Śródmiąższowe zapalenie płuc – czym jest? Jak się objawia?

Śródmiąższowe zapalenia płuc to grupa chorób, w których przebiegu rozwija się stan zapalny w obrębie tkanek otaczających pęcherzyki płucne. Z czasem dochodzi też do ich włóknienia. Objawy choroby są niespecyficzne. Najczęściej obejmują kaszel, duszność i zmniejszenie tolerancji wysiłku. W przebiegu śródmiąższowego zapalenia płuc może dojść też to niewydolności oddechowej. Sprawdź, jakie badania wykonać w przypadku podejrzenia tej choroby.

Śródmiąższowe zapalenia płuc – co to za choroby?

Śródmiąższowe zapalenia płuc stanowią grupę chorób, w których procesy zapalne obejmują tkanki otaczające pęcherzyki płucne. Należą do nich m.in.:

• idiopatyczne włóknienie płuc – ma charakter przewlekły i postępujący. Przyczyna choroby nie jest znana, może ona jednak występować rodzinnie;
• niespecyficzne śródmiąższowe zapalenie płuc – może mieć charakter idiopatyczny (o niejasnej przyczynie) lub rozwinąć się wtórnie do chorób tkanki łącznej. Wśród przyczyn niespecyficznego śródmiąższowego zapalenia płuc wymienia się też zakażenia HIV i narażenie na niektóre leki (np. amiodaron, metotreksat);
• kryptogenne organizujące się zapalenie płuc – najczęściej rozwija się u osób w wieku podeszłym. Ma charakter idiopatyczny lub wtórny do innych schorzeń (chorób tkanki łącznej, nowotworów). Może być także konsekwencją stosowania niektórych leków lub narażenia na dym i toksyny;
• ostre śródmiąższowe zapalenie płuc – charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem i w krótkim czasie prowadzi do niewydolności oddechowej. Przyczyna choroby nie jest znana;
• choroba śródmiąższowa płuc związana z zapaleniem oskrzelików i złuszczające się śródmiąższowe zapalenie płuc – choroby dotyczą jedynie osób palących tytoń. Mają przebieg łagodny i zwykle ustępują po rzuceniu palenia;
• limfocytowe śródmiąższowe zapalenie płuc – występuje najczęściej u osób zmagających się z chorobami tkanki łącznej lub z niedoborem odporności;
• samoistna fibroelastoza opłucnowo-śródmiąższowa – zmiany zapalne zlokalizowane są w obrębie opłucnej i w miąższu płuc w jej okolicy;
• śródmiąższowe zapalenie płuc z cechami autoimmunologicznymi – rozpoznaje się je u osób z objawami chorób układowych, u których wykluczono choroby śródmiąższowe o znanej przyczynie i nie są spełnione kryteria żadnej choroby tkanki łącznej.

Przeczytaj także: Zwłóknienie płuc – jak je leczyć? Przyczyny i objawy zwłóknienia płuc.

Co powoduje śródmiąższowe zapalenie płuc?

Śródmiąższowe zapalenie płuc może mieć charakter idiopatyczny lub rozwinąć się w przebiegu:

• chorób tkanki łącznej, np. twardziny układowej, zapalenia wielomięśniowego, zapalenia skórno-mięśniowego, reumatoidalnego zapalenia stawów;
• chorób wymagających leczenia amiodaronem, metotreksatem, nitrofurantoiną;
• chemioterapii u pacjentów onkologicznych;
• zakażenia wirusowego, m.in. zakażenia HIV, SARS-CoV-2;
• narażenia na dym, toksyny;
• choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi.

Zakażenie SARS-CoV-2 (patogenem odpowiedzialnym za COVID-19) może prowadzić do wystąpienia śródmiąższowego zapalenia płuc, zwłóknienia płuc lub do zaostrzenia istniejącej wcześniej choroby układu oddechowego. Wszystkie niepokojące objawy w przebiegu zakażenia SARS-CoV-2 należy konsultować z lekarzem.

Jakie są objawy śródmiąższowego zapalenia płuc?

Objawy śródmiąższowego zapalenia płuc są niecharakterystyczne. Większość chorych zgłasza suchy, męczący kaszel, duszność (uczucie braku powietrza) i zmniejszenie tolerancji wysiłku fizycznego. U osób z ostrym śródmiąższowym zapaleniem płuc mogą wystąpić też bóle mięśni, gardła i złe samopoczucie. Przyspieszony oddech i tętno świadczą niekiedy o rozwijającej się niewydolności oddechowej i wymagają niezwłocznej konsultacji z lekarzem.

U chorych z zaawansowanymi zmianami w przebiegu śródmiąższowego zapalenia płuc można czasami zaobserwować charakterystyczny, pałeczkowaty kształt palców oraz niebieskawe zabarwienie ust, dłoni i stóp.

Jak wykryć śródmiąższowe zapalenie płuc?

W przypadku podejrzenia śródmiąższowego zapalenia płuc konieczne jest wykonanie specjalistycznych badań. Diagnostyka obrazowa opiera się na RTG klatki piersiowej oraz tomografii komputerowej o wysokiej rozdzielczości (TKWR). Charakterystyczne dla choroby śródmiąższowej płuc są m.in.: zacienienia typu mlecznej szyby, zmiany siateczkowate i obraz plastra miodu. W trakcie diagnostyki różnicowej niezbędne może być wykonanie innych badań:

• spirometrii (badania czynnościowego układu oddechowego);
• bronchofiberoskopii (badania endoskopowego dróg oddechowych) z ewentualną biopsją płuca;
• podstawowych badań krwi (w tym gazometrii krwi tętniczej);
• badań serologicznych w kierunku zakażenia Mycoplasma pneumoniae (testu Mycoplasma pneumoniae IgG i Mycoplasma pneumoniae IgM);
• badania w kierunku COVID-19 (badania SARS-CoV-2 met. RT-PCR);
• badania Pneumocystis jiroveci DNA met. PCR, jakościowo (Pneumocystis jiroveci to grzyb wywołujący zapalenie płuc u osób z zaburzeniami odporności, np. w przebiegu AIDS lub leczenia immunosupresyjnego).

U pacjentów z objawami choroby tkanki łącznej konieczna jest także diagnostyka w ich kierunku.

Czy śródmiąższowe zapalenie płuc można wyleczyć?

Chociaż śródmiąższowe zapalenie płuc można leczyć farmakologicznie (m.in. glikokortykosteroidami), to nie zawsze jest możliwe jego wyleczenie. Rokowanie zależy m.in. od postaci choroby, przyczyny jej wystąpienia i reakcji na stosowane leki. W przypadku nasilonych zmian w miąższu konieczna bywa transplantacja płuc.  

Autor: lek. Agnieszka Żędzian