Uchyłek esicy – co to jest?

Uchyłek esicy to jedna z najczęstszych zmian w obrębie jelita grubego, szczególnie u osób po 50. roku życia. Choć często nie daje żadnych objawów, w niektórych przypadkach może prowadzić do powikłań wymagających leczenia farmakologicznego, a nawet interwencji chirurgicznej.

Uchyłek esicy – co to jest?

Esica (łac. sigmoideum), inaczej okrężnica esowata, to końcowy odcinek jelita grubego, który znajduje się pomiędzy okrężnicą zstępującą (zstępnicą) a odbytnicą. Swoim kształtem przypomina literę „S”. Esica u osoby dorosłej ma około 40 cm długości. Pełni ważną funkcję w procesie trawienia – przesuwa resztki pokarmowe w kierunku odbytnicy, zagęszcza treść jelitową, wchłania wodę i elektrolity. Do najczęstszych stanów chorobowych diagnozowanych w tym odcinku jelita grubego należą: uchyłkowatość esicy, polip esicy, guz esicy i skręt esicy.

Uchyłek esicy to niewielka, workowata wypukłość/kieszonka powstająca na ścianie esicy, będąca jedną z najczęstszych nieprawidłowości jelita grubego, diagnozowaną w trakcie kolonoskopii. Powstaje w wyniku uwypuklenia błony śluzowej przez osłabione miejsce w mięśniówce jelita – uchyłki przechodzą przez warstwę mięśniową w punktach tzw. zmniejszonej oporności. Uchyłki są zjawiskiem częstym u osób starszych, ale z uwagi na fakt, że zwykle nie dają objawów, częstość ich występowania jest trudna do dokładnego oszacowania.

Uchyłek esicy – przyczyny

Mechanizmy prowadzące do powstawania uchyłków jelita nie zostały jeszcze dokładnie wyjaśnione, jednak obecnie uważa się, że jest to zjawisko wieloczynnikowe.

Wiadomo, że ich rozwojowi sprzyja zmniejszenie elastyczności ściany jelita, a także odkładanie się w niej niedojrzałych włókien kolagenowych. Uchyłki mogą rozwinąć się w różnych częściach jelita grubego, ale to właśnie w esicy lokalizują się najczęściej, bo w aż 90% przypadków. Dzieje się tak, ponieważ w tym odcinku często występuje podwyższone ciśnienie wewnątrzjelitowe, a ściana esicy jest stosunkowo cienka i podatna na powstawanie uchyłków.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/rak-jelita-grubego-rozwija-sie-latami-zbadaj-sie-aby-go-przechytrzyc/

Jednym z najważniejszych czynników sprzyjających powstawaniu uchyłków esicy jest wiek – u osób powyżej 50.–60. roku życia ryzyko to istotnie rośnie, co wiąże się ze starzeniem się tkanek, spadkiem elastyczności ściany jelita oraz zmianami w strukturze kolagenu. Procesy te osłabiają mechaniczne właściwości ściany jelitowej i sprzyjają powstawaniu uchyłków.

Duże znaczenie ma również nadużywanie alkoholu i sposób odżywiania. Dieta uboga w błonnik pokarmowy, a jednocześnie bogata w wysoko przetworzone produkty, prowadzi do zmniejszenia objętości stolca i wydłużenia czasu pasażu jelitowego. Skutkiem tego są przewlekłe zaparcia, które zwiększają ciśnienie wewnątrz światła jelita i mogą inicjować tworzenie się uchyłków w osłabionych miejscach.

Nie bez znaczenia pozostaje także styl życia. Nadmierna masa ciała (zwłaszcza otyłość brzuszna), koreluje z większym ryzykiem uchyłkowatości. Dodatkowo, niska aktywność fizyczna – zwłaszcza siedzący tryb życia – negatywnie wpływa na motorykę jelit i sprzyja występowaniu zaparć, pogłębiając ryzyko tworzenia się uchyłków. Przyczyną uchyłkowatości esicy mogą być również predyspozycje rodzinne.

Uchyłek esicy – objawy

Jak wspomniano wcześniej, uchyłki esicy często nie dają żadnych symptomów i wykrywane są przypadkowo podczas kolonoskopii lub tomografii komputerowej jamy brzusznej – wówczas mamy do czynienia z postacią bezobjawową uchyłkowatości. Gdy pojawiają się symptomy, wówczas mówimy o chorobie uchyłkowej. W takim przypadku mogą pojawić się bóle w lewej, dolnej części brzucha,  zmiany rytmu wypróżnień, nudności czy wzdęcia. Symptomy o silnym natężeniu najczęściej świadczą o pojawieniu się stanu zapalnego uchyłka esicy.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/qa/badania-krwi-w-diagnostyce-chorob-jelit/

Zapalenie uchyłka esicy

Zapalenie uchyłka esicy rozwija się w sytuacji, gdy doszło do mikrouszkodzenia błony śluzowej w jego obrębie. Jeśli w uchyłku gromadzą się resztki niestrawionego pokarmu, tworzą dogodne środowisko do namnażania się bakterii naturalnie występujących w jelicie. Ich aktywność, w połączeniu z ograniczonym usuwaniem treści z uchyłka, prowadzi do miejscowej reakcji zapalnej i rozwoju infekcji.

Zapalenie uchyłków esicy zwykle objawia się bólem brzucha po lewej stronie w dolnej części jamy brzusznej. Ból ten może być tępy, stały i narastający. Często towarzyszy mu gorączka o różnym natężeniu. Jednym z typowych objawów są również zaburzenia rytmu wypróżnień – mogą pojawiać się zaparcia lub biegunka. Powszechne są wzdęcia, uczucie przepełnienia oraz niepełnego wypróżnienia, co wiąże się z zaburzoną motoryką jelit w stanie zapalnym.

U części osób występują nudności, a w rzadszych przypadkach również wymioty. Jeśli zapalenie ma cięższy przebieg, mogą pojawić się objawy ogólne, takie jak: dreszcze, znaczne osłabienie, a nawet objawy świadczące o możliwych powikłaniach, na przykład perforacji esicy (czyli przerwania jej ciągłości, co jest stanem zagrażającym życiu). W takiej sytuacji może dojść do silnego, nagłego bólu brzucha z twardością powłok brzusznych. U niektórych chorych występuje również krwawienie z odbytu, choć jest ono mniej powszechne. W przypadku zaawansowanego stanu zapalnego może rozwinąć się także ropień okołojelitowy (czyli ograniczony zbiornik ropy w jelicie), przetoka jelitowo-pęcherzowa lub jelitowo-pochwowa czy niedrożność jelit, co objawia się brakiem oddawania gazów i stolca, nasilonym wzdęciem i pogarszającym się ogólnym stanem chorego.

Uchyłek esicy – leczenie

Postać bezobjawowa uchyłkowatości nie wymaga leczenia. Zalecana jest zdrowa dieta bogata w błonnik, aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała. W przypadku wystąpienia objawów zaleca się leczenie ukierunkowane na łagodzenie dolegliwości, które obejmuje stosowanie leków przeciwbólowych oraz w razie potrzeby, zachowawcze podawanie antybiotyków, a także odpowiednią dietę. W sytuacji zapalenia uchyłków esicy, podstawą terapii jest antybiotykoterapia oraz dieta mająca na celu zmniejszenie nasilenia objawów. W niektórych przypadkach, gdy zapalenie przebiega ciężko, konieczne może być leczenie szpitalne.

Warto mieć na uwadze, że uchyłki jelita grubego stanowią trwałe zmiany anatomiczne, których nie można całkowicie wyleczyć. Leczenie operacyjne jedynie ogranicza ich liczbę poprzez resekcję odcinka jelita objętego stanem zapalnym i największym nagromadzeniem uchyłków. Mimo to, część zmian zwykle pozostaje, a w przyszłości mogą powstawać nowe.

Co jeść przy uchyłkach esicy?

W fazie ostrego zapalenia uchyłka esicy zachodzi konieczność wprowadzenia diety płynnej bezresztkowej, której celem jest „odciążenie” jelita i wyciszenie stanu zapalnego. W takim przypadku sprawdzają się np. klarowny bulion, woda, soki bez miąższu itp. Gdy stan zdrowia ulegnie poprawie, wprowadza się dietę niskobłonnikową – chory może spożywać gotowane owoce bez skórki i pestek, warzywa dobrze ugotowane i rozdrobnione, produkty z białej mąki (biały chleb, biały ryż, makaron), chude mięso, ryby, jaja, nabiał (jeśli jest tolerowany). W trakcie zapalenia uchyłków esicy unika się spożywania potraw ciężkostrawnych, surowych warzyw i owoców, ziaren, orzechów i nasion, które mogą mechanicznie drażnić objętą stanem zapalnym błonę śluzową esicy.

Po ustąpieniu ostrych objawów, warto stosować dietę obniżającą ryzyko nawrotów stanu zapalnego i wspierającą prawidłową pracę jelita. Zalecany jest jadłospis bogaty w błonnik, przy czym wprowadzanie go do diety powinno odbywać się stopniowo. Zalecane jest spożywanie większej liczby owoców, warzyw i produktów pełnoziarnistych. Zaleca się również odpowiednie nawadnianie organizmu –  woda pomaga błonnikowi działać, zapobiegając zaparciom.

W przeszłości zalecano unikanie orzechów, nasion i popcornu — teoria była taka, że mogą „utknąć” w uchyłkach i powodować zapalenie. Jednak obecnie nie ma mocnych dowodów, aby te pokarmy musiały być całkowicie eliminowane u wszystkich osób zmagających się z uchyłkami esicy.

Uchyłki esicy – wsparcie psychologiczne

Rozpoznanie uchyłków esicy (szczególnie gdy towarzyszą im nawracające dolegliwości lub zachodzi konieczność rozważenia leczenia operacyjnego) może wywoływać niepokój, poczucie zagubienia, a nawet lęk przed przyszłością. Wiele osób doświadcza również frustracji wynikającej z konieczności wprowadzenia zmian w codziennym funkcjonowaniu – zwłaszcza w diecie. W takich momentach wsparcie psychologiczne bywa bardzo pomocne.

Rozmowa z psychologiem może pomóc lepiej zrozumieć emocje towarzyszące chorobie, nauczyć się skutecznych sposobów radzenia sobie ze stresem, który często nasila objawy ze strony układu pokarmowego, a także pomagać w procesie adaptacji do życia z przewlekłą chorobą. Wsparcie psychiczne sprzyja też budowaniu motywacji do dbania o zdrowie i utrzymywania korzystnych nawyków, co ma istotne znaczenie w profilaktyce nawrotów dolegliwości.