Zapalenie cewki moczowej - objawy, przyczyny i leczenie domowymi sposobami

Zapalenie cewki moczowej to schorzenie układu moczowego, które może rozwinąć się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Za rozwój tej choroby odpowiadają różne patogeny, przy czym w większości przypadków są one przenoszone drogą kontaktów seksualnych. Jakie objawy mogą wskazywać na rozwój zapalenia cewki moczowej, jakie są przyczyny zapalenia cewki moczowej, jakie badania należy wykonać w celu rozpoznania omawianego schorzenia, jak uniknąć rozwoju choroby oraz na czym polega leczenie zapalenia cewki moczowej?

Zapalenie cewki moczowej – co to jest?

Zapalenie cewki moczowej (łac. urethritis) to choroba, której istotą jest występowanie stanu zapalnego w obrębie dolnej części dróg moczowych, czyli cewki moczowej. Jest to struktura anatomiczna przypominająca elastyczny przewód. Funkcją cewki moczowej jest wyprowadzanie moczu z pęcherza moczowego na zewnątrz organizmu – u mężczyzn także ejakulatu. Cewka moczowa różni się budową w zależności od płci. U kobiet cewka moczowa jest o wiele krótsza (najczęściej ok. 3 cm do 5 cm) oraz posiada prosty przebieg. W przypadku mężczyzn cewka moczowa przebiega w sposób kilkukrotnie zagięty oraz cechuje się większą długością – przeciętnie od ok. 15 cm do 20 cm. Z powodu tych odmienności anatomicznych częstość występowania zapalenia cewki moczowej, najczęstsze przyczyny tego schorzenia, jego objawy oraz powikłania mogą także wykazywać pewne rozbieżności pomiędzy płciami.

Za rozwój zapalenia cewki moczowej najczęściej odpowiadają bakterie, które przenoszone są na drodze kontaktów płciowych. Warto zaznaczyć, że do rozwoju omawianego schorzenia może dochodzić także na skutek urazów, podrażnienia chemicznego lub innych czynników, jednak zjawisko to jest o wiele rzadsze niż zakażenie poprzez stosunek seksualny. Dokładne informacje na temat epidemiologii zapalenia cewki moczowej oraz precyzyjnej liczby nowych przypadków są trudne do skompletowania, jako że w wielu przypadkach choroba może przebiegać w sposób bezobjawowy lub też ze skąpymi objawami klinicznymi. Dodatkowo, klasyfikacja choroby często przeprowadzana jest na podstawie określonego patogenu wywołującego schorzenie – dla przykładu, jedną z częstszych postaci zapalenia cewki moczowej u mężczyzn jest rzeżączka.

Ze względu na mechanizm transmisji choroby, główną grupą pacjentów najbardziej narażonych na rozwój zapalenia cewki moczowej są młode, aktywne seksualnie osoby, które często zmieniają partnerki / partnerów seksualnych. Szacuje się, że choroba występuje z podobną częstością u kobiet oraz u mężczyzn, przy czym w przypadku zapalenia cewki moczowej u kobiet schorzenie częściej przebiega w sposób bezobjawowy – z tego powodu ta jednostka chorobowa statystycznie częściej rozpoznawana jest u mężczyzn. Istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju omawianego zapalenia jest brak stosowania właściwych środków ochronnych podczas stosunków seksualnych, np. w postaci prezerwatyw.

Przyczyny zapalenia cewki moczowej

Najczęstszą przyczyną zapalenia cewki moczowej jest zakażenie wywoływane przez określony rodzaj bakterii lub innych drobnoustrojów chorobotwórczych. Ze względu na etiologię wyróżnia się dwie główne grupy omawianej choroby: rzeżączkowe oraz nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, przy czym w populacji ogólnej zapalenie nierzeżączkowe występuje częściej.

Przyczyną rzeżączkowego zapalenia cewki moczowej jest bakteria Neisseria gonorrhoeae, czyli dwoinka rzeżączki. Do zakażenia tym patogenem dochodzi praktycznie wyłącznie na drodze niezabezpieczonych kontaktów seksualnych z osobą, która choruje na rzeżączkę. Zakażenie transmitowane jest przez kontakt wydzieliny jednej błony śluzowej z drugą błoną śluzową. Najczęściej jest to błona śluzowa: cewki moczowej, szyjki macicy, odbytnicy, gardła i spojówek.

Nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej może być wywoływane przez szeroką grupę patogenów. Do rozwoju tego rodzaju schorzenia także najczęściej dochodzi poprzez zakażenie podczas stosunku seksualnego, jednak w niektórych przypadkach choroba może rozwinąć się u osób nieaktywnych seksualnie. Najczęstsze przyczyny nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej, NGU (ang. non-gonococcal urethritis) to m.in. następujące mikroorganizmy chorobotwórcze:

• Chlamydia trachomatis – patogen ten odpowiada za nawet do 50% przypadków nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej,
• Mycoplasma genitalium,
• Trichomonas vaginalis ( rzęsistek pochwowy),
• Adenowirusy,
• Wirusy opryszczki (herpes simplex virus, HSV),
• Ureaplasma urealyticum,
• Escherichia coli,
• Gronkowiec złocisty.

Poza wymienionymi powyżej patogenami do rozwoju zapalenia cewki moczowej mogą prowadzić także infekcje wywoływane przez mikroskopijne grzyby, takie jak np.  drożdżak Candida albicans (bielnik biały). Zjawisko to jest jednak niezwykle rzadkie i najczęściej obserwuje się je u osób z zaburzeniami funkcjonowania układu odpornościowego, np. podczas leczenia lekami immunosupresyjnymi lub w przebiegu zakażenia wirusem HIV oraz związanym z nim rozwojem AIDS, czyli zespołu nabytego niedoboru odporności.

Poza czynnikami infekcyjnymi do wystąpienia zapalenia cewki moczowej może dochodzić także na skutek mechanicznego podrażnienia struktur cewki. Przykładem tej sytuacji jest długotrwałe stosowanie cewnika moczowego, szczególnie u pacjentów leżących z współwystępującymi obciążeniami zdrowotnymi. Poza tym do rozwoju objawów choroby może prowadzić także podrażnienie chemiczne, wynikające ze stosowania określonych produktów higienicznych. Dokładny wywiad lekarski oraz precyzyjne określenie czynników ryzyka jest niezwykle istotne, jako że pozwala na zaplanowanie właściwego postępowania diagnostycznego oraz dobranie skutecznego leczenia.

Zapalenie cewki moczowej – objawy

Objawy zapalenia cewki moczowej zależne są przede wszystkim od tego, jaki patogen odpowiedzialny jest za rozwój schorzenia u danej osoby. Znacząca część przypadków może przebiegać w sposób bezobjawowy – w przypadku zapaleń wywoływanych przez bakterie z rodzaju Chlamydia dolegliwości mogą być nieobecne nawet u 70% kobiet i 50% mężczyzn.

Objawy pojawiają się z pewnym opóźnieniem w stosunku do momentu zakażenia. Dokładny okres wylęgania także zależny jest od czynnika etiologicznego zapalenia cewki moczowej. Wg danych PZH, przy zakażeniach wywoływanych przez dwoinkę rzeżączki objawy pojawiają się zazwyczaj po upływie 3 do 6 dni od wniknięcia bakterii u mężczyzn i 7-14 dniach u kobiet. W przypadku Chlamydia trachomatis okres ten wynosi najczęściej od 7 do 14 dni. Podczas zapalenia cewki moczowej wywoływanego czynnikami mechanicznymi lub chemicznymi dolegliwości w większości przypadków pojawiają się oraz ustępują szybciej niż w przypadku infekcyjnego typu schorzenia.

Objawowe zapalenie cewki moczowej u mężczyzn najczęściej związane jest z występowaniem dolegliwości takich jak m.in.:

• Pieczenie cewki moczowej,
• Ból cewki moczowej,
• Uczucie swędzenia / szczypanie cewki moczowej,
• Częsta potrzeba oddawania moczu,
• Naglące, silne parcie na mocz,
• Patologiczny wyciek z cewki moczowej, często o ropnym charakterze,
• Zaczerwienienie zewnętrznego ujścia cewki moczowej.

Objawy bólowe w większości przypadków są najsilniejsze podczas oddawania moczu, szczególnie podczas pierwszej, porannej mikcji. Nieleczone zapalenie cewki moczowej może prowadzić do rozwoju różnego typu powikłań zdrowotnych, takich jak m.in. zapalenie pęcherza moczowego lub też zapalenie prostaty. W przypadku zapalenia prostaty objawy mogą dodatkowo obejmować problemy z oddawaniem moczu, uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza oraz ból zlokalizowany w dnie miednicy. Dodatkowo, możliwe jest wystąpienie zapalenia najądrzy lub/oraz jąder, które cechuje ból i obrzęk worka mosznowego. Objawy ogólne, takie jak np. gorączka, dreszcze, pogorszenie samopoczucia występują dość rzadko w przebiegu zapalenia cewki moczowej i mogą wskazywać na rozwój powikłań lub dodatkowych schorzeń.

Zapalenie cewki moczowej u kobiet o wiele częściej przebiega w sposób bezobjawowy. Opisane powyżej dolegliwości dyzuryczne występują u kobiet dość rzadko. W przypadku objawowego zakażenia kobiety najczęściej doświadczają niecharakterystycznych dolegliwości, takich jak ból zlokalizowany w dolnej części brzucha lub też nietypowe upławy z pochwy. Rzadko może dochodzić do pojawienia się nieregularnych, międzymiesięcznych krwawień lub też wycieku treści ropnej z cewki moczowej. Nieleczone zapalenie cewki moczowej u kobiet może prowadzić do rozwoju powikłań jak m.in. ropnie, zapalenie pochwy, zapalenie narządów miednicy mniejszej oraz długoterminowe problemy z płodnością.

Zapalenie cewki moczowej u dziecka to zjawisko niezwykle rzadkie. U dzieci o wiele częściej występuje zakażenie układu moczowego, skrótowo określane jako ZUM. W przypadku, gdy choroba dotyczy cewki moczowej oraz pęcherza określana jest jako zapalenie dolnych dróg moczowych. Czynnikiem etiologicznym w tym schorzeniu w większości przypadków jest bakteria z gatunku E. coli, a do rozwoju zakażenia dochodzi na drodze idiopatycznej lub związanej z niewłaściwymi nawykami higienicznymi. Objawy zapalenia układu moczowego u dzieci różnią się w zależności od wieku pacjenta. Najczęściej są to m.in. ból i pieczenie podczas oddawania moczu, ból okolicy lędźwiowej, gorączka, dyskomfort w podbrzuszu, uogólnione pogorszenie stanu zdrowia dziecka. Ze względu na problematyczną diagnostykę młodszych dzieci oraz często niecharakterystyczny przebieg choroby, w przypadku podejrzenia ZUM u dziecka lub też rozwoju dolegliwości wskazujących na infekcję należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który na podstawie wywiadu chorobowego oraz badania będzie w stanie zadecydować o konieczności dalszej diagnostyki oraz wdrożyć odpowiednie postepowanie lecznicze.

Zapalenie cewki moczowej – diagnostyka, czyli jakie badania wykonać?

Właściwa diagnostyka zapalenia cewki moczowej jest niezwykle istotna, jako że nierozpoznane oraz nieleczone schorzenie może skutkować rozwojem poważnych powikłań zdrowotnych. W przypadku samoistnego ustąpienia objawów istnieje ryzyko przejścia zakażenia w postać bezobjawową. Osoba z taką postacią zapalenia cewki moczowej, pomimo że sama nie doświadcza dolegliwości nadal może stanowić potencjalne źródło zakażenia dla swoich partnerów seksualnych. Dokładny zakres diagnostyki każdorazowo powinien być konsultowany z lekarzem, który na podstawie historii choroby oraz badania przedmiotowego będzie w stanie dobrać odpowiedni panel badań laboratoryjnych.

Testy diagnostyczne przeprowadzane w przypadku podejrzenia zapalenia cewki moczowej to m.in. badanie ogólne moczu, posiew moczu oraz badanie i posiew materiału uzyskanego na drodze wymazu z cewki moczowej. Testy te w większości przypadków pozwalają na wykrycie patogenów odpowiedzialnych za rozwój schorzenia, a także określenie ich oporności na poszczególne rodzaje antybiotyków. Dzięki temu możliwe jest dobranie precyzyjnego, celowanego leczenia przeciwdrobnoustrojowego. W niektórych przypadkach lekarz może zadecydować o konieczności przeprowadzenia badań molekularnych z wykorzystaniem metody PCR, które umożliwiają szybką i precyzyjną identyfikację określonych patogenów.

Zapalenie cewki moczowej – leczenie

Skuteczne leczenie zapalenia cewki moczowej polega na przyjmowaniu określonych antybiotyków, które wykazują skuteczność w stosunku do patogenu odpowiedzialnego za rozwój schorzenia u danej osoby. Podobnie jak w przypadku antybiotykoterapii zlecanych w innych schorzeniach, niezwykle istotne jest przyjmowanie preparatu zgodnie z zaleceniami lekarza. Nawet w przypadku, gdy objawy zapalenia ustąpią szybciej niż przewidziany czas kuracji, należy przyjmować antybiotyki do końca. Zbyt wczesne przerwanie leczenia może prowadzić do wytworzenia lekooporności szczepu bakterii oraz wznowy choroby.

Ze względu na mechanizm transmisji schorzenia zaleca się równoległe leczenie partnerów / partnerek seksualnych pacjenta. Do momentu zakończenia terapii zaleca się również abstynencję seksualną.

Zapalenie cewki moczowej – domowe sposoby

Różnego typu tzw. „domowe sposoby” na leczenie zapalenia cewki moczowej powinny być jedynie uzupełnieniem zaleconej przez lekarza farmakoterapii. W przypadku zapaleń dróg moczowych zaleca się picie dużych ilości wody, co zwiększa objętość wydalanego moczu oraz umożliwia skuteczniejsze usuwanie czynników podrażniających ze światła pęcherza oraz cewki moczowej. Różnego typu zioła oraz preparaty roślinne (jak np. ekstrakt z żurawiny) mogą w określonych sytuacjach wpływać korzystnie na złagodzenie dolegliwości chorobowych, jednak nie są one w stanie zastąpić właściwego leczenia przeciwbakteryjnego. Ze względu na możliwe interakcje ze stosowanymi lekami, każdorazowo przed używaniem preparatów roślinnych należy skonsultować się z lekarzem odpowiedzialnym za prowadzenie leczenia danej osoby.

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/167582,zapalenie-cewki-moczowej
2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.14.8.11.
3. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22858-urethritis
4. https://www.nhs.uk/conditions/urethritis/
5. https://www.webmd.com/a-to-z-guides/urethritis-symptoms-causes-treatments
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537282/