Żylaki na nogach – skąd się biorą? Profilaktyka układu krzepnięcia

Żylaki na nogach to stosunkowo często występujący problem zdrowotny. Szacuje się, że dotyczy nawet co piątego mężczyzny i co trzeciej kobiety. Patogeneza rozwoju żylaków na nogach jest złożona. Poza defektem kosmetycznym patologia ta może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Żylaki na nogach mogą być efektem długotrwałego siedzenia/stania, prowadzenia niezdrowego stylu życia, urazów czy predyspozycji genetycznych. Leczy się je zachowawczo lub zabiegowo. Sprawdź, jakie są rodzaje żylaków na nogach oraz jakie objawy im towarzyszą. Dowiedz się, w jaki sposób można ograniczyć ryzyko rozwoju żylaków.

Co to są żylaki na nogach?

Żylaki na nogach należą do klinicznych objawów przewlekłej choroby żylnej. Mają one formę wydłużonych żył o krętym przebiegu. Typowe są dla nich workowate lub wrzecionowate poszerzenia naczyń krwionośnych. Patologia częściej obserwowana jest wśród kobiet niż mężczyzn. Żylaki na ogół rozwijają się w obrębie żył powierzchniowych, którymi przepływa około 10% krwi odprowadzanej z kończyn dolnych.

Jakie są rodzaje żylaków na nogach?

W zależności od nasilenia dolegliwości wyróżnia się następujące rodzaje żylaków na nogach:

• teleangiektazje – inaczej określa się je jako pajączki naczyniowe. To poszerzone żyłki, które są płytko umiejscowione w skórze. Z reguły nie towarzyszą mi dolegliwości bólowe, a stanowią one głównie defekt kosmetyczny,
• żylaki siatkowate – najogólniej przedstawić je można jako siatkę krętych żyłek, które położone są nie za głęboko pod skórą. Zmiany te umiejscawiają się z reguły na bocznej powierzchni uda i łydki czy w dole podkolanowym. Nie towarzyszą im dolegliwości bólowe. Mogą one jednak powodować niewielki obrzęk,
• żylaki głównych pni żylnych – przykładowo żylaki żyły odstrzałkowej lub odpiszczelowej – w pierwszym przypadku widoczne są na tylnej powierzchni łydki, w drugim zaś na przyśrodkowej powierzchni nogi. Towarzyszą im objawy przewlekłej niewydolności żylnej.

Przyczyny powstawania żylaków na nogach

Do powstania żylaków na nogach predysponuje szereg czynników. Jednakże jako pierwsze wymieniane są uwarunkowania genetyczne. Obciążony wywiad rodzinny, czyli przypadki żylaków na nogach wśród najbliższych członków rodzinny, znacznie podnosi ryzyko rozwoju choroby. Z czym związana jest podatność genetyczna? Specjaliści podają, że może to być wynik nieprawidłowości w obrębie zastawek żylnych lub ściany żył, np. za mało zastawek w naczyniu, zwiększona podatność ściany żyły na rozciąganie.

Na powstanie żylaków na nogach narażone są w większym stopniu kobiety spodziewające się dziecka. Ciąża to czas, kiedy dochodzi do wzrostu objętości krwi, osłabienia naczyń przez zachodzące zmiany hormonalne oraz ucisku wywieranego na żyły przez powiększającą się wielokrotnie macicę.

Żylaki na nogach to problem, który nasila się z wiekiem, co może być spowodowane zmianami w układzie krążenia w przebiegu procesu starzenia się organizmu. Widoczne żyły na nogach w młodym wieku nie są częstymi przypadkami. Ich powstawaniu sprzyjają zabiegi operacyjne i urazy przebyte w obrębie kończyny dolnej. Na żylaki nóg w większym stopniu narażone są osoby z nadmierną masą ciała, dźwigające ciężary, pracujące w niesprzyjających warunkach – długotrwałe stanie lub siedzenie, praca w wysokiej temperaturze.

Objawy towarzyszące żylakom na nogach

Żylaki na udach czy łydkach na początku nie dają żadnych objawów poza nieestetycznym wyglądem. Z czasem mogą pojawić się nasilające się pod koniec dnia dolegliwości bólowe, obrzęki, uczucie ciężkości nóg. U części chorych występują: skurcze mięśni, które obserwuje się zazwyczaj w porze nocnej, trudności w poruszaniu się, swędzenie skóry. Duże żylaki na nogach są narażone na rozwój stanu zapalnego, któremu towarzyszą przede wszystkim: silny ból, napięte stwardnienie żyły, zaczerwienienie jej okolicy. W skrajnych przypadkach dochodzi do pęknięcia żylaka, co wymaga pilnej interwencji medycznej.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Lekarz od żylaków na nogach to flebolog. Specjalista ten zajmuje się zapobieganiem, rozpoznawaniem i leczeniem chorób żył. Sama nazwa tej dziedziny medycyny nasuwa zakres, jakim się ona zajmuje. Słowo „flebologia” pochodzi bowiem od greckich słów phlebos ‘żyła’ i logos ‘nauka’.

Jak pozbyć się żylaków na nogach?

Leczenie żylaków na nogach może przybrać różny charakter w zależności od stopnia nasilenia problemu. W mało zaawansowanych zmianach prowadzone jest leczenie zachowawcze, w którym wykorzystuje się specjalne opaski i pończochy uciskowe (tzw. kompresjoterapię) oraz unoszenie kończyn (tzw. elewację). Zastosowanie może mieć leczenie farmakologiczne z użyciem środków uszczelniających naczynia. W ciężkich przypadkach prowadzone jest leczenie zabiegowe. Jeszcze do niedawna najczęściej stosowanym rozwiązaniem było operacyjne usunięcie żylaków, obecnie rosnącą popularnością cieszą się laseroterapia czy skleroterapia (ostrzykiwanie, w którym redukuje się przepływ krwi w naczyniu z zastosowaniem środków chemicznych).

Jak przeciwdziałać żylakom na nogach?

Profilaktyka żylaków na nogach obejmuje takie działania, jak m.in.:

• unikanie stania lub siedzenia przez dłuższy czas, w tym zwłaszcza z założeniem nogi na nogę,
• wykonywanie ćwiczeń nóg przez osoby wykonujące pracę siedzącą, np. wykonywanie stopami ruchów krążących, wstawanie i spacerowanie co jakiś czas, oraz przez osoby pracujące na stojąco, np. wspinanie na palce i opadanie na pięty,
• odpowiedni sposób ubierania – unikanie obcisłych, krępujących ruchy ubrań, w tym zwłaszcza spodni, skarpet, butów z wysoką cholewką,
• ograniczenie korzystania z sauny, gorących kąpieli,
• odpoczynek z uniesionymi nogami,
• podejmowanie aktywności fizycznej – zalecane są jazda na rowerze, pływanie, gimnastyka, taniec, codzienne dłuższe spacery (zwykły spacer można zastąpić chodzeniem z kijkami – nordic walking), a przeciwwskazane podnoszenie ciężarów,
• dieta – redukcja nadmiernej masy ciała, ograniczenie spożywania soli i tłuszczów.

Zapobieganie żylakom na nogach powinno być podejmowane przez wszystkie osoby, u których występują czynniki ryzyka, najlepiej zanim rozwiną się pierwsze objawy.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. H. Marona, A. Kornobis, Patofizjologia rozwoju żylaków oraz wybrane metody ich leczenia – aktualny stan wiedzy, „Postępy Farmakoterapii” 2009, t. 65, nr 2, s. 88–92.
2. R. Zubilewicz, A. Jaroszyński, Przewlekła choroba żylna, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2015, t. 9, nr 5, s. 400–404.