Zapalenie ucha środkowego – jak je rozpoznać? Przyczyny i objawy

Ostre zapalenie ucha środkowego jest jedną z najczęściej występujących infekcji u dzieci poniżej 2. roku życia, ale może rozwinąć się u osoby w każdym wieku. Zwykle towarzyszy mu silny ból ucha. Ile trwa zapalenia ucha środkowego? Jak je rozpoznać? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziesz w poniższym artykule!

Ostre zapalenie ucha środkowego – co to jest?

Ostre zapalenie ucha środkowego jest chorobą, w której przebiegu dochodzi do zmian zapalnych w obrębie jamy bębenkowej. Występuje głównie w wieku niemowlęcym i we wczesnym dzieciństwie (szczególnie w pierwszych 2 latach życia). Według ekspertów ostre zapalenie ucha środkowego jest najczęstszą przyczyną stosowania antybiotyków w grupie dzieci poniżej 3. roku życia. Szacują oni, że aż ⅔ maluchów doświadcza przynajmniej jednego epizodu ostrego zapalenia ucha środkowego przed 3. urodzinami. Od momentu odkrycia antybiotyków liczba powikłań tej choroby uległa znacznemu ograniczeniu.

W ciągu ostatnich lat częstość występowania ostrego zapalenia ucha środkowego zmniejszyła się o 19%. Wiąże się to prawdopodobnie ze szczepieniem dzieci przeciwko pneumokokom i grypie, jak również z rzadszym narażeniem maluchów na szkodliwe działanie dymu tytoniowego.

Od czego można dostać zapalenia ucha środkowego?

Przyczyną nawet 70–90% przypadków ostrego zapalenia ucha środkowego jest zakażenie bakteryjne, wywołane najczęściej przez takie patogeny, jak: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis. Chorobę zwykle poprzedza infekcja wirusowa górnych dróg oddechowych, np. ostre zapalenie gardła.

Do czynników ryzyka wystąpienia ostrego zapalenia ucha środkowego należą:

• predyspozycje genetyczne (wywiad nawracających zapaleń ucha środkowego u rodziców),
• niedobór odporności w przebiegu zakażenia HIV, cukrzycy lub innych chorób,
• wady anatomiczne w obrębie podniebienia,
• obecność implantu ślimakowego,
• niedobór witaminy A,
• alergie,
• narażenie na dym tytoniowy,
• uczęszczanie dziecka do żłobka lub przedszkola.

Jakie są objawy zapalenia ucha środkowego?

Głównym objawem ostrego zapalenia ucha środkowego jest ból ucha, często o znacznym nasileniu. Początkowo nieznaczne dolegliwości bólowe zwykle narastają i osiągają największe natężenie w ciągu 2 dni. Mogą im towarzyszyć ból głowy, biegunka, wymioty i uczucie zatkanego ucha. U najmłodszych dzieci, które nie potrafią jeszcze werbalizować swoich dolegliwości, niepokój rodziców powinny wzbudzić: zmiana zachowania, trudności z karmieniem czy pociąganie ucha przez malucha. Objawy te warto skonsultować z doświadczonym pediatrą. U części pacjentów w przebiegu choroby dochodzi do pęknięcia błony bębenkowej. Gdy błona bębenkowa ulega przerwaniu, ból ucha ustępuje i może pojawić się wyciek treści ropnej.

W przypadku obecności dużej ilości płynu w uchu środkowym może dojść do zaburzeń słuchu, a niekiedy nawet do zawrotów głowy i trudności z utrzymaniem równowagi. Symptomy te należy różnicować z zapaleniem błędnika.

Jak rozpoznać zapalenie ucha środkowego?

Rozpoznanie ostrego zapalenia ucha środkowego jest stawiane przez lekarza na podstawie zgłaszanych objawów i wziernikowania ucha. Badanie otoskopowe, bo o nim mowa, jest wykonywane przy użyciu otoskopu – narzędzia laryngologicznego, zaopatrzonego w układ optyczny i źródło światła. Końcówka otoskopu jest wprowadzana do przewodu słuchowego, co może wiązać się niekiedy z niewielkim dyskomfortem pacjenta. Na podstawie wyglądu błony bębenkowej lekarz jest w stanie wykryć niektóre nieprawidłowości w obrębie ucha środkowego. Brak płynu w jamie bębenkowej wyklucza ostre zapalenie ucha środkowego.

Na ostre zapalenie ucha środkowego w badaniu otoskopowym wskazują:

• uwypuklenie błony bębenkowej,
• zmniejszenie przezierności błony bębenkowej,
• zaczerwienienie błony bębenkowej, które uległo nasileniu w badaniu kontrolnym po 48 godz.

Stwierdzenie typowych zmian podczas wziernikowania ucha jest wystarczające do postawienia rozpoznania i wdrożenia leczenia. Badania krwi (morfologię, CRP) wykonuje się u najmłodszych dzieci, które nie skończyły jeszcze 12 tygodni.

Wymaz z ucha i wykonanie posiewu z uzyskanego materiału bywają pomocne u osób, u których standardowe leczenie nie przynosi oczekiwanych efektów. Materiałem do badań bakteriologicznych może być również seton z ucha prawego lub lewego, czyli opatrunek zakładany niekiedy u pacjentów z perforacją błony bębenkowej w przebiegu ostrego zapalenia ucha środkowego. Badania obrazowe (tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny głowy) zlecane są, jeśli lekarz podejrzewa powikłania choroby (np. ropień mózgu).

Czy zapalenie ucha środkowego przejdzie samo?

Zastanawiasz się, ile trwa ostre zapalenia ucha środkowego? W przypadku choroby o podłożu wirusowym symptomy ustępują zwykle w ciągu tygodnia od ich wystąpienia. Częściej jednak choroba ma etiologię bakteryjną i wymaga wdrożenia antybiotykoterapii. Po włączeniu odpowiedniego leczenia symptomy ustępują najczęściej w ciągu 48 h. Nie należy jednak przerywać stosowania antybiotyku bez konsultacji z lekarzem. Leki wymagają zwykle stosowania przez 5–10 dni.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian