Sucha skóra na dłoniach - przyczyny i sposoby zapobiegania

Istnieje powszechne przekonanie, że dłonie to wizytówka człowieka. Nasze dłonie używane są codziennie, praktycznie prawie do wszystkich wykonywanych czynności. Ze względu na to obciążenie i narażenie na czynniki zewnętrzne, skóra dłoni jest podatna na wiele problemów, takich jak suchość, pęknięcia, a nawet choroby skóry. Dlatego tak istotna jest codzienna ich poprawna pielęgnacja. Dlaczego skóra dłoni staje się sucha i jak temu zapobiegać?

Skóra dłoni – fizjologia

Skóra, która pokrywa całe ciało jest to największy narząd powłoki wspólnej, o złożonej budowie
i wielorakiej funkcji. Skóra składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej.
U człowieka najcieńsza skóra znajduje się na powiekach (0,5 mm grubości), natomiast najgrubsza jest na piętach i na skórze dłoni (do 4 mm grubości).

Skóra pełni wiele funkcji:

• stanowi barierę i oddziela środowisko zewnętrzne od wewnętrznego;
• bierze udział w wymianie gazowej;
• wpływa na termoregulacje ustroju;
• wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową poprzez gruczoły potowe;
• bierze udział w regulacji gospodarki witaminowej poprzez syntezę witaminy D;
• jest narządem zmysłu dotyku, poprzez który człowiek odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego (ciepło, zimno, ból);
• chroni przed promieniowaniem ultrafioletowym;

Przed wysuszeniem skóra zabezpieczona jest łojową wydzieliną hydrolipidową (sebum), pochodzącą z gruczołów łojowych. To ta warstwa odpowiada za nawilżenie, natłuszczenie oraz izolację skóry od środowiska zewnętrznego. Niestety niektóre obszary skóry są całkowicie pozbawione gruczołów łojowych, przez co mocno narażone są na wysuszenie. Do tych obszarów należą między innymi skóra dłoni, zwłaszcza ich wewnętrzna powierzchnia oraz skóra na podeszwach stóp. Dodatkowo na powierzchni dłoni znajduje się wiele gruczołów potowych, co nasila wysuszanie się skóry dłoni, ponieważ dochodzi do zwiększonej utraty wody w tym obszarze.

Przesuszone dłonie statystycznie częściej dotyczą kobiet. Bardzo suche dłonie to również przypadłość osób pracujących fizycznie, zwłaszcza na zewnątrz. Suchość skóry nie jest zaraźliwa, wywołuje jednak dyskomfort.

Sucha skóra na dłoniach – objawy

Sucha skóra dłoni z jednej strony to nieestetyczny wygląd, a z drugiej strony ból. Sucha skóra na dłoniach jest pozbawiona napięcia, staje się szorstka i podrażniona. Nieodpowiednio pielęgnowana skóra dłoni ma zaburzony proces regeneracji naskórka, przez co staje się nie tylko sucha, ale również twarda. Połączenie wysuszenia wraz z nagromadzeniem się grubej warstwy naskórka przyczynia się do przerwania ciągłości tkanek. Wówczas skóra pęka, swędzi, piecze i boli. Taki stan określany jest również jako egzema skóry.

Sucha skóra na dłoniach – przyczyny

Przyczyn suchej skóry może być wiele. Co nie zmienia faktu, że jest to najczęściej sygnał, że pielęgnacja skóry dłoni jest niedostateczna lub zaniedbana. Przyczyn należy szukać od zupełnie trywialnych jak niekorzystne warunki atmosferyczne (głównie zimno, mróz, mocne słońce, silny wiatr), nadmierne mycie rąk czy ich niedostateczne nawilżanie. Stosowanie nieodpowiednich środków higieny, szczególnie detergentów może powodować wysuszenie skóry dłoni. Mydła, żele z alkoholem, produkty do mycia naczyń, do czyszczenia powierzchni, preparaty stosowane w kuchni, łazience czy
w ogrodzie są popularną przyczyną wysuszania skóry dłoni. Używanie preparatów nieprzeznaczonych do rąk oraz długie i gorące kąpiele także prowadzą do utraty naturalnego płaszcza ochronnego. Na skórę drażniąco działa kurz, a nawet unoszące się w powietrzu spaliny samochodowe. Drażniące chemikalia pojawiają się na wielu stanowiskach pracy, w pracy personelu medycznego, fryzjerów, pracowników fabryk i w wielu innych zawodach. Udowodniono, że klimatyzowane pomieszczenia również negatywnie wpływają na kondycję skóry dłoni, z uwagi na produkcję suchego powietrza
i spadek wilgotności.

Kiedy zostaną wykluczone najpopularniejsze przyczyny suchej skóry dłoni, należy rozważyć inne możliwości, które mogą stać się tego powodem. W przypadku zaburzeń hormonalnych (np. niedoczynność tarczycy), w nieprawidłowości gospodarki węglowodanowej (np. cukrzycy), a także przy nieprawidłowej funkcji nerek skóra dłoni może ucierpieć. Niedobory składników mineralnych lub witamin również to częsty powód w utrzymaniu prawidłowej jakości skóry dłoni. Najczęściej diagnozowany jest brak witamin z grupy B oraz A, C, E, i D. Dla zachowania odpowiedniej kondycji skóry organizm ludzki potrzebuje odpowiednie stężenie żelaza, cynku, selenu, krzemu i siarki. Diagnoza powyższych stanów zawsze powinna być przeprowadzona przez lekarza specjalistę.  Stosowanie maści oraz leczniczych płynów jest kolejnym powodem wywołującym suchą skórę. Aplikowanie steroidów oraz retinoidów negatywnie wpływa na kondycję skóry dłoni.

Niejednokrotnie wysuszone dłonie to objaw towarzyszącej choroby. Suchą skórą objawiają się takie choroby jak: atopowe zapalenie skóry (AZS), łuszczyca, choroby grzybiczne, choroby dermatologiczne oraz alergie. W przypadku AZS suchość skóry zlokalizowana jest głównie w zgięciu łokci i kolan. Dodatkowo towarzyszy temu świąd, pieczenie, zaczerwienie oraz złuszczanie się skóry. Choroba ta może mieć swój początek w wieku dziecięcym, dlatego sucha skóra na dłoniach u dziecka powinna być alarmującym objawem.

Należy pamiętać, że wraz z wiekiem pogarsza się kondycja skóry, naturalny proces starzenia się skóry wpływa na jej wygląd, słabszą i wolniejszą regenerację oraz zaburzenie w produkcji lipidów.

Sucha pękająca skóra na dłoniach – zapobieganie

Warto pamiętać, że odpowiednia higiena rąk jest kluczowym elementem do utrzymania skóry dłoni w najlepszej kondycji. Odpowiedni dobór kosmetyków nawilżających pozwala przywrócenie ochronnej hydrofobowej warstwy, która ma na celu regenerację oraz nawilżenie naskórka. Lipidowe produkty takie jak masło kokosowe, masło shea, gliceryna, olejek jojoba, emolienty są wyrobami o działaniu odżywiającym, świetnie sprawdzają się do stosowania wielokrotnie w ciągu dnia.

Jeżeli jest taka potrzeba, należy stosować dłuższe kuracje, poprzez aplikację danego środka
i wstrzymanie się z użycia dłoni. Świetnie sprawdza się kuracja nocna, dzięki której przez wiele godzin skóra dłoni wchłania składniki odżywcze i efektywniej nawilżane są dłonie. W tym celu stosuje się specjalne maski / rękawiczki. Można również wykonać taki zabieg domowymi sposobami poprzez posmarowanie dłoni odpowiednim produktem i owinięcie ich materiałem (np. skarpetkami) lub założenie bawełnianych rękawiczek.

W trudnych przypadkach konieczna jest konsultacja lekarska i stosowanie maści z antybiotykiem, leków przeciwzapalnych oraz przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych.

W każdym procesie chorobowym powinna być brana pod uwagę stosowana dieta. Spożywanie pokarmów bogatych w witaminy, minerały, a także nienasycone kwasy tłuszczowe oraz kwasy omega jest kluczowe dla zachowania zdrowej skóry. Bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Z niedoborem wody idzie w parze suchość skóry dłoni.

Bardzo istotne jest wprowadzenie odpowiednich nawyków poprawiających wygląd skóry. Zimą oraz jesienią należy nosić rękawiczki. Do prac domowych, ogrodowych oraz tam, gdzie skóra dłoni można zostać uszkodzona lub nadmiernie ubrudzona, powinno stosować się ochronne rękawice. Po każdym umyciu dłoni należy zastosować krem do rąk. Z domowej apteczki całkiem dobrze sprawdza się kuracja z awokado, ugotowanych ziemniaków, miodu, oleju kokosowego, siemienia lnianego oraz połączenia żółtek i oliwy z oliwek.

Jeżeli powyższe działania nie pomagają, nie należy zwlekać z wizytą w gabinecie kosmetologicznym lub u lekarza dermatologa.

Autor: Mgr Agnieszka Nowak

Bibliografia:

1. Kompleksowa terapia problemów skórnych. Zejfer A. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2022.
2. Hand dermatitis: review of etiology, diagnosis, and treatment. Perry AD, Trafeli JP. J Am Board Fam Med. 2009 May-Jun;22(3):325-30.
3. Hand eczema: diagnosis and management. Bikowski JB. Cutis. 2008 Oct;82(4 Suppl):9-15.
4. How I treat…the dry skin of the hands. Xhauflaire-Uhoda E, Piérard GE. Rev Med Liege. 2007 Mar;62(3):129-31.
5. Sucha Skóra – Patogeneza, Klinika I Leczenie. Wojnowska D, Chodorowska G, Juszkiewicz–Borowiec M. Postępy Dermatologii I Alergologii Xx; 2003/2.