Torebka stawowa - budowa i uszkodzenia

Torebka stawowa (łac. capsula articularis) to integralny, niezwykle istotny element każdego stawu. Chroni go przed uszkodzeniami, w wyniku różnorodnych kontuzji często sama ulega np. zerwaniu. Czy torebka stawowa regeneruje się? Jakie konsekwencje zdrowotne niesie ze sobą jej naciągnięcie? Co oznacza pęknięcie torebki stawowej?

Staw to miejsce, w którym łączą się nasze kości. Torebka stawowa wraz z więzadłami i ścięgnami tworzy znakomity aparat, który go stabilizuje i jednocześnie umożliwia swobodne poruszanie się. Urazy torebki stawowej są dość powszechne i mogą dotyczyć każdego stawu. Kontuzje tego rodzaju zwykle bywają dla nas bolesne, a ich leczenie wymaga czasu i cierpliwości.

Torebka stawowa – budowa

Torebka stawowa składa się z dwóch warstw. Zewnętrzną część, zwaną błoną włóknistą, tworzą mocne włókna kolagenowe. Błona ma różną grubość w poszczególnych stawach i w zależności, której struktury stawowej dotyczy, charakteryzuje się różnym stopniem elastyczności. Jej zadaniem jest utrzymanie kości w prawidłowym położeniu przy jednoczesnym zapewnieniu ruchomości w stawie.

Warstwa wewnętrzna, czyli błona maziowa, to struktura bardziej cienka i delikatna, zbudowana jest z włókien sprężystych oraz komórek tłuszczowych. Jej zadaniem jest między innymi wytwarzanie mazi, która wypełniając jamy stawowe, zapobiega ocieraniu się kości o siebie w trakcie wykonywania przez nas ruchu.

Torebka stawowa jest elastyczna, ale na skutek nieszczęśliwego upadku czy zderzenia z inną osobą może dojść do jej uszkodzenia. Na naciągnięcie, pęknięcie czy zerwanie torebki stawowej najczęściej narażone są więc osoby aktywne fizyczne – uprawianie sportu zawsze wiąże się z większym bądź mniejszym ryzykiem kontuzji, do których należą również urazy tego elementu aparatu ruchu. Do uszkodzenia torebki stawowej może dojść również podczas chodzenia po nierównym terenie – np. znaczne wykręcenie podeszwy stopy na zewnątrz lub do wewnątrz może przekroczyć fizjologiczny zakres jej rozciągliwości, co skutkuje mniejszą bądź większą kontuzją.

Naciągniecie torebki stawowej – objawy

Naciągniecie torebki stawowej nie jest groźnym urazem, ponieważ w tym przypadku nie dochodzi do przerwania warstwy włóknistej, a jedynie do jej przeciążenia. Pacjent skarży się na niewielki ból, lekko ograniczoną ruchomość i niewielką opuchliznę stawu. Zazwyczaj szybko dochodzi do pełnej sprawności i aktywności ruchowej.

Pęknięta / naderwana torebka stawowa – objawy

Pęknięcie torebki stawowej jest stanem dużo poważniejszym niż jej naciągnięcie. W tym przypadku dochodzi do uszkodzenia włókien kolagenowych. Czym charakteryzuje się kontuzja tego rodzaju? Jednym z najbardziej typowych symptomów jest dotkliwy ból, który pojawia się tuż po zadziałaniu siły przeciążającej staw. Najczęściej występuje opuchlizna. Bywa, że skóra w tym miejscu robi się gorąca, wrażliwa na dotyk i czerwona; czasami tworzy się krwiak. U pacjenta może pojawić się również stan podgorączkowy, a nawet gorączka.

Zerwana torebka stawowa – objawy

Zerwana torebka stawowa jest bardzo poważną kontuzją, skutkującą całkowitym przerwaniem ciągłości włókien. Oprócz wyżej wymienionych objawów, typowych dla pęknięcia torebki stawowej, pacjent odczuwa niestabilność w obrębie uszkodzonej struktury, ma wrażenie „uciekania” stawu, często nie jest w stanie wykonać najmniejszego nawet ruchu w jego obrębie. Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku zerwania torebki stawowej ból często nie pojawia się bezpośrednio po urazie, a stopniowo narasta. Dodatkowo niektóre osoby mówią o charakterystycznych trzaskach, świadczących o całkowitym przerwaniu ciągłości włókien. Te wszystkie symptomy są bardzo niepokojące i powinny zmusić nas do pilnej konsultacji z lekarzem ortopedą.

Zapalenie torebki stawowej – objawy

Zapalenie torebki stawowej może towarzyszyć naciągnięciu, pęknięciu czy zerwaniu jej warstwy włóknistej. Bywa również, że występuje jako samodzielna jednostka chorobowa i wówczas dotyczy najczęściej dużych stawów: barkowego, kolanowego, łokciowego i biodrowego. Choroba często jest następstwem monotonii ruchowej (kiedy np. podczas pracy zawodowej powtarzamy określone ruchy) oraz przebytej operacji w obrębie stawu. Zapalenie torebki stawowej może być również konsekwencją chorób ogólnoustrojowych, do których należą między innymi choroby reumatyczne, cukrzyca czy schorzenia układu krążenia.

Bywa, że stan zapalny torebki stawowej wiąże się z opuchlizną, która spowodowana jest wydzielaniem nadmiernej ilości płynu surowiczego. Nierzadko dochodzi do pogrubienia jej warstw, co skutkuje ograniczeniem ruchomości – czasami pacjent odczuwa w stawie zesztywnienie o różnym stopniu nasilenia. Zwykle pojawia się ból w okolicy stawu, który często dokucza nawet w spoczynku i z biegiem czasu może narastać. Nierzadko występuje uczucie trzeszczenia czy tarcia w trakcie wykonywania czynności ruchowej.

Uszkodzenie torebki stawowej – pierwsza pomoc

Kluczowym elementem leczenia kontuzji torebki stawowej jest pierwsza pomoc, którą udzielimy osobie poszkodowanej. Po pierwsze, staw należy unieruchomić w taki sposób, by nie doprowadzić do dalszego obciążenia, które mogłoby skutkować kolejnymi uszkodzeniami w jego obrębie. Stosując bandaż elastyczny, ograniczymy narastający obrzęk. Ból złagodzimy zimnymi okładami schładzającymi, które należy stosować co 2-3 godziny – w tym przypadku możemy wykorzystać lód lub specjalny żel, dostępny w aptece. Ważne jest uniesienie kończyny powyżej serca w taki sposób, aby umożliwić swobodny przepływ krwi.

Torebka stawowa – leczenie

Kontuzje torebki stawowej wymagają interwencji lekarza. Nieleczone mogą prowadzić do trwałych problemów, związanych z funkcjonowaniem aparatu ruchowego. Należą do nich np. zmniejszona stabilność stawu, postępujące zwyrodnienia, podwyższone ryzyko zapaleń torebki stawowej w przyszłości oraz kontuzje innych elementów struktury stawowej. Sposób leczenia zależy od siły, która zadziałała na staw i związanym z nią stopniem uszkodzenia, a czas dochodzenia do pełnej formy jest sprawą indywidualną i zależy od wielu czynników.

Jeśli doszło do kontuzji, należy skontaktować się z ortopedą. Podczas wizyty w gabinecie lekarskim specjalista przeprowadza szczegółowe badanie fizykalne oraz testy ruchowe. Bywa, że zleca diagnostykę obrazową: USG i/lub RTG. Na podstawie wyników badań jest w stanie określić stopień uszkodzenia torebki stawowej, a tym samym zaplanować skuteczną jej terapię. W przypadku lżejszej kontuzji zaleci zmniejszenie obciążenia, odpoczynek oraz stosowanie maści przeciwbólowych i przeciwzapalnych. W sytuacji poważniejszego urazu może zadecydować dodatkowo o unieruchomieniu stawu ortezą czy gipsem. W szczególnych przypadkach konieczne staje się przeprowadzenie operacji, której celem jest zszycie rozerwanej torebki stawowej. Leczenie urazów uzupełnia rehabilitacja, która często jest niezbędna do odzyskania pełnej formy w stawie. Obejmuje ona nie tylko ćwiczenia ruchowe, ale również zabiegi, takie jak np. jonoforeza, krioterapia, pole magnetyczne czy ultradźwięki.

Jeśli chodzi o leczenie zapalenia torebki stawowej, to oprócz zalecanego odpoczynku, lekarz może zdecydować o wprowadzeniu farmakoterapii przeciwzapalnej, która w szczególnych przypadkach przybiera postać bezpośrednich iniekcji sterydowych do objętego chorobą stawu.  Rehabilitacja ruchowa zwykle rozpoczyna się po ustąpieniu bólu i ma za zadanie przywrócenie ruchomości w stawie.

Czy torebka stawowa się regeneruje?

Torebka stawowa jest w stanie zregenerować się, ale zależy to od kilku czynników. Ważne, do jakiego rodzaju kontuzji doszło. Jeśli jest to jej naciągnięcie lub pęknięcie, to przy zastosowaniu odpowiedniego leczenia, chory staw odpowiednio sam się zregeneruje, umożliwiając nam sprawne poruszanie się. Jeśli doszło do zerwania torebki stawowej, przeprowadzenie operacji daje szansę na powrót do formy.

Bardzo istotne jest udzielenie pierwszej pomocy, a w dalszej konieczności właściwa terapia zalecona przez ortopedę. Jeśli będziemy się stosować do jego rekomendacji, zminimalizujemy ryzyko powikłań wynikających z uszkodzenia torebki stawowej.

Bibliografia

1. Ridan Tomasz, Bąk Marcin, Zarostowe zapalenie torebki stawowej. Przegląd piśmiennictwa. Cz.1 Epidemiologia i diagnostyka, Zakład Kinezyterapii, Katedra Fizjoterapii, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Medycyna Manualna 2018.
2. Tomaszewska Olga, Torebka stawowa – budowa i uszkodzenia. Czy się regeneruje? Grudzień 2021,online: https://www.medme.pl/anatomia/torebka-stawowa-budowa-i-uszkodzenia-czy-sie-regeneruje, dostęp: 16.10.2022.