Tyrozynemia – objawy, przyczyny, leczenie

Tyrozynemia to rzadka, ale groźna choroba o podłożu genetycznym, która wymaga leczenia. Recesywna mutacja autosomalna powoduje zaburzenia w metabolizmie tyrozyny – aminokwasu biorącego udział w ważnych procesach życiowych. Pierwsze objawy choroby zwykle obserwuje się we wczesnym okresie dziecięcym.

Tyrozyna – co to jest?

Tyrozyna (gr. Tyrós – ser) jest elementem budulcowym białek, aminokwasem odkrytym w 1846 roku przez niemieckiego chemika Justusa von Liebiga. To aminokwas względnie endogenny – tyrozynę wytwarza organizm, ale do jej syntezy niezbędna jest fenyloalanina, aminokwas egzogenny, który musi być dostarczony wraz z pożywieniem. Tyrozyna występuje w żywności pochodzenia zwierzęcego, między innymi w serach, mięsie (kurczaku, indyku), rybach, mleku i jego przetworach oraz w wysokobiałkowych nasionach szeregu roślin.

Tyrozyna bierze udział w wielu bardzo ważnych procesach, niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Przede wszystkim współuczestniczy w tworzeniu amin biogennych: dopaminy, adrenaliny, noradrenaliny; hormonów tarczycy oraz melaniny.

Czym jest tyrozynemia?

Tyrozynemia (zwana dawniej tyrozynozą) jest chorobą metaboliczną o podłożu genetycznym. Brak lub zmniejszona aktywność jednego z enzymów, odpowiedzialnych za metabolizm tyrozyny, doprowadza do gromadzenia tyrozyny i jej metabolitów we krwi, co w konsekwencji prowadzi do licznych zaburzeń czynności narządów.

Tyrozynemia dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny. Choroba rozwija się u osoby, której:

• oboje rodzice są nosicielami nieprawidłowych/zmutowanych genów,
• oboje rodzice są chorzy na tyrozynemię,
• jedno z rodziców jest nosicielem wadliwego genu, a drugie jest osobą chorą.

Wyróżniamy następujące rodzaje tyrozynemii:

• tyrozynemia typu 1. (wątrobowo-nerkowa) – najczęściej obserwowana postać tyrozynemii, chorobę diagnozuje się u 1 na 100 000 osób (schorzenie jest bardziej powszechne w kanadyjskim Quebeku);
• tyrozynemia typu 2. (oczno-skórna) – częstość występowania nie jest do końca znana, w literaturze opisano około 150 przypadków (chorobę częściej diagnozuje się wśród populacji Arabskiej oraz Śródziemnomorskiej);
• tyrozynemia typu 3. – bardzo rzadka choroba, opisano jedynie kilka przypadków na świecie.

Wprowadzony w Polsce program badań przesiewowych noworodków na lata 2019-2026 umożliwia wstępne wykrycie tyrozynemii typu 1. oraz tyrozynemii typu 2.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/choroby-genetyczne-5-wybranych-chorob-genetycznych-i-ich-przyczyny/

Tyrozynemia – przyczyny

Przyczyną tyrozynemii typu 1. jest niedobór lub zmniejszona aktywność hydroksylazy fumaryloacetooctanowej (ang. FAH), enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie tyrozyny. Taka sytuacja spowodowana jest mutacją w genie FAH, zlokalizowanym na chromosomie 15. Choroba może przybrać postać niemowlęcą (objawy widoczne są w pierwszych miesiącach życia) lub przewlekłą (rzadziej występujący typ tyrozynemii, atakuje starsze dzieci, czasami choroba objawia się w wieku dorosłym).

Tyrozynemia typu 2. nazywana jest oczno-skórną lub zespołem Richnera-Hanharta. Przyczyną tyrozynemii typu 2. są uszkodzenia w genie aminotransferazy tyrozynowej TAT zlokalizowanym na chromosomie 16. Objawy choroby wywołuje deficyt lub zmniejszona aktywność enzymu aminotransferazy tyrozyny.

Przyczyną tyrozynemii typu 3. jest uszkodzenie genu HPD (dioksygenazy kwasu 4-hydroksyfenylopirogronowego. Jak wspomniano wcześniej, ten typ choroby występuje niezwykle rzadko.

Tyrozynemia – objawy

Objawy tyrozynemii zależą od rodzaju mutacji genetycznej, która wywołała chorobę. U osób, u których rozwinęła się tyrozynemia typu 1. dochodzi do gromadzenia się związków toksycznych dla wątroby i nerek: fumarylo- i maleilo-acetooctanu. Schorzenie może mieć postać ostrą, podostrą lub chroniczną. U chorego obserwuje się zaburzenia ze strony układu pokarmowego: mogą pojawić się wymioty, biegunki. Dzieci słabo przybierają na wadzę, rosną wolniej niż rówieśnicy, często bywają senne i osłabione. Objawem tyrozynemii typu 1. może być żółtaczka, powiększenie wątroby, skłonność do krwawień z nosa oraz powstawanie siniaków.

U osoby, u której rozwinął się ten typ tyrozynemii, objawy mogą wiązać się dysfunkcją kanalików nerkowych, zauważalne są obrzęki nóg i rąk. W niektórych przypadkach notuje się zaburzenia neurologiczne (np. opóźnienie umysłowe), nadciśnienie tętnicze, a nawet zaburzenia oddychania. Gwałtowny przebieg choroby może skutkować rozwojem sepsy. Niestety u chorych na tyrozynemię typu 1. obserwuje się zwiększone ryzyko wystąpienia marskości wątroby oraz raka wątrobowokomórkowego.

U osób dotkniętych tyrozynemią typu 2. odkładają się kryształy tyrozyny, co wywołuje odpowiedź zapalną organizmu, a w konsekwencji objawy skórno-oczne. Na stopach i dłoniach pojawiają się charakterystyczne, bolesne zgrubienia. Dodatkowo występuje upośledzenie intelektualne oraz problemy ze wzrokiem: nadwrażliwość na światło (fotofobia czyli światłowstręt), nadmierne łzawienie, ból i zaczerwienienie oczu, owrzodzenia rogówki.

Osoby cierpiące na tyrozynemię typu 3 cierpią na zaburzenia ze strony układu nerwowego. Pojawiają się u nich drgawki, kłopoty z utrzymaniem równowagi, problemy z rozwojem umysłowym.

Tyrozynemia – diagnostyka

Podstawą rozpoznania tyrozynemii są badania genetyczne. Poza tym lekarz zleca:

• pomiar stężenia tyrozyny we krwi,
• pomiar stężenia tyrozyny w moczu,
• pomiar stężenia metabolitów tyrozyny w moczu.

Kobiety w ciąży mogą poddać się badaniom prenatalnym – próbki pobrane podczas biopsji kosmówki lub amniopunkcji w dalszej kolejności badane są pod kątem obecności zmutowanych genów. Takie badanie wskazane jest, jeśli u rodziców zidentyfikowano mutację genów odpowiedzialnych za rozwój tyrozynemii.

Im wcześniej wykryta choroba, tym lepsze rokowania i szanse na uniknięcie poważnych, zagrażających zdrowiu i życiu powikłań.

Tyrozynemia – leczenie

Podstawą leczenia tyrozynemii jest dieta uboga w białko – wskazane jest zbilansowanie spożywania np. mięsa, wędlin, ryb, jajek, mleka, serów, warzyw strączkowych. W tej kwestii koniczna jest konsultacja dietetyka klinicznego, który pomoże tak ułożyć jadłospis, aby uniknąć niedoborów pokarmowych. Ponadto stosuje się leczenie farmakologiczne – w przypadku tyrozynemii typu 1. wykorzystywany jest nityzynon, który zapobiega rozkładowi tyrozyny, co w konsekwencji pozwala na uniknięcie gromadzenia się szkodliwych metabolitów uszkadzających nerki czy wątrobę.