest współpraca z lekarzem w celu znalezienia najlepszego rozwiązania dla pacjenta i poprawy jakości jego życia.

Mgr Aleksandra Rutkowska