Achondroplazja - na czym polega? Diagnostyka achondroplazji

Achondroplazja jest rzadką chorobą o podłożu genetycznym, objawiającą się niskorosłością. Związana jest ona ze specyficzną budową układu kostnego. Kości osób cierpiących z powodu achondroplazji są krótsze w porównaniu do osób zdrowych. Przyczyną tego schorzenia jest mutacja genu FGFR3, prowadząca do zahamowania rozwoju komórek tkanki chrzęstnej. O tym, czym dokładnie jest achondroplazja, jakie są jej przyczyny i objawy przeczytasz w poniższym artykule. Dowiesz się również, jakie badania są w stanie potwierdzić achondroplazję oraz czy jest to choroba dziedziczna.

Czym jest achondroplazja?

Achondroplazja, zwana również chondrodystrofią lub karłowatością chondrodystroficzną, jest rzadką, genetycznie uwarunkowaną, wrodzoną chorobą, objawiającą się niskorosłością, czyli niskim wzrostem. Osoby cierpiące z jej powodu osiągają wysokość zaledwie 130 cm [1]. Jeśli zauważasz u swojego dziecka niższy wzrost w porównaniu z rówieśnikami, warto rozważyć wykonanie analizy przesiewowej w kierunku niskorosłości.

Częstość występowania achondroplazji wynosi od 1 na 10 000 do 1 na 30 000 żywo urodzonych dzieci. Łącznie choroba dotyka ponad 250 000 osób na całym świecie [2]. Achondroplazja znacząco wpływa na komfort życia. Osoby cierpiące z jej powodu są dużo niższe od innych, co może negatywnie wpływać na ich samoocenę. Na szczęście ich rozwój psychiczny nie odbiega od normy, podobnie jak długość ich życia.

Jakie są przyczyny achondroplazji?

Podłożem achondroplazji jest mutacja pojedynczego genu – FGFR3 – jednego z czterech receptorów dla czynnika wzrostu fibroblastów. Znajduje się on na ramieniu krótkim chromosomu 4. W warunkach prawidłowych produkt genu FGFR3 odpowiada za przebudowę tkanki chrzęstnej i kostnej. Występujące w przebiegu achondroplazji mutacje tego genu doprowadzają do zaburzeń kostnienia, co widać w postaci charakterystycznych objawów chorobowych.

Ponieważ wystąpienie objawów klinicznych związane jest z uszkodzeniem genu znajdującego się na autosomie, częstotliwość występowania achondroplazji u kobiet i mężczyzn jest podobna. Mutacja genu FGFR3 dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący. Osoby cierpiące na achondroplazję są więc heterozygotami pod względem mutacji. Oznacza to, że mają jedną kopię uszkodzonego genu i jedną prawidłową. Płody, które mają dwie kopie zmutowanego genu FGFR3, zazwyczaj obumierają na początkowych etapach ciąży lub wkrótce po urodzeniu.

Specjaliści udowodnili, że częstotliwość mutacji genu FGFR3 rośnie wraz z wiekiem ojca, począwszy od ukończenia przez niego 35. roku życia [3]. Około 80% pacjentów cierpiących z powodu achondroplazji ma zdrowych rodziców, co oznacza, że przyczyną choroby jest mutacja spontaniczna.

W jaki sposób objawia się achondroplazja?

Ponieważ achondroplazja związana jest głównie z zaburzeniami kostnienia, objawy chorobowe dotyczą głównie tego układu.

Do objawów achondroplazji należą:

• niski wzrost,
• skrócenie kończyn przy prawidłowej długości tułowia
• bardzo małe dłonie kształtu trójzębnego,
• nadmierna lordoza w odcinku lędźwiowym kręgosłupa,
• małe, sześcienne trzony kręgów,
• zapadnięta nasada nosa,
• wydatne czoło,
• zwiększony obwód głowy,
• zwężenie kanałów kręgowych,
• zaburzenia napięcia mięśniowego,
• przykurcze stawów,
• zniekształcony otwór wielki czaszki,
• niedrożność i infekcje górnych dróg oddechowych,
• częste infekcje ucha,
• wodogłowie,
• niedosłuch,
• otyłość.

U osób cierpiących z powodu achondroplazji nie stwierdza się zaburzeń intelektualnych, jednak niedorozwój kośćca może spowodować wystąpienie objawów neurologicznych i przykurczy stawowych. Zaburzone proporcje ciała przyczyniają się do obniżonej aktywności fizycznej, co z kolei prowadzi do wystąpienia otyłości.

Jak dziedziczona jest achondroplazja?

Achondroplazja dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący. Aby ujawniły się objawy kliniczne tego schorzenia, wystarczy odziedziczenie uszkodzonego genu od jednego z rodziców. Jeśli jeden z rodziców choruje na achondroplazję, to ryzyko urodzenia chorego dziecka wynosi 50%.

W jaki sposób można zdiagnozować achondroplazję?

Achondroplazję można podejrzewać już w trzecim trymestrze ciąży na podstawie wyniku badania USG. Lekarz, widząc nieproporcjonalnie dużą głowę u płodu, może zlecić dodatkowe inwazyjne badania prenatalne, umożliwiające analizę materiału genetycznego dziecka.

Diagnostyka achondroplazji opiera się na badaniach molekularnych. Aby je wykonać, potrzebne jest pobranie krwi żylnej od pacjenta i wyizolowanie z niej DNA. Istnieją również inne metody umożliwiające rozpoznanie niskorosłości, takie jak badanie hormonu wzrostu.

Niepokojące objawy schorzenia widoczne są u noworodków. Lekarz, widząc charakterystyczny wygląd dziecka, może zlecić wykonanie badania genetycznego w kierunku achondroplazji. Uzyskanie dodatniego wyniku potwierdza rozpoznanie choroby u pacjenta. W diagnostyce choroby pomocne jest również wykonanie badań obrazowych.

Warto podkreślić, że nie każda osoba charakteryzująca się niskim wzrostem cierpi z powodu achondroplazji. Karłowatość może ujawnić się w wyniku infekcji czy urazu. Jedynie pozytywny wynik mutacji punktowej genu FGFR3 potwierdza rozpoznanie achondroplazji.

Autor: Marta Szarawarska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. Richard M Pauli , Achondroplasia: a comprehensive clinical review, Orphanet Journal of Rare Diseases, 2019 Jan 3;14(1):1.
2. Geneviève Baujat, Laurence Legeai-Mallet, Georges Finidori, et al, Achondroplasia, Best Practice & Research, Clinical Rheumatology, 2008 Mar;22(1):3-18.
3. Mbarka Dakouane Giudicelli, V. Sérazin, et al, Increased achondroplasia mutation frequency with advanced age and evidence for G1138A mosaicism in human testis biopsies. Fertility and Sterility, 89 (6), s. 1651–6, Jun 2008.