Kał - pasożyty (1 ozn.)

Badanie kału na pasożyty jest podstawowym badaniem, wykazującym obecność pasożytów w przewodzie pokarmowym. Diagnostyka zarażeń pasożytniczych jest zróżnicowana, zależna od typu pasożyta, jego cyklu rozwojowego i postaci bytującej w ludzkim organizmie. Jest podstawowym badaniem, pozwalającym na ustalenie rodzaju pasożyta i w konsekwencji wdrożenie odpowiedniego leczenia. 
Badanie kału pod kątem pasożytów umożliwia  wykrycie: 
• pierwotniaków  (Giardia  lamblia, Blastocystis spp; ameb, np. Entamoeba histolytica czy Entamoeba coli); • robaków płaskich (przywry, tasiemce); • robaków obłych, takich jak: Ascaris lumbricoides (glista ludzka); Ancylostoma duodenale  (tęgoryjec dwunastnicy); Strongyloides stercoralis  (węgorek jelitowy); Trichuris trichiura (włosogłówka); Enterobius vermicularis (owsik).
Badanie parazytologiczne kału obejmuje ocenę makroskopową kału pod kątem obecności postaci dorosłych lub fragmentów pasożytów, a także krwi i pasm śluzu. W badaniu mikroskopowym kału ocenia się obecność cyst pierwotniaków, jaj i postaci dorosłych pasożytów. Obecność jaj w próbkach kału zależy wyłącznie od cyklu życiowego danego pasożyta, a ich liczba od intensywności inwazji.
Integralną częścią badania, warunkującą możliwość wykrycia owsików, jest wymaz parazytologiczny wykonany przez pacjenta za pomocą szkiełka podstawowego oklejone taśmą przezroczystą. Ta forma pobierania materiału jest to szczególnie istotna u dzieci oraz osób dorosłych pracujących z dziećmi.
Pobierając próbkę kału należy zwrócić uwagę, czy w stolcu widoczne są człony tasiemca, dojrzałe postacie glisty ludzkiej, włosogłówki, owsików bądź podejrzane struktury, mogące być fragmentami ciała pasożytów i umieścić je w osobnym pojemniku z niewielką ilością wody lub soli fizjologicznej.
Badanie kału na pasożyty jest wskazane w przypadku objawów ze strony przewodu pokarmowego: zaburzeń trawiennych, bólu brzucha, wahań łaknienia (brak apetytu/nadmierny apetyt), nudności, wymiotów, biegunki lub zaparć, śluzu lub krwi w stolcu, utraty wagi.
W przypadku zarażenia pasożytami mogą pojawić się także objawy:
• sugerujące alergię: pokrzywka, świąd skóry, obrzęki twarzy i rąk, zapalenie spojówki, łzawienie, suchy kaszel, przedłużający się kaszel, nawrotowe zapalenia krtani; • objawy ze strony układu nerwowego: bezsenność, niespokojny sen, nadmierna pobudliwość nerwowa, problemy z koncentracją; • objawy nieswoiste: podkrążone oczy, wyraźna bladość powłok skórnych, ochota na słodycze; • bóle mięśni i stawów.
Badanie wykonywać z zachowaniem 1-3 tygodniowego odstępu od zakończenia leczenia: antybiotykami, lekami przeciwpasożytniczymi lub przeciwgorączkowymi oraz przyjęciem związków baru czy  bizmutu jako środków kontrastowych. 
 

O infestacji  pasożytniczej świadczy obecność: jaj, członów, dorosłych osobników  lub cyst pasożyta.  

Badanie kału na pasożyty to podstawowy test diagnostyczny, który przeprowadzany jest w przypadku występowania dolegliwości mogących wskazywać na rozwój różnego typu chorób pasożytniczych układu pokarmowego. Badanie to szczególnie często wykonywane jest u dzieci, ze względu na zwiększone ryzyko zakażenia pasożytami w tej grupie wiekowej. Poza wykrywaniem dorosłych form tych organizmów chorobotwórczych, opisywane badanie jest w stanie wykryć także ich jaja oraz formy niedojrzałe. Na czym dokładnie polega badanie kału na pasożyty, kiedy należy wykonać ten test, jakie objawy mogą wskazywać na zarażenie pasożytami, jak pobrać próbkę na badanie kału oraz co oznaczają wyniki badania kału na pasożyty?

Badanie kału na pasożyty to test laboratoryjny, który przeprowadzany jest w próbce kału osoby badanej. Test ten polega na mikroskopowej ocenie dostarczonego preparatu, w celu wykrycia w nim jaj, cyst lub też dorosłych postaci organizmów chorobotwórczych, odpowiedzialnych za rozwój chorób pasożytniczych układu pokarmowego.

Wyróżnia się wiele gatunków pasożytów, które mogą zarażać człowieka. Niektóre z najczęstszych chorób pasożytniczych to m.in. zakażenie (prawidłowo zarażenie lub infestacja) tasiemcem, motylicą wątrobową, lambliami jelitowymi, owsikami lub też glistą ludzką. Do rozpoznania zakażenia pasożytniczego w znaczącej większości jednostek chorobowych niezbędne jest potwierdzenie obecności pasożyta w organizmie osoby badanej. Ze względu na ścisły związek cyklu życiowego wymienionych powyżej pasożytów z układem pokarmowym, badanie kału stanowi podstawowy test laboratoryjny, który umożliwia postawienie poprawnej diagnozy, rozpoznanie gatunku pasożyta odpowiedzialnego za rozwój choroby oraz wdrożenie właściwego leczenia. Wyjątkiem tutaj jest zakażenie wywołane przez owsiki – chorobę tę rozpoznaje się na podstawie specjalnego badania, wykonywanego  w wymazie z okolic odbytu.

Opisywane badanie kału na pasożyty przeprowadzane jest jako pojedyncze oznaczenie. Wiele pasożytów jelitowych posiada cykl życiowy, podczas którego dochodzi do wydalania ich jaj lub innych form w określonych odstępach czasowych. Z tego powodu często zalecane jest przeprowadzenie badania kału na pasożyty w trzech próbkach, pobieranych w 3 następujących po sobie dniach. Dzięki takiemu postępowaniu minimalizuje się ryzyko pobrania materiału do badania w dniu, w którym nie będą wydalane jaja lub formy dojrzałe pasożyta. Co za tym idzie, w przypadku wykonania trzech oznaczeń próbek kału znacząco zmniejsza się ryzyko uzyskania  wyniku  fałszywie ujemnego.

Badanie na pasożyty z kału powinno zostać przeprowadzone w przypadku, gdy występują kliniczne podejrzenia rozwoju choroby pasożytniczej. Do zakażenia pasożytami jelitowymi najczęściej dochodzi u dzieci. Wynika to bezpośrednio z drogi przenoszenia większości infekcji pasożytniczych (prawidłowo infestacji) dotyczących przewodu pokarmowego. Zazwyczaj do zarażenia dochodzi  na skutek spożycia pokarmu zanieczyszczonego odchodami chorego zwierzęcia lub człowieka, które zwierają formy inwazyjne pasożyta. Dodatkowo, do zakażenia może dojść w wyniku niewłaściwych nawyków higienicznych, przykładowo dotykania ust zanieczyszczonymi dłońmi, na których znalazły się pasożyty. Jest to szczególnie istotne w przypadku kontaktu ze zwierzętami, które często są nosicielami pasożytów zakażających ludzi.

Niektóre z najczęstszych pasożytów, odpowiedzialnych są za rozwój chorób układu pokarmowego w Polsce to m.in.:

• Owsik ludzki – choroba wywoływana przez owsika nazywana jest owsicą. Zarażane są szczególnie dzieci oraz ich opiekunowie. Do infestacji dochodzi poprzez połknięcie jaj owsika, które w ciągu miesiąca dojrzewają w obrębie jelita grubego, skąd następnie okresowo migrują do okolic odbytu, gdzie są wydalane.
• Glista ludzka – odpowiedzialna za wywoływanie glistnicy. Zakażenie (podobnie jak w przypadku owsicy) rozwija się na skutek połknięcia jaj glisty, które mogą być obecne w zakażonej wodzie lub pokarmie. Poza objawami z układu pokarmowego, w przypadku tej infestacji mogą występować również dolegliwości ze strony układu oddechowego, wynikające z charakterystycznego cyklu rozwojowego tego pasożyta.
• Tasiemce – wyróżnia się wiele gatunków tasiemców, które mogą wywoływać choroby pasożytnicze u człowieka, jednak najbardziej istotne z klinicznego punktu widzenia są 2 typy tego pasożyta – tasiemiec uzbrojony oraz tasiemiec nieuzbrojony. Do zakażenia najczęściej dochodzi poprzez spożycie niedogotowanego mięsa wołowego lub wieprzowego, które zawiera inwazyjne postacie tasiemca. W celu uniknięcia zarażenia należy dokładnie przygotowywać mięso oraz unikać spożywania produktów odzwierzęcych, które pochodzą ze źródła nieprzebadanego weterynaryjnie. Poza zajęciem układu pokarmowego, niektóre gatunki tasiemców mogą prowadzić do rozwoju zakażeń (infestacji) zlokalizowanych w innych narządach, takich jak mózg, wątroba lub mięśnie szkieletowe. Dwie najczęstsze postaci tej choroby to wągrzyca oraz bąblowica – obie wiążą się z niekorzystnym dla pacjenta rokowaniem.
• Ogoniastek jelitowy – choroba wywoływana przez tego pasożyta nazywana jest giardiozą lub też lambliozą. Do infekcji dochodzi poprzez spożycie wody lub pokarmu zanieczyszczonego cystami lamblii. Zakażenie w wielu przypadkach może przebiegać w sposób bezobjawowy lub skąpoobjawowy. W przypadku występowania dolegliwości chorobowych mogą pojawiać się one w sposób okresowy, co często utrudnia postawienie trafnej diagnozy.

Objawy zakażeń jelitowych, wywoływanych przez pasożyty są często zależne od tego, jaki gatunek odpowiedzialny jest za rozwój schorzenia u danej osoby. Z tego względu mogą one być dość zróżnicowane i przebiegać ze zmiennym nasileniem. Najczęściej jednak w przebiegu infestacji pasożytniczych dochodzi do rozwoju dolegliwości takich jak m.in.:

• Ból brzucha,
• Nudności,
• Wymioty,
• Biegunki,
• Zmiana charakteru stolca,
• Okresowe zaparcia,
• Uogólnione zmęczenie,
• Stan podgorączkowy,
• Swędzenie okolic odbytu,
• Bóle głowy,
• Spadek apetytu,
• Niezmierzony spadek masy ciała.

• Spowolnienie wzrostu,
• Zaburzenia snu,
• Niepokój ruchowy,
• Nasilone drapanie,
• Sińce pod oczami,
• Anemię (niedokrwistość).

W celu uzyskania wiarygodnych wyników należy ściśle przestrzegać zaleceń związanych z metodologią pobrania próbki kału do badania. Optymalnie jest pobrać próbkę przed rozpoczęciem leczenia przeciwpasożytniczego. Należy pobrać kał w ilości, która opisana jest na specjalnym pojemniku przeznaczonym na ten typ materiału biologicznego. Pojemniki na próbkę kału dostępne są w każdej aptece lub też w punkcie diagnostycznym przeprowadzającym badanie. Po pobraniu próbki oraz szczelnym zamknięciu pojemnika należy go opisać datą pobrania oraz imieniem i nazwiskiem badanego oraz jak najszybciej dostarczyć do punktu pobrań – optymalnie w przeciągu 2-3 godzin. W przypadku przedłużonego czasu transportu należy przechowywać próbkę w ściśle określonej temperaturze – do 24 godzin w temperaturze 2 – 8 st. C.

Średni czas oczekiwania na wynik badania próbki kału na pasożyty wynosi od 2 do 4 dni roboczych. Warto mieć na uwadze, że jest to jedynie uśredniony, przybliżony czas oczekiwania. Dokładny okres może ulec zmianie, w zależności od tego, w którym laboratorium diagnostycznym przeprowadzana jest analiza materiału biologicznego. W celu uzyskania precyzyjnych informacji na ten temat najlepiej jest skontaktować się z daną placówką diagnostyczną.

Wyniki badania kału w kierunku pasożytów zawierają opis oględzin mikroskopowych badanej próbki oraz identyfikację gatunkową ewentualnie wykrytych pasożytów lub/oraz ich form niedojrzałych. Po otrzymaniu wyniku dodatniego, czyli zawierającego informacje potwierdzające zarażenie należy skonsultować się z lekarzem. Na podstawie wyników badania możliwe będzie zaplanowanie właściwego leczenia.. Jeżeli badanie nie wykryło pasożytów, a objawy chorobowe nadal się utrzymują może wówczas zachodzić konieczność powtórnego przeprowadzenie testu diagnostycznego. Szczegółowa diagnostyka oraz dalsze postępowanie powinny być każdorazowo zaplanowane podczas konsultacji lekarskiej.