Wzdęty brzuch – jakie są najpopularniejsze przyczyny wzdętego brzucha?

Objawy ze strony przewodu pokarmowego znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, zwłaszcza gdy występują przewlekle. Dodatkowo wzdęty, nabrzmiały brzuch i gazy mogą pojawiać się w przebiegu wielu zaburzeń pracy układu trawienia, np. z powodu choroby Leśniowskiego-Crohna. Nie należy ich zatem lekceważyć. Wzdęciom często towarzyszą ból brzucha, zaparcia lub biegunka. Objawy mogą występować zarówno na czczo, jak i po jedzeniu. Dowiedz się, jakie są przyczyny i sposoby radzenia sobie ze wzdętym brzuchem.

Czym jest wzdęcie?

Wzdęcie jest objawem chorobowym, który pojawia się, gdy w jelicie gromadzi się nadmierna ilość gazów. Nie ma obiektywnej metody, która pozwalałaby precyzyjnie określić, jaka jest optymalna zawartość powietrza w układzie pokarmowym. Rozpoznanie opiera się zatem na subiektywnych spostrzeżeniach, które zgłasza pacjent.

Uznaje się, że fizjologicznie objętość gazu w jelicie nie powinna przekraczać 200 ml. Ta wartość została przyjęta za normę dla osoby dorosłej. Dodatkowo w ciągu doby człowiek może fizjologicznie oddać nawet ok. 600 ml gazów.

Według aktualnych kryteriów rzymskich, które klasyfikują zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego, wyróżnia się dwa typy wzdęć:

• rozdęcie, czyli bloating, które pacjent odczuwa jako uczucie pełności i obecności gazów w brzuchu, mimo że nie zostały one potwierdzone w obiektywnych badaniach, np. zawartości powietrza w jelitach;
• wzdęcie, inaczej distention, czyli stan, gdy subiektywnym dolegliwościom towarzyszy także powiększenie obwodu brzucha.

Jakie mogą być przyczyny wzdętego brzucha?

W jelitach zdrowego człowieka fizjologicznie może znajdować się pewna ilość powietrza. Przewód pokarmowy ma kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, m.in. przez jamę ustną. Powietrze dostaje się do układu trawienia, np. podczas połykania go przy jedzeniu, piciu lub żuciu gumy. Dodatkowo gazy mogą powstawać w jelitach na drodze procesów trawiennych i fermentacji bakteryjnej.

Jakie są przyczyny rozdęcia brzucha?

Rozdęcie może być objawem zaburzeń czynnościowych. Jest to grupa schorzeń, których obecności nie można wytłumaczyć nieprawidłową budową narządów czy niewłaściwym przebiegiem reakcji biochemicznych. Mimo to objawy zaburzeń czynnościowych występują przewlekle lub powracają co jakiś czas. Rozdęcie może pojawiać się w wyniku:

• zaburzeń czucia trzewnego, które sprawiają, że pacjent odczuwa dyskomfort lub ból, nawet gdy objętość gazów w jelitach znajduje się w granicach normy;
• niewłaściwej perystaltyki jelit.

Wzdęty brzuch przyczyny

W przypadku wzdęć brzuch staje się nabrzmiały i często bolesny. Mogą one wystąpić np.:

• z powodu stosowanej diety lub leczenia, m.in.: spożywania dużych ilości warzyw strączkowych, połykania powietrza w trakcie żucia gumy, korzystania z używek, a przede wszystkim palenia papierosów, przyjmowania niektórych leków, m.in antydepresyjnych, kardiologicznych czy opioidów;
• w wyniku przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego i grubego (SIBO);
• w przebiegu niektórych chorób, m.in.: zespołów upośledzonego wchłaniania (nietolerancji niektórych cukrów, czy celiakii), nieswoistych zapalnych chorób jelit (wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i choroby Leśniowskiego-Crohna) oraz w zespole jelita drażliwego. W starszej grupie wiekowej przewlekłe wzdęcia budzą podejrzenie nowotworu jelita grubego.

Dowiedz się więcej o jelitach. Zobacz nasz webinar – Zdrowie zaczyna się w jelitach.

Jakie objawy towarzyszą wzdęciom?

Wzdęciom może towarzyszyć wiele innych objawów, choć niekiedy są one jedynymi dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjenta. Nadmiar gazów w jelitach współistnieje zwykle z innymi symptomami, które dotyczą układu pokarmowego,np.:

• dyskomfortem i subiektywnym uczuciem wypełnienia;
• oddawaniem nadmiernej ilości gazów o nieprzyjemnym zapachu;
• powiększeniem obwodu brzucha krótko po posiłku;
• napięciem brzucha.

Jednocześnie masa ciała pacjenta utrzymuje się na stałym poziomie.

W przebiegu chorób czynnościowych, oprócz rozdęcia mogą pojawić się także inne objawy. Większość z nich wynika bezpośrednio z nieprawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego. Do pozostałych objawów należą np.:

• wczesne uczucie sytości po posiłku;
• złagodzenie objawów po oddaniu gazów lub defekacji;
• brak dolegliwości w godzinach nocnych;
• brak odchyleń w wynikach badań laboratoryjnych, obrazowych i endoskopowych.

Wzdęty brzuch – jak wygląda postępowanie w przypadku wzdęć?

Przewlekłe lub nawracające wzdęcia mogą znacznie obniżać komfort życia i utrudniać funkcjonowanie. Niekiedy świadczą o obecności zaburzeń czynności układu pokarmowego. Niektóre badania sugerują nawet, że długotrwałe nagromadzenie gazów w jelicie sprzyja rozwojowi nowotworu. Z tego względu problemu wzdęć nie należy ignorować.

Na początku warto wykonać podstawowe badania laboratoryjne np. badanie morfologii krwi czy test na obecność krwi utajonej w stolcu. Jeżeli istnieje taka potrzeba, diagnostykę można poszerzyć o:

• USG brzucha;
• RTG przeglądowy brzucha;
• badanie endoskopowe;
• testy czynnościowe np. test wodorowy, który wykrywa nieprawidłowości w przebiegu rozkładu laktozy.

Wzdęcia powodują dyskomfort i uniemożliwiają codzienną aktywność. Istnieją jednak sposoby, aby złagodzić dokuczliwe objawy. Warto wprowadzić nawyki, które pomogą ograniczyć ilość gazów w jelitach, np.:

• ograniczyć połykanie powietrza, np. poprzez uważne jedzenie posiłków, unikanie żucia gumy, picia napojów gazowanych i palenia papierosów;
• wykluczyć z diety pokarmy, które powodują tworzenie się gazów w jelitach, m.in. produkty o dużej zawartości węglowodanów FOODMAPs,np.: częśćzbóż (żyto i pszenicę), mleko oraz niektóre owoce (jabłka, śliwki, brzoskwinie, arbuzy) i warzywa (cebulę, kalafior, soczewicę czy brukselkę);
• komponować swoje posiłki tak, by zawierały produkty, które łatwo wchłaniają się z jelit i nie fermentują w przewodzie pokarmowym, m.in.: mięso, ryby, drób, jaja, orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, niektóre produkty zbożowe (pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, płatki ryżowe, ryż, mąka owsiana czy płatki owsiane) oraz część owoców (banany, mandarynki, truskawki, kiwi i winogrona) i warzyw (marchew, seler, pomidory, ogórki, bakłażan czy kukurydza);
• osoby, które mają nietolerancje pokarmowe, powinny wykluczyć z diety nieprzyswajalne substancje, np.: laktozę (zawartą w mleku i nabiale), fruktozę (obecną w owocach, miodzie i wielu napojach) i sorbitol (składnik bezcukrowych cukierków i gum do żucia);
• pamiętać o regularnej aktywności fizycznej.

Jeżeli wzdęcia brzucha stanowią objaw choroby układu pokarmowego, należy rozpocząć leczenie przyczyny dolegliwości. U części pacjentów symptomy mocno wiążą się z przewlekłym stresem. Wówczas pomocna może okazać się konsultacja u psychologa, psychiatry lub psychoterapeuty.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. W. Walęcik-Kot, Diagnostyka i leczenie wzdęć, „Medycyna po Dyplomie” 2017, nr 10.