Zespół Nethertona - objawy i przyczyny

Zespół Nethertona jest rzadką i potencjalnie śmiertelną chorobą genetyczną z grupy dermatoz czyli chorób skóry. Charakterystyczny obraz kliniczny obejmuje łamliwe włosy o nieprawidłowej budowie, zaczerwienienie skóry, liczne dolegliwości alergiczne, złuszczanie naskórka oraz rybią łuskę wrodzoną. W poniższym artykule opisujemy co jest przyczyną zespołu Nethertona, jakie są objawy choroby oraz jak przebiega proces diagnostyczny. Wyjaśniamy czy zespół Nethertona jest chorobą zaraźliwą.

Czym jest zespół Nethertona?

Zespół Nethertona jest rzadką, genetycznie uwarunkowaną chorobą, która wiąże się z występowaniem pierwotnych niedoborów odporności. Częstość występowania zespołu Nethertona szacuje się na 1:50 000 tysięcy, choroba ta częściej dotyczy dziewczynek niż chłopców. Charakterystycznymi cechami zespołu Nethertona jest triada objawów obejmująca skazę atopową, włos „bambusowy” i rybią łuskę linijną.          

Przyczyny zespołu Nethertona

Zespół Nethertona jest chorobą dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny, oznacza to że do wystąpienia choroby niezbędne jest posiadanie dwóch kopii uszkodzonego genu, odziedziczonych po jednej od matki i od ojca. Osoby posiadające jeden allel zmutowanego genu mogą być nosicielami choroby, u których nie rozwinie się pełne spektrum objawów. Przyczyną pojawienia się zespołu Nethertona jest mutacja w genie SPINK5, zlokalizowanym na chromosomie 5. Gen ten koduje inhibitor proteazy serynowej – LEKTI, którego największa ekspresja obserwowana jest w grasicy i tkance nabłonkowej. Niedobór LEKTI powoduje nieograniczoną aktywność naskórkowych proteaz serynowych kalikreiny 5 (KLK 5) i kalikreiny 7 (KLK 7), co skutkuje zwiększonym złuszczaniem warstwy rogowej naskórka i zmianą funkcji bariery skórnej. Opisana dysfunkcja bariery skórnej może powodować występowanie nawracających infekcji bakteryjnych i ułatwiać penetrację alergenów prowadząc do skazy atopowej, czyli charakterystycznego objawu zespołu Nethertona.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/dermatoza-co-to-jest-rodzaje-oraz-przyczyny/

Objawy zespołu Nethertona

Objawy kliniczne zespołu Nethertona mogą wystąpić tuż po urodzeniu lub w pierwszych tygodniach życia noworodka. Objawy skórne są zróżnicowane i obejmują pokrzywkę, rumień, egzemy, wrodzoną erytrodermię rybią, obrzęk naczynioruchowy, suchość skóry, liszaj skórny a w ciężkich przypadkach błonę kolodionową czyli napiętą, półprzezroczystą, lśniącą błonę, która występuje jako dodatkowa warstwa skóry. Błona ta może pojawiać się i zanikać, a czynniki wyzwalające nasilenie się tego objawu nie są w pełni znane. Charakterystyczne dla zespołu Nethertona są również zmiany w budowie i strukturze włosów. Włosy są matowe, słabe, krótkie, cienkie i rozdwojone. Łodyga włosa jest krucha i jej budowa pod mikroskopem przypomina „kij bambusowy”. Brwi są rzadkie i matowe.

Pacjenci wykazują tendencje do występowania skazy atopowej, wykazującej predyspozycje do rozwoju chorób alergicznych takich jak astma, katar sienny czy wyprysk. Charakterystycznym objawem zespołu Nethertona jest obecność rybiej łuski linijnej czyli zlokalizowanych głównie na tułowiu, ramionach i nogach czerwonych łuszczących się blaszek. Inne objawy zespołu Nethertona obejmują przewlekłą niezakaźną biegunkę, alergię na mleko krowie, hipereozynofilię (zwiększona liczba granulocytów kwasochłonnych), niepełnosprawność intelektualną, astmę, deficyty neurologiczne, alergiczny nieżyt nosa, niski wzrost, hipogammaglobulinemię i hipergammaglobulinemię. Opisane objawy mogą powodować szereg powikłań takich jak zaburzenia termoregulacji, odwodnienie hipernatremiczne, brak przyrostu masy ciała, nawracające zakażenia bakteryjne i posocznicę. Opisane komplikacje w okresie niemowlęcym prowadzą do stanów zagrażających życiu dziecka. Niemowlęta wykazują osłabiony odruch ssania i zaburzenia wzrostu. Zespół Nethertona nie jest chorobą zakaźną a jej wystąpienie warunkuje obecność mutacji genetycznej.

Zespół Nethertona – diagnostyka

Diagnostyka zespołu Nethertona jest procesem złożonym i wieloetapowym. Niekiedy rozpoznanie choroby może być skomplikowane ze względu na trudności w wykazaniu nieprawidłowości w budowie morfologicznej włosa, niespecyficzność wyniku badania histopatologicznego lub maskowanie obrazu klinicznego choroby przez objawy atopowe. Proces diagnostyczny rozpoczyna się zazwyczaj od dogłębnej analizy klinicznej pacjenta. Wykonuje się badanie mikroskopowe włosa oraz ocenę nieprawidłowości skórnych. Kluczowe dla potwierdzenia diagnozy jest wykonanie badania genetycznego sprawdzającego obecność mutacji w genie SPINK5. Materiałem biologicznym wykorzystywanym do wykonania badania jest najczęściej próbka krwi żylnej z której izolowany jest materiał genetyczny pacjenta. Do badania nie jest wymagane specjalne przygotowanie. Pacjent nie musi być na czczo a próbka krwi może być pobrana o dowolnej porze dnia. Wynik badania genetycznego stwierdzający obecność mutacji w opisanym genie jest ostatecznym potwierdzeniem wykrycia choroby.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/czy-to-luszczyca/

Należy pamiętać, że podczas procesu diagnostycznego zespołu Nethertona konieczne jest wykluczenie obecności innych jednostek chorobowych o podobnym obrazie klinicznym takich jak atopowe zapalenie skóry i rybia łuska. Tylko postawienie trafnej diagnozy daje pacjentowi możliwość otrzymania odpowiedniego leczenia. Zespół Nethertona jest chorobą nieuleczalną a wdrożona terapia polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów. Bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja i nawilżenie skóry. Kontrolowanie stanu zapalnego możliwe jest dzięki zastosowaniu leków przeciwzapalnych takich jak kortykosteroidy. Do zwalczania infekcji skórnych wykorzystuje się antybiotyki i leki przeciwgrzybicze. Niemowlęta i dzieci mogą wymagać wsparcia żywieniowego niezbędnego do prawidłowego wzrostu i rozwoju.