Stopień czystości pochwy – wszystko, co musisz wiedzieć na ten temat

W sytuacji, gdy lekarz podejrzewa u pacjentki rozwój infekcji intymnej, może skierować ją na badanie stopnia czystości pochwy (zwane także jako biocenoza pochwy). Tego rodzaju diagnostyka zalecana jest również kobietom w ciąży oraz tym, które zakończyły leczenie zakażenia okolic intymnych. Jedną z najbardziej rozpowszechnionych metod oceny stopnia czystości pochwy jest klasyfikacja wg Krystyny Kuczyńskiej. Jak interpretować wynik badania?

Ekosystem pochwy

W skład prawidłowej flory bakteryjnej pochwy dojrzałej kobiety wchodzi wiele rodzajów bakterii tlenowych oraz beztlenowych; w niewielkiej ilości mogą tam również bytować grzyby. Ten złożony ekosystem zmienia się pod wpływem różnych czynników, do których należą np. wiek kobiety, ciąża, przyjmowanie określonych leków (np. antybiotyków), współżycie seksualne, stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej czy ekspozycja na niektóre substancje z zewnątrz.

Prawidłową florę bakteryjną w zdecydowanej większości tworzą pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus, do których zaliczamy międzyinnymi: L. casei, L. jenseni, L. crispatus, L.fornicis, L. fermentum, L. plantarum, L. brevis, L. gasseri oraz L. acidophilus. Wyżej wymienione bakterie produkują kwas mlekowy, którego zadaniem jest utrzymanie prawidłowego pH w pochwie (o wartości pomiędzy 3,5 a 4,5) i unieszkodliwianie chorobotwórczych patogenów. Mają one również zdolność do wytwarzania nadtlenku wodoru, który skutecznie zapobiega rozwojowi bakterii beztlenowych.

Kiedy należy wykonać badanie czystości pochwy?

Badanie biocenozy wskazane jest, gdy:

• kobieta odczuwa objawy infekcji intymnej wywołanej: bakteriami (tzw. waginoza bakteryjna – jest ona najczęstszą przyczyną zakażenia), grzybami (tzw. kandydoza pochwy) czy pierwotniakami (tzw. rzęsistkowica),
• pacjentka zakończyła leczenie zakażenia i potrzebne jest przeprowadzenie diagnozy w celu potwierdzenia skuteczności terapii,
• kobieta jest w ciąży – badanie czystości pochwy przeprowadza się minimum dwukrotnie: na początku oraz pod koniec ciąży.

Co to jest waginoza bakteryjna?

Waginoza bakteryjna (ang. bacterial vaginosis – BV) to choroba, w przebiegu której dochodzi do zaburzenia ekosystemu pochwy – w tym przypadku we florze bakteryjnej wydzieliny pochwowej obserwuje się spadek ilości bakterii z grupy Lactobacillus, co skutkuje rozwojem chorobotwórczych drobnoustrojów (np. Gardnerella vaginalis, Atopobium vaginae, Prevotella, Mycoplasma czy Mobiluncus), powodujących bakteryjne zakażenie pochwy.

Waginoza bakteryjna często przebiega bezobjawowo, a jeśli symptomy się pojawiają, są dość charakterystyczne dla tego schorzenia. Należą do nich między innymi:

• swędzenie, pieczenie okolic intymnych,
• rybi zapach z pochwy,
• wydzielina z pochwy o szarawym zabarwieniu,
• ból podczas współżycia seksualnego,
• pH pochwy powyżej wartości 4,5.

W celu zdiagnozowania waginozy bakteryjnej lekarz może zlecić badanie mikrobiologiczne, określające stopień czystości pochwy. Tego rodzaju diagnostyka umożliwia wykrycie patogenu, który wywołał zakażenie. Przy okazji warto jeszcze raz podkreślić, że infekcję intymną mogą wywołać nie tylko bakterie, ale również grzyby lub pierwotniaki.

Stopnie czystości pochwy

Jedną z popularniejszych metod oceny stopnia czystości pochwy jest klasyfikacja badania zgodnie ze stopniem skali wg Krystyny Kuczyńskiej:

• Stopień czystości pochwy 0
  W materiale diagnostycznym nie stwierdza się obecności pałeczek kwasu mlekowego oraz patogenów, natomiast wykryte mogą (ale nie muszą) być liczne leukocyty. pH pochwy jest bardzo wysokie (powyżej 5,5). Wynik taki wskazuje na konieczność podjęcia stosownego leczenia.

• Stopień czystości pochwy 1
  Wynik prawidłowy, w pobranej próbce znajduje się duża ilość pałeczek kwasu mlekowego, nie stwierdza się obecności leukocytów, bakterii czy grzybów. pH pochwy jest prawidłowe (pomiędzy 3,5-4,5).

• Stopień czystości pochwy 2
  Leczenie nie jest wymagane, ponieważ wynik ten wskazuje na dobry stan biocenozy pochwy. Zwykle stwierdza się dużą ilość pałeczek kwasu mlekowego (choć może być ich też niewiele). W pobranej próbce diagnozuje się brak lub niewielką ilość bakterii czy grzybów oraz nieliczne lub liczne leukocyty. pH pochwy jest w normie (pomiędzy 3,5-4,5).

• Stopień czystości pochwy 3
  Leczenie jest w tym przypadku konieczne, gdyż 3. stopień czystości pochwy jest nieprawidłowym wynikiem – w próbce diagnozuje się małą ilość pałeczek kwasu mlekowego oraz liczne patogeny; może (ale nie musi) zostać również wykryta duża ilość leukocytów, które świadczą o stanie zapalnym. pH pochwy jest powyżej 4,5.

• Stopień czystości pochwy 4
  Leczenie jest niezbędne, ponieważ w pobranym materiale praktycznie brak pałeczek kwasu mlekowego. Badanie może wykazać dużą ilość leukocytów, w materiale znajdują się liczne bakterie czy grzyby. pH pochwy jest bardzo wysokie (powyżej 5,5).

Klasyfikacja K. Kuczyńskiej przewiduje również kilka stopni pośrednich: 1/2, 2/3, 3/4, 0/1 i 0/4.

Jak przebiega badanie czystości pochwy?

Procedura pobrania materiału do analizy w celu określenia czystości pochwy jest bezbolesna i bezpieczna dla kobiety. Przeprowadza ją lekarz lub położna w gabinecie ginekologicznym. Pacjentka proszona jest o rozebranie się od pasa w dół oraz położenie na plecach na fotelu ginekologicznym. Specjalista pobiera próbkę wydzieliny z tylnego sklepienia pochwy, a następnie przekazuje ją do laboratorium. Tam poddana jest diagnostyce mikroskopowej, na podstawie której specjalista określa stopień czystości pochwy – interpretacji wyników zawsze powinien dokonywać lekarz.

Jak należy się przygotować do badania czystości pochwy?

Aby wynik badania był wiarygodny, pacjentka powinna odpowiednio przygotować się do procedury pobrania materiału diagnostycznego. Na 2 dni przed wizytą lekarską należy unikać współżycia seksualnego, stosowania środków dopochwowych (leczniczych, antykoncepcyjnych czy profilaktycznych) oraz tamponów. Należy również powstrzymać się od irygacji pochwy.

Przed pobraniem próbki okolice zewnętrznych narządów płciowych należy umyć wodą.

Badanie nie powinno być przeprowadzane:

• w trakcie lub bezpośrednio po zakończonej antybiotykoterapii,
• w czasie miesiączki,
• bezpośrednio po badaniu ginekologicznym oraz USG przezpochwowym.

Badanie czystości pochwy w ciąży

Jak wspomniano wcześniej, każda kobieta oczekująca potomstwa powinna poddać się badaniu czystości pochwy minimum dwa razy: na początku ciąży oraz pod jej koniec. Tego rodzaju diagnostyka ma na celu głównie wykrycie paciorkowca Streptococcus agalactiae.

Gdy bakteria ta zasiedli się w pochwie, może nie dawać objawów zakażenia. Co nie oznacza, że jest niegroźna – wręcz przeciwnie: bywa, że patogen ten przyczynia się do przedwczesnego porodu, a w czasie jego przebiegu może przenieść się na dziecko. Zakażenie noworodka może skutkować rozwojem niebezpiecznych dla niego chorób: zapalenia opon mózgowych, zapalenia płuc, a nawet posocznicy.

Źródła:

1. Blacha Anna, Machczyński Mariusz, Ocena wybranych wykładników stanu zapalnego u kobiet ciężarnych w kontekście czystości mikrobiologicznej pochwy, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Wydział Lekarski II, online: https://www.wbc.poznan.pl/publication/487111, dostęp: 08.08.2023.
2. Sitkowski Grzegorz, Badanie czystości pochwy (biocenoza) – przygotowanie i przebieg, online: https://klinikabocian.pl/wiedza/artykul/Badanie-czystosci-pochwy-przygotowanie-i-przebieg, dostęp: 08.08.2023.