Adenowirusy – czym są? Jak je wykryć?

Adenowirusy to duża grupa wirusów, które prowadzą do infekcji narządu wzroku, układu pokarmowego i oddechowego. Sprawdź, jak może dojść do zakażenia adenowirusami i w jaki sposób ograniczyć transmisję tych wirusów. Dowiedz się, w jaki sposób rozpoznaje się wywołaną przez nie infekcję.

Adenowirus – co to jest?

Adenowirusy to rodzina wirusów zawierających DNA, na którą składa się ponad 100 serotypów. Jednakże około ⅓ spośród nich jest chorobotwórcza dla człowieka. Adenowirusy zostały wykryte w 1953 r. w tkance migdałków gardłowych, którą określa się również tkanką adenoidalną. To właśnie jej zawdzięczają swoją nazwę. Adenowirusy wykazują wysoką zakaźność i zdolność do wywoływania zmian degeneracyjnych w obrębie nabłonka różnych części ciała. W sposób szczególny atakują drogi oddechowe, przewód pokarmowy i spojówki oczu. W piśmiennictwie medycznym spotkać można doniesienia o ciężkich przypadkach zakażenia adenowirusami, które wiązały się z infekcją uogólnioną. 

Przeczytaj także: „Zaziębienie” − co je wywołuje? Poznaj rinowirusy, adenowirusy, enterowirusy, koronawirusy i inne.

Jak można zarazić się adenowirusem?

Adenowirusami można zarazić się na kilka sposobów. Patogeny te szerzą się zazwyczaj drogą kropelkową. Mogą przenieść się na drugą osobę, gdy chory kicha, kaszle, mówi itd. Razem ze śliną wydala on cząsteczki wirusa, które mogą bezpośrednio przeniknąć do organizmu lub osiąść na powierzchni znajdujących się w okolicy przedmiotów i podczas korzystania z nich zostać przeniesione na rękach. Drugą najczęstszą drogą transmisji adenowirusów jest droga fekalno-oralna. Wówczas patogeny szerzą się podczas spożycia zanieczyszczonego jedzenia czy w wyniku nieprzestrzegania podstawowych zasad higieny. Ponadto adenowirusy mogą się dostać do organizmu w czasie korzystania z basenu, sauny czy poprzez używanie wspólnych akcesoriów do higieny. Najwięcej zakażeń adenowirusami obserwuje się zimą i wiosną. 

Kto najbardziej narażony jest na adenowirusy?

W sposób szczególny na infekcję tymi patogenami narażone są dzieci w pierwszych latach życia, osoby starsze, otyłe oraz z zaburzeniami odporności (np. z AIDS, przewlekle chore, po chemioterapii, przeszczepach narządów). Rozprzestrzenieniu się zakażenia sprzyja przebywanie w skupiskach ludzkich typu szpitale, przedszkola, żłobki, DPS-y, centra handlowe. U starszych dzieci i osób dorosłych z uwagi na lepiej rozwinięty układ odpornościowy i przywiązywanie większej wagi do przestrzegania zasad higieny zakażenie adenowirusami przebiega łagodniej albo bezobjawowo. 

Jak uchronić się przed adenowirusami?

Jak dotąd nie opracowano szczepionki przeciw adenowirusom. W związku z tym profilaktyka tego rodzaju zakażeń opiera się przede wszystkim na:

• unikaniu przebywania w dużych zbiorowiskach ludzkich,
• ograniczeniu kontaktu z osobami przejawiającymi objawy zakażenia,
• przestrzeganiu zasad higieny osobistej, 
• stosowaniu się do zasad zdrowego stylu życia,
• dbaniu o odporność,
• dbaniu o higienę otoczenia – częste wietrzenie pomieszczeń zamkniętych, oczyszczanie powierzchni z użyciem środków dezynfekujących.

Warto wspomnieć, że przebycie zakażenia określonym serotypem adenowirusa pozostawia trwałą odporność na niego, ale nie na inne serotypy.

Do czego może doprowadzić infekcja adenowirusami?

Okres inkubacji, czyli pojawienia się pierwszych objawów zakażenia adenowirusami, bywa różny, zazwyczaj wynosi jednak 2-14 dni. Patogeny te mogą doprowadzić do infekcji dróg oddechowych. Towarzyszą jej przede wszystkim objawy grypopodobne, takie jak:

• powiększenie węzłów chłonnych,
• ogólne osłabienie,
• katar,
• zapalenie górnych dróg oddechowych,
• gorączka,
• kaszel.

Znacznie rzadziej adenowirusy odpowiadają za zapalenie oskrzelików, zapalenie płuc czy krup.

Zakażenie adenowirusami dotyczyć może układu pokarmowego, w tym zazwyczaj prowadzi do zapalenia jelit i zapalenia żołądka. Objawami są wówczas:

• biegunka,
• ból brzucha,
• ból głowy,
• gorączka,
• nudności,
• wymioty.

Konsekwencją zakażenia mogą być odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe w związku ze znaczną utratą płynów i składników mineralnych wraz z biegunką i wymiotami.

Adenowirusy prowadzą również do infekcji oczu. Zazwyczaj dochodzi do zapalenia spojówek, które objawia się w następujący sposób: pieczenie, świąd, łzawienie, zaczerwienienie i podrażnienie oka, uczucie ciała obcego w oku, nadmierne łzawienie, światłowstręt i zamglenie widzenia. Infekcje oczu towarzyszą z reguły zakażeniu dróg oddechowych.

Zakażenie adenowirusami rzadziej wiąże się z ryzykiem:

• ostrego zapalenia pęcherza moczowego – główne objawy to: problemy z oddawaniem moczu, pieczenie, świąd i ból podczas mikcji, naglące parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu nocą, skąpomocz, krwiomocz;
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych – główne objawy to: ból głowy, wymioty, gorączka, zaburzenia świadomości, sztywność karku, senność, podwójne widzenie, zaburzenia mowy, wysypka;
• zapalenia mięśnia sercowego, 
• zapalenia wątroby, 
• zakażenia wielonarządowego, które jest stanem zagrożenia życia.

Jak rozpoznać zakażenie adenowirusami?

Diagnostyka zakażenia adenowirusami rozpoczyna się od szczegółowo przeprowadzonego wywiadu medycznego i badania przedmiotowego. Z uwagi na to, że towarzyszące infekcji tym patogenem objawy są mało charakterystyczne, dla potwierdzenia rozpoznania wskazane jest wykonanie dodatkowych badań.

Adenowirusy mogą być rozpoznane na podstawie testu na adenowirusy w kale. Możliwe jest badanie kału w kierunku rota- i adenowirusów jednocześnie, a nawet test na norowirusy, rotawirusy i adenowirusy w kale. Potwierdzenie rozpoznania zakażenia adenowirusami można uzyskać za pomocą hodowli i izolacji wirusa. Wysoce czułe są testy serologiczne, które polegają na poszukiwaniu we krwi przeciwciał przeciwko adenowirusom, jakie produkuje układ odpornościowy osoby zakażonej, oraz badanie w kierunku adenowirusów – DNA met. real time PCR. Pozwala ono na wykrycie materiału genetycznego patogenu w krwi, moczu, wymazach, popłuczynach (np. z oskrzeli), tkankach czy stolcu.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska