Tromboliza – co to jest?

Tromboliza, inaczej leczenie trombolityczne (rozpuszczające zakrzepy krwi) odgrywa kluczową rolę w medycynie ratunkowej i stanowi innowacyjną procedurę medyczną stosowaną w nagłych przypadkach zagrażających życiu. Dzięki tej metodzie możliwe jest przywrócenie prawidłowego krążenia krwi poprzez rozpuszczenie zakrzepów zamykających światło naczyń krwionośnych. W przypadku chorób takich jak udar mózgu, zawał serca czy zatorowość płucna, tromboliza ratuje życie oraz minimalizuje stopień uszkodzenia niedokrwionych narządów. Leczenie to niesie ze sobą pewne ryzyko powikłań, lecz jego zastosowanie znacząco zwiększa szanse chorego na powrót do pełnej sprawności. Na czym polega ten zabieg? Kiedy i dla kogo jest wskazany?

Czym jest tromboliza? 

Tromboliza to rewolucyjna metoda leczenia nagłych stanów medycznych, polegająca na rozpuszczaniu skrzepów krwi powstałych w naczyniach krwionośnych za pomocą środków farmakologicznych o działaniu trombolitycznym. Procedura ta stosowana jest głównie w przypadku udaru niedokrwiennego mózgu, zawału serca oraz zakrzepicy żył głębokich. Celem leczenia jest szybkie przywrócenie przepływu krwi przez niedrożne naczynia krwionośne, co pozwala na zminimalizowanie ryzyka uszkodzenia tkanek oraz zwiększenie szans na całkowite wyzdrowienie pacjenta. Tromboliza jest skutecznym rodzajem terapii, lecz musi być ona przeprowadzona w ściśle określonych ramach czasowych i z odpowiednią ostrożnością, tak aby zminimalizować ryzyko powikłań krwotocznych. Przed jej wdrożeniem należy ocenić korzyści oraz potencjalne zagrożenia dla zdrowia i życia pacjenta. 

Najczęściej wykorzystywanym lekiem o działaniu trombolitycznym jest Alteplaza (t-PA, tkankowy aktywator plazminogenu). Jej działanie opiera się na aktywacji fizjologicznego procesu przekształcenia plazminogenu w plazminę – głównego enzymu odpowiedzialnego za rozkład fibryny, będącej kluczowym składnikiem skrzepów krwi. Dzięki temu Alteplaza skutecznie rozpuszcza materiały zakrzepowe, przywracając tym samym prawidłowy przepływ krwi przez niedrożne naczynia krwionośne.

📌 Sprawdź: Udar mózgu – objawy, przyczyny, leczenie

Tromboliza – wskazania 

Wskazania do leczenia trombolitycznego obejmują różne stany medyczne, w których szybkie rozpuszczenie skrzepu jest kluczowe dla zachowania zdrowia i życia pacjenta. Do głównych wskazań należą:

• udar niedokrwienny mózgu,
• zawał mięśnia sercowego,
• zatorowość płucna,
• zakrzepica żył głębokich.

Decyzja o wdrożeniu trombolizy zależy od wielu czynników i wymaga szybkiej oceny klinicznej oraz diagnostycznej. Proces ten jest złożony i przy jego zastosowaniu wymagana jest staranna ocena stanu pacjenta, a także szybkie działanie w celu zwiększenia korzyści terapeutycznych oraz zminimalizowania ryzyka powikłań. W związku z tym, podjęcie takiej decyzji zależy od:

• czasu od wystąpienia pierwszych objawów;
• lokalizacji oraz rozmiaru powstałego skrzepu;
• ogólnego stanu zdrowia pacjenta;
• obecności innych schorzeń;
• ryzyka krwawienia.

Tromboliza – przeciwwskazania 

Jak już wspomniano, każdy przypadek chorobowy wymaga indywidualnej konsultacji lekarskiej. Decyzja o wdrożeniu leczenia powinna uwzględniać wszystkie przeciwskazania oraz specyficzne okoliczności kliniczne, aby zapewnić jak najbezpieczniejszą i najskuteczniejszą terapię. Choć jest to metoda o udowodnionej skuteczności, posiada ona również szereg przeciwwskazań, które można podzielić na dwie grupy:

1. przeciwskazania bezwzględne,
2. przeciwskazania względne.

Do przeciwwskazań bezwzględnych zalicza się:

• objawy wskazujące na krwotok podpajęczynówkowy;
• krwawienie wewnątrzczaszkowe występujące w przeciągu ostatnich 3 miesięcy;
• aktywne krwawienie wewnętrzne;
• udar krwotoczny w wywiadzie;
• nadciśnienie tętnicze oporne na leczenie (ciśnienie skurczowe ≥ 185 mm Hg lub ciśnienie rozkurczowe ≥ 110 mm Hg);
• ciężkie zaburzenia krzepliwości krwi – np. ilość płytek krwi <100 000/μl, skaza krwotoczna;
• stężenie glukozy we krwi ≤ 2,7 mmol/l (50 mg/dl).

Drugą grupę stanowią przeciwwskazania względne, w przypadku których lekarz powinien rozważyć, czy zastosowanie trombolizy będzie miało korzystne skutki dla zdrowia i życia pacjenta. Musi on również porównać możliwe do osiągnięcia korzyści z potencjalnym ryzykiem leczenia. Do tej grupy przeciwwskazań należą:

• urazy głowy;
• występujący już wcześniej udar mózgu w okresie ostatnich 3 miesięcy;
• niewielkie lub zmieniające się szybko objawy udaru (ustępowanie samoistne);
• napad padaczkowy oraz zaburzenia neurologiczne;
• przebyte w niedawnym czasie operacje chirurgiczne;
• krwawienie z przewodu pokarmowego lub dróg moczowych;
• świeży zawał serca;
• znaczna niepełnosprawność przed udarem.

Przed rozpoczęciem trombolizy, konieczne jest przeprowadzenie szeregu badań, które niezbędne są do kwalifikacji pacjenta do terapii farmakologicznej. Złożona ocena kliniczna polega na łącznej interpretacji wyników badań laboratoryjnych, obrazowych oraz klinicznych z pełnym wywiadem medycznym. Do podstawowych badań należą:

1. Badania laboratoryjne:

• Morfologia krwi;
• Ocena układu krzepnięcia; 
• Stężenie glukozy we krwi;
• Poziomy elektrolitów;
• Badania czynnościowe wątroby oraz nerek.

2. Badania obrazowe:

• Tomografia komputerowa – bezwzględnie konieczna w przypadku podejrzenia udaru niedokrwiennego mózgu. Jej celem jest wykluczenie udaru krwotocznego;
• Rezonans magnetyczny – alternatywa dla tomografii komputerowej, w przypadku konieczności dokładniejszej oceny tkanek mózgowych;
• Echokardiografia – niezbędna do oceny funkcji serca w przypadku zawału.

Tromboliza – udar mózgu 

Leczenie trombolityczne to aktualnie jedyna metoda o udowodnionej skuteczności, która stosowana jest w przypadku ostrego udaru niedokrwiennego mózgu. Szybka interwencja medyczna pozwala na ograniczenie stopnia uszkodzenia narządu i poprawę rokowań pacjenta. Lekiem o potwierdzonym działaniu i stosowanym w przypadku udaru mózgu jest Alteplaza. Stosuje się ją w dawce 0,9 mg/kg masy ciała. 

Tromboliza dożylna

10% dawki całkowitej podawane jest pacjentowi we wstrzyknięciu (tzw. bolusie), z kolei pozostała część poprzez trwający godzinę wlew dożylny.  Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego głowy w celu wykluczenia udaru krwotocznego oraz innych czynników będących przeciwwskazaniem do trombolizy dożylnej. Terapia ta jest bezpieczna pod warunkiem przestrzegania odpowiednich procedur medycznych dotyczących podawania leku, a także uwzględnienia ściśle określonego okna czasowego.

Tromboliza a okno czasowe. Dlaczego czas jest istotny w przypadku trobolizy?

Okno czasowe odnosi się do okresu, w którym podanie leku jest najbardziej skuteczne oraz bezpieczne dla pacjenta. Trobmoliza odgrywa decydującą rolę w wynikach terapii, gdy przeprowadzi się ją w jak najkrótszym czasie od wystąpienia pierwszych objawów choroby. Kluczowe jest szybkie działanie oraz współpraca między zespołami medycznymi, aby zoptymalizować wyniki leczenia pacjenta. W związku z tym bardzo istotne jest, aby chory jak najszybciej trafił na szpitalny oddział ratunkowy, gdzie rozpoczęte zostanie leczenie. Czas, w którym należy podać lek, różni się w zależności od konkretnych stanów medycznych:

1. Udar niedokrwienny mózgu – okno czasowe w tym przypadku wynosi nie więcej niż 4,5 godziny od wystąpienia pierwszych objawów choroby. Podanie leków w tym okresie może znacznie zminimalizować rozmiar uszkodzenia mózgu i poprawić rokowania.

2. Zawał serca – leczenie powinno być wdrożone do 12 godzin od pojawienia się pierwszych objawów zawału, jednak największą skuteczność terapeutyczną obserwuje się w ciągu 2-3 pierwszych godzin. 

3. Zatorowość płucna – dla tej jednostki chorobowej nie istnieje sztywno ustalone okno czasowe. Tromboliza stosowana jest w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub ciężkiej niewydolności narządowej.

4. Zakrzepica żył głębokich – leczenie stosowane jest zazwyczaj w przypadku ciężkiej zakrzepicy, przy której istnieje ryzyko poważnych powikłań takich jak np. utrata kończyny w wyniku jej niedokrwienia lub wywołanie zatorowości płucnej w konsekwencji przedostania się skrzepu do płuc.

Mgr Karolina Hejnar