Torbiel Bakera - leczenie, objawy, diagnostyka cysty pod kolanem

Torbiel Bakera to przestrzeń wypełniona płynem, występująca w dole podkolanowym. Po raz pierwszy nazwą tą posłużył się brytyjski chirurg sir William Morran Baker, żyjący w XIX wieku i od jego nazwiska wzięto nazwę dolegliwości. Lekarz jako pierwszy zauważył, że w wyniku wypływu nadmiaru płynu ze stawu kolanowego, tworzy się zbiornik pod kolanem z tyłu. Należy podkreślić, że jest to zmiana łagodna, nie nowotworowa, niemniej jednak wymagająca interwencji lekarskiej.

Torbiel Bakera pod kolanem

Spostrzeżenie Bakera było trafną diagnozą przypadłości polegającej na gromadzeniu się płynu w stawie kolanowym, którego nadmiar wywiera ciśnienie na torebkę stawową i ją uszkadza. Ciśnienie rozrywa torebkę i wypływa poza staw kolanowy tworząc torbiel zwaną również cystą. Z powyższego wynika, że cysta Bakera pojawiająca się pod kolanem, jest objawem chorującego stawu kolanowego i w nadmiarze wytwarzanego tam płynu stawowego. Przyczyny powstawania zmiany są różne, jednak wszystko co powoduje stan zapalny i wysiłek w stawie może być przyczyną powstania torbieli. Uszkodzenia kolana spowodowane kontuzją sportową lub uderzeniem w kolano, może prowadzić do rozwoju torbieli Bakera, poprzez tzw. mechaniczne uszkodzenie. Inne mechaniczne uszkodzenia, które mogą uszkodzić staw kolanowy to:

• urazy przeciążeniowe,
• uszkodzenia łąkotki,
• uszkodzenia chrząstki,
• przeprosty,
• skręcenia,
• dyslokacje,
• pęknięcie kości,
• urazy, które uszkadzają więzadła kolana.

Inne formy uszkodzenia stawu kolanowego nie-mechaniczne, mogą wynikać z chorób. Najczęstsze formy zapalenia stawów i kości powodujące tworzenie się cyst Bakera to:

• choroba zwyrodnieniowa stawów – zwykle spowodowana „zużyciem” stawów związanym z wiekiem; szczególnie dotyczy to kolan, bioder, dłoni,
• zapalenie stawów – w tym reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), która jest chorobą autouimmunologiczną o przewlekłym charakterze,
• dna moczanowa (inaczej podagra lub artretyzm) – spowodowana gromadzeniem się we krwi metabolitu kwasu moczowego, jest to rodzaj zapalenia stawów, która zwykle atakuje duży palec u nogi oraz inne stawy,
• infekcje w obrębie stawu kolanowego (np. po zabiegu),
• choroby nowotworowe.

Czynniki ryzyka torbieli Bakera

Zbieranie się płynu w dole podkolanowym może rozwinąć się u każdego, zwłaszcza u sportowców oraz osób ze zdiagnozowanym zapaleniem stawów. Torbiel Bakera natomiast bardzo rzadko występuje u dzieci, powstaje z nieznanych przyczyn i przeważnie nie wywołuje objawów. W niektórych grupach osób prawdopodobieństwo wystąpienia torbieli Bakera jest większe, w tym u osób:

• w wieku od 35 do 70 lat,
• regularnie uprawiających sporty np.  bieganie lub sporty ekstremalne,
• przewlekle obciążających kolana wynikające np. z trybu pracy,
• z zapaleniem stawów,
• z nadwagą i otyłością.

Torbiel Bakera u dzieci

Torbiel Bakera u dziecka zachowuje się nieco inaczej. Dzieci nie zgłaszają bólu, nie odczuwają dyskomfortu czy zmniejszenia zakresu ruchomości w stawie. Przeważnie nie znajduje się powiązania z żadnymi innymi chorobami stawu kolanowego. Określane są jako torbiele idiopatyczne, czyli pojawiające się bez ewidentnej przyczyny. Postępowanie u dziecka sprowadza się do diagnostyki stawu, aby wykluczyć możliwe patologie. Zalecane jest kontrolne wykonanie badania USG. Możliwe jest jednokrotne obarczenie torbieli kolana, jeśli dziecko jest na tyle duże, że przetrwa ukłucie igłą w dole podkolanowym. Zazwyczaj jednak docelowo konieczna jest operacja i artroskopowe lub chirurgiczne usunięcie torbieli.

Torbiel Bakera – objawy

Torbiele mogą mieć różną wielkość, od małych, klinicznie bezobjawowych i niewyczuwalnych, po duże masy powodujące widoczny obrzęk kolana pacjenta. Stąd niektórzy pacjenci z cystą Bakera nie odczuwają objawów. Guzki w takich sytuacjach często diagnozowane są przypadkowo przez lekarza w czasie badania np. po urazie. Każda torbiel Bakera powinna być obejrzana przez lekarza specjalistę – ortopedę. Przerwanie torebki stawowej w wyniku wzrostu ciśnienia oraz stałe drażnienie stawu kolanowego w wyniku ciągłej eksploatacji kolana (sport), przewlekłego obciążenia (nadwaga) czy stanu zapalnego (RZS) prowadzi do ciągłego powstawania wysięku, zwiększenia masy guza i poważniejszych konsekwencji uszkodzeń stawu.

Rozmiar torbieli lub ból mogą powodować ograniczenia zakresu ruchu. Jeśli torbiel jest duża, może powodować problemy mechaniczne w zgięciu stawu kolanowego i ograniczenie ruchomości. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić oznaki i objawy uszkodzenia łąkotki. Torbiele podkolanowe mogą wywierać nacisk na inne struktury anatomiczne. Ucisk tętnicy lub żyły podkolanowej może powodować niedokrwienie kończyny lub zakrzepicę, natomiast ucisk nerwu piszczelowego lub strzałkowego może powodować neuropatię obwodową (zaburzenia czucia).

Pęknięta torbiel objawia się piekącym bólem, obrzękiem łydki, cierpnięciem czy drętwieniem kończyny. Najbardziej oczywistymi objawami jest guz powstający za kolanem. Inne częste objawy torbieli Bakera obejmują:

• ból kolana,
• sztywność,
• trudności w zginaniu kolana,
• ograniczony zakres ruchu,
• obrzęk kolana lub nogi wokół niego,
• drętwienie lub mrowienie nogi,
• zwiększona ciepłota miejsca wokół torbieli.

Torbiel Bakera – diagnostyka

W diagnostyce torbieli Bakera często wykonuje się badanie USG. Dzięki temu badaniu lekarz od razu potrafi znaleźć torbiel, określić wielkość i miejsce. Zaletami są niski koszt, nieinwazyjne zastosowanie i brak promieniowania. USG jest w stanie wykryć torbiele Bakera w 100%, ale nie pozwala na odróżnienie go od innych chorób, takich jak torbiele łąkotki czy guzy śluzowate. Dlatego badanie USG nie zawsze odpowie na pytanie jaka jest przyczyna powstania cysty Bakera oraz na różnicowanie tej torbieli z innymi. Badania obrazowe kolan z podejrzeniem torbieli podkolanowej mogą obejmować również zwykłe zdjęcia rentgenowskie, jednak rezonans magnetyczny (MRI) połączony z artrografią stanowi najlepsze narzędzie do przeskanowania stawu kolanowego.

Torbiel Bakera – leczenie

Leczenie torbieli Bakera jest uzależnione od przyczyny jej powstania. Leczy się przyczynę powstawania torbieli, nie samą torbiel. Jeśli przyczyną jest uszkodzenie łąkotki, to tę łąkotkę trzeba naprawić, a torbiel usunąć. Podobnie będzie przy każdym innym uszkodzeniu wewnątrzstawowym. Jeśli przyczyna powstawania torbieli nie zostanie dokładnie ustalona i leczenie będzie ograniczało się do zachowawczego to zapewne problem będzie powracał, a leczenie samego objawu nie będzie skuteczne. Działanie przeciwzapalne na staw kolanowy może zmniejszyć wysięk zarówno w stawie, jak i w torbieli. Dlatego też doraźnie możliwe jest nakłucie torbieli, zmniejszenie ilości płynu i podanie leku przeciwzapalnego. Jeśli przyczyna leży po stronie reumatologii, to powinniśmy wdrożyć leczenie przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz fizykoterapię. Przy zaostrzeniu dny moczanowej, wdrożenie mocnego leczenia przeciwzapalnego oraz punkcja stawu i torbieli daje często ulgę cierpiącemu pacjentowi. Jeśli jednak nie doprowadzi się do obniżenia poziomu kwasu moczowego w organizmie, najlepiej poprzez zmianę diety, to torbiel może powrócić, powodując dalsze niszczenie stawu kolanowego. Dodatkowo warto wspomóc leczenie obciążonego stawu zabiegami fizjoterapeutycznymi czy krioterapią.

Torbiel Bakera – leczenie domowe

W trakcie diagnostyki, która niekiedy może być czasochłonna, można zalecić pacjentowi wspieranie procesu leczeniem domowym, do którego zaliczamy:

• odpoczynek i zaprzestanie aktywności fizycznej, która spowodowała uraz, aby uniknąć jego pogorszenia,
• stosowanie okładów na torbiel z lodu owiniętego ręcznikiem lub zimnego kompresu,
• kompresja stawu kolanowego poprzez specjalne pończochy lub bandaż, które pomagają zmniejszyć przepływ krwi do uszkodzonego kolana i zmniejszają obrzęk,
• ćwiczenia na torbiel Bakera, które można wykonywać samemu w domu, jednak najlepiej ustalić je z fizjoterapeutą, który dobierze ćwiczenia w zależności od stopnia zaawansowania choroby czy uszkodzenia stawu,
• masaż na torbiel Bakera, który przyspieszy resorpcję płynu,
• uniesienie dolnej kończyny powyżej poziomu serca (podparcie nogi poduszkami czy kocem) wspomaga odpływ płynu.

Nieleczona torbiel Bakera i utrzymujący się problem chorobowy stawu, może pogłębiać się i powodować kolejne uszkodzenia (części anatomicznych stawu jak łąkotek czy powierzchni chrzęstnych). Lekceważąc posiadanie torbieli w dole podkolanowym, można doprowadzić do nieodwracalnej destrukcji stawu.

Autor: Dr n.med. Iwona Chromik