Badania serca – jak wyglądają i jakie są ich rodzaje?

Choroby serca oraz układu naczyniowego stanowią obecnie najczęstszą przyczynę zgonów w Polsce. Możliwe jest jednak uniknięcie rozwoju ciężkich postaci tych schorzeń oraz ich komplikacji poprzez wczesne wykrycie charakterystycznych zaburzeń oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia. Z tego powodu warto wiedzieć jakie badania kardiologiczne są wykonywane, kiedy należy rozważać kontakt z kardiologiem i  przeprowadzenie badań serca, a także co oznaczają ich wyniki.

Czym są badania serca?

Badania serca to grupa testów diagnostycznych, które nakierunkowane są na ocenę stanu zdrowia układu krążenia. Są one szczególnie istotne z klinicznego punktu widzenia, jako że choroby serca stanowią znaczące zagrożenie dla ogólnego stanu zdrowia. W skrajnych przypadkach mogą one doprowadzić do zaawansowanej niepełnosprawności lub nawet zgonu osoby chorej. Często choroby serca oraz układu naczyniowego pozostają bezobjawowe przez wiele lat.

W tym czasie ciągle trwa jednak ich progresja, doprowadzająca  po latach do stanu, gdy dostępne metody leczenia stają się  ograniczone, a rokowania dla pacjenta – niekorzystne. Z tego powodu badania serca należy przeprowadzać regularnie, w celu uchwycenia zmian chorobowych na ich najwcześniejszych etapach, co pozwoli na sprawne wdrożenie leczenia oraz zminimalizuje ryzyko rozwoju ciężkich powikłań, takich jak m.in. niewydolność serca, przewlekła choroba wieńcowa lub też zawał mięśnia sercowego.

Rodzaje badań kardiologicznych

Podstawowe badania kardiologiczne zawierają się w badaniu przedmiotowym pacjenta. Na każdej wizycie (w szczególności kardiologicznej) lekarz wykonuje pomiar ciśnienia tętniczego, a także osłuchuje serce za pomocą stetoskopu. W przypadku podejrzenia zaburzeń rytmu serca pierwszym badaniem, które powinno zostać wykonane jest EKG, czyli elektrokardiografia.

Badanie to polega na podłączeniu do pacjenta specjalnych elektrod, które poprzez pomiar zmian potencjałów elektrycznych są w stanie ocenić pracę serca. W przypadku podejrzenia zaburzeń krążenia sercowego (w przebiegu choroby wieńcowej) korzystne może być przeprowadzenie koronarografii. Jest to badanie radiologiczne, które z wykorzystaniem dożylnego środka kontrastowego pozwala na uwidocznienie naczyń tętniczych zaopatrujących mięsień sercowy w tlen, a także na zobrazowanie ich ewentualnych zwężeń.

W określonych przypadkach lekarz może zlecić także przeprowadzenie innych badań obrazowych, takich jak echo serca (badanie USG serca) lub też rezonans magnetyczny mięśnia sercowego.

Istotną rolę, szczególnie w zakresie profilaktyki chorób kardiologicznych odgrywają także badania laboratoryjne przeprowadzane z próbki krwi żylnej. Podstawowym badaniem profilaktycznym, szczególnie związanym z zapobieganiem chorobom serca, jest lipidogram. Test ten pozwala na dogłębne zbadanie stanu metabolizmu tłuszczowego poprzez pomiar określonych parametrów krwi żylnej, w tym także stężeń „złego” cholesterolu (frakcji lipoprotein LDL).

Zaburzenia w poziomach lipoprotein LDL we krwi są ściśle związane ze znacząco zwiększonym rozwojem miażdżycy, a także związanych z nią komplikacji zdrowotnych, takich jak zawał mięśnia sercowego lub udar niedokrwienny mózgu. Poza pomiarem cholesterolu LDL lipidogram obejmuje pomiary stężenia cholesterolu HDL, czyli „dobrego” cholesterolu. Utrzymywanie właściwych stężeń tej substancji korzystnie wpływa na zdrowie sercowo-naczyniowe oraz chroni tętnice przed pojawieniem się ognisk miażdżycy.

Istotnym elementem lipidogramu jest stężenie triglicerydów istotne dla oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Ich nadmiar świadczy o nadmiernym spożyciu węglowodanów i tłuszczów i zbyt małym wydatkowaniu energii. 

Poza lipidogramem badania kardiologiczne krwi mogą obejmować także pomiar stężęnia NT-proBNP. Pomiar tego parametru pozwala na ocenę stopnia zaawansowania choroby w przebiegu niewydolności serca lub też przewlekłej choroby wieńcowej. Im większe zaburzenia funkcji mięśnia sercowego, tym wyższe wartości w badaniach diagnostycznych będzie osiągał NT-proBNP.

W określonych przypadkach klinicznych korzystne może być także oznaczenie poziomu D-dimerów we krwi. Badanie to umożliwia wykrycie zaburzeń krzepnięcia krwi, które prowadzą do powstawania skrzepów, a tym samym zwiększają ryzyko wystąpienia zakrzepicy tętniczej oraz żylnej. Oznaczenie poziomów troponin sercowych wykorzystywane jest do diagnozowania zawału serca – z tego powodu w znaczącej większości przypadków wykonuje je się jedynie w warunkach szpitalnych.

Kto powinien wykonać badania serca?

Przeprowadzenie badań diagnostycznych związanych z wykrywaniem chorób serca zalecane jest przede wszystkim osobom, które znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka rozwoju schorzeń kardiologicznych. Czynniki predysponujące do pojawienia się tego typu chorób to m.in.:

• Nadciśnienie tętnicze,
• Otyłość,
• Cukrzyca,
• Siedzący tryb życia,
• Niski stopień aktywności fizycznej,
• Palenie wyrobów tytoniowych,
• Historia występowania chorób serca w rodzinie.

W przypadku występowania typowych objawów kardiologicznych, takich jak ból w klatce piersiowej, uczucie duszności lub też kołatania serca należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, szczególnie jeżeli dolegliwości te pojawiły się nagle. Tego typu objawy mogą wskazywać na rozwój ostrego stanu chorobowego jakim jest zawał serca. Zawał mięśnia sercowego wymaga niezwłocznej, pilnej pomocy medycznej, jako że w krótkim czasie może prowadzić do rozwoju zaburzeń rytmu serca, a konsekwencji do wystąpienia nagłego zatrzymania krążenia.

W skrócie:

Źródła:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/in-depth/heart-disease/art-20049357

https://www.bhf.org.uk/informationsupport/tests/blood-tests https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/16792-blood-tests-to-determine-risk-of-coronary-artery-disease