Mononukleoza zakaźna. Co należy wiedzieć na jej temat?
Mononukleoza zakaźna to choroba o ostrym przebiegu, którą wywołuje wirus Epsteina i Barr (Epsteina-Barr, EBV). Często mylona z anginą, może dawać podobne objawy jak infekcja bakteryjna lub grypa. Mononukleoza – jak długo trwa i jak wyleczyć zakażenie wywołane przez wirusa Epsteina-Barr?
Mononukleoza jako choroba pocałunków
W 90% przypadków mononukleozę zakaźną powoduje wirus Epsteina-Barr (Human herpesvirus 4), który wnika do komórek nabłonka gardła i zakaża limfocyty B, dzięki czemu rozprzestrzenia się po całym organizmie.
Objawy choroby są różnorodne, zależne od wieku chorego. Najczęściej wymieniane są powiększone węzły chłonne, migdałki, śledziona, wątroba, podwyższona temperatura, ból gardła. Objawy w początkowej fazie przypominają typową anginę, u dzieci często mylnie łączone z przeziębieniem lub grypą.
Źródłem zakażenia może być chory lub zakażony człowiek. Wirus występuje w ślinie, a po zakażeniu pierwotnym jest wydalany okresowo przez całe życie nosiciela, dlatego często mononukleoza nazywana jest potocznie chorobą pocałunków.
Zakażenie odbywa się właśnie przez ślinę, a więc podczas pocałunku lub kontaktu ze śliną osoby zakażonej, np. podczas picia z jednej szklanki lub butelki, dzielenia się kęsami pokarmu, w przypadku dzieci – wspólnej zabawy zabawkami, które wkładają do buzi. Zakażenie jest też możliwe w następstwie przetoczenia krwi, przeszczepienia narządów litych lub komórek krwiotwórczych.
Mononukleoza u dorosłych i dzieci może przebiegać bezobjawowo, a w przypadku niemowląt i osób w podeszłym wieku z nieswoistymi objawami. Objawowo na początku – przez jeden lub dwa tygodnie – choroba przypomina grypę. Może pojawić się silny ból gardła i migdałków, gorączka do 40°C, a na migdałkach można zaobserwować charakterystyczny nalot.
U chorego pojawiają się często wybroczyny na podniebieniu i nieprzyjemny zapach z ust. Możliwe są obrzęki powiek, łuków brwiowych i nasady nosa. Oprócz tego występuje powiększenie węzłów chłonnych i śledziony, a u 20-90% przypadków rozwija się zapalenie wątroby. Stan ten utrzymuje się do ok. 4 tygodni.
Do objawów należą także osutka skórna, ból głowy, brzucha, nudności i wymioty. W trakcie trwania choroby obserwowane jest silne osłabienie, uczucie zmęczenia, wyczerpanie, nadmierna senność, osłabienie koncentracji lub zespół przewlekłego zmęczenia.
U chorych z niedoborem odporności, np. chorych na AIDS i biorców przeszczepów, może pojawić się zespół limfoproliferacyjny. Rzadką postacią zakażenia jest przewlekłe aktywne zakażenie EBV (ang. chronic active EBV – CAEBV).
Mononukleoza u dzieci – wyniki badania krwi i leczenie
Mononukleoza u dzieci może mieć inny przebieg niż u dorosłych. Dziecko jest apatyczne, marudne, a powiększenie węzłów chłonnych może obejmować różne ich grupy i utrzymywać się jeszcze kilka miesięcy po zakażeniu. Na twarzy dziecka pojawiają się zmiany grudkowe rozmieszczone symetrycznie na twarzy, pośladkach i wyprostnych częściach kończyn.
Jak jest rozpoznawana mononukleoza u dzieci? Charakterystyczny jest obraz morfologii krwi. Podobnie jak u dorosłych, stwierdza się w ponad 90% przypadków umiarkowaną leukocytozę z dużym odsetkiem limfocytów.
U dzieci poniżej 5. roku życia mononukleoza przebiega zazwyczaj bezobjawowo. Mononukleoza – jak długo trwa? Jej wylęganie może trwać 30–50 dni, a zakażenie jest możliwe przez cały czas rozwijania się choroby i do 6 miesięcy po wystąpieniu objawów, przez co na zakażenie są narażone dzieci w żłobkach, przedszkolach i innych placówkach, gdzie przebywają w dużych skupiskach, dzielą się zabawkami, książkami, a niekiedy częstują jedzeniem.
Gorączka u dzieci może utrzymywać się nawet przez miesiąc. Zawsze dochodzi do powiększenia śledziony i wątroby. Rzadkimi powikłaniami są zapalenie mózgu lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Jak groźna jest mononukleoza? Powikłania to małopłytkowość, padaczka, zapalenie rdzenia kręgowego, trzustki, jąder, mięśnia sercowego i mózgu.
Podczas badania krwi obserwuje się leukocytozę i limfocytozę oraz limfocyty atypowe. Nie istnieje leczenie przyczynowe, jedynie objawowe, dziecko powinno pozostawać w łóżku, mieć lekkostrawną dietę i mieć ograniczony wysiłek fizyczny. Na kilka tygodni po ustąpieniu objawów należy ograniczyć sport i wprowadzić dietę lekkostrawną, korzystną dla wątroby i śledziony.
Mononukleoza u dorosłych
Czy dla dorosłych groźna jest mononukleoza? Powikłania są podobne jak u dzieci, a leczenie objawowe obejmuje te same zasady postępowania. Mononukleozę różnicować należy z cytomegalią, paciorkowcowym zapaleniem gardła, błonicą, różyczką, wirusowym zapaleniem wątroby oraz toksoplazmozą.
Jak wyleczyć zakażenie wirusem Epsteina-Barr u młodzieży i dorosłych? Niewskazane są leki przeciwwirusowe. Choremu zaleca się odpoczynek, unikanie urazów, nadmiernej aktywności fizycznej. W razie konieczności leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, a w określonych przypadkach stosuje się glikokortykosteroidy.
Bibliografia:
- Interna Szczeklika 2020, pod red. Piotra Gajewskiego, s. 2411-2414.
- Ewa Duszczyk, Mononukleoza zakaźna, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/74637,mononukleoza-zakazna 16.01.2020
